Amulet, talisman, mascotte tegen onheil of voor geluk

Het komt wereldwijd voor dat mensen geluk willen afdwingen of onheil willen voorkomen door een voorwerp bij zich te dragen. De belangrijkste uitingen daarvan zijn de amulet en de talisman. Een amulet is een voorwerp dat bedoeld is om onheil af te wenden. Een talisman is een vergelijkbaar voorwerp maar niet bedoeld om onheil af te wenden maar om geluk te brengen. Een mascotte kan een persoon, of voorwerp zijn dat geluk brengt. De voorwerpen komen in allerlei vormen voor zoals dikwijls als sieraad.

Van primitieve vormen naar sieraden

Soms worden die twee benamingen door elkaar gehaald maar er is dus wel degelijk verschil in betekenis. Een uitleg van het verschil tussen die twee is ook dat een amulet iets afweert, namelijk negatieve krachten en een talisman iets aanwendt, namelijk positieve krachten. Amuletten en talismannen stammen al uit de oudheid en worden nog steeds gedragen. Tegenwoordig vaak in de vorm van een sieraad waardoor zij in de juwelierskunst thuis horen. In tegenstelling hiermee waren in de oudheid de vormen meestal zeer primitief.

Amuletten en talismannen in allerlei soorten

De soort voorwerpen zijn verschillend van land tot land en tevens afhankelijk van een bepaalde cultuur. In principe kunnen zeer veel voorwerpen amulet of talisman worden. Vaak zijn ze gemaakt van natuurlijke producten zoals hout, stenen, edelstenen, bot, schelpen of kruidenmengsel. Ook komen lichaamsdelen van mensen of dieren voor die soms in een sieraad worden verwerkt zoals bijvoorbeeld haren van mensen of een konijnenpootje dat bekend staat als afweerder van ongeluk. Maar ook komen religieuze symbolen zoals kruisen veel voor.

Andere religieuze voorbeelden

Ook kunnen teksten in de amuletten of talismannen zijn verwerkt. Vooral in het Midden-Oosten worden Koranteksten in de sieraden opgenomen. In Oost-Azië komen boeddhistische teksten voor. Een ander religieus (katholiek) voorbeeld is een Christoffelpenning die reizigers moet beschermen en soms in het dashboardkastje van een auto te vinden is.

Vaak als bijgeloof beschouwd

Dit alles met de bedoeling om geluk te mogen beleven of om te trachten gevaren af te wenden en boze machten en demonen geen kans te geven. Eveneens om concretere zaken te voorkomen zoals ziekten, brand, bliksem en slangenbeten. Maar terwijl er nog steeds dragers zijn die heilig geloven in de magische krachten wordt dit door velen dikwijls afgedaan als bijgeloof en in verband gebracht met afgoderij en hekserij.

Aan gehecht of persoonlijk kenmerk

Oorspronkelijk werd het dragen van een amulet of talisman echter zeer serieus genomen en geloofde men sterk in de magische krachten daarvan. Tegenwoordig dragen mensen, die eigenlijk niets zien in die magische krachten, toch vaak een amulet of talisman als voorwerp waar ze aan gehecht zijn en soms ook als persoonlijk kenmerk zoals ooit prins Bernhard dagelijks een anjer in zijn knoopsgat droeg.

Voorwerp aan ketting, vastgespeld of opgehangen

Dikwijls worden de voorwerpen gedragen aan een ketting of koordje. Dat was al het geval bij de Romeinen die vaak een amulet om de hals droegen in de vorm van een ketting met daar aan kleine dierfiguurtjes, zilveren mesjes en gouden zwaardjes. Soms kan het voorwerp als een sieraad aan de kleding worden vastgemaakt. Maar er zijn ook exemplaren die ergens worden neergezet of opgehangen zoals bijvoorbeeld boven de wieg van een baby.

Mascotte eveneens om geluk af te dwingen of onheil te voorkomen

Enigszins vergelijkbaar met een amulet of talisman is een mascotte. Dat voorwerp heeft eenzelfde soort bedoeling, om geluk te brengen of onheil te voorkomen, maar wordt meestal niet bij zich gedragen. Voorbeelden hiervan zijn een voorwerp dat in een auto aan de achteruitkijkspiegel wordt gehangen of een symbool voor een onderneming zoals Mickey Mouse voor de Walt Disney Company. Ook hebben clubs vaak een mascotte om geluk af te dwingen en wedstrijden te winnen. Een mascotte kan ook een levend dier zijn.