Communiceren en goede communicatie zijn soms moeilijk

We communiceren erg veel en vaak met elkaar en toch is er zoveel onbegrip. We zijn in het bezit van allerlei communicatiemiddelen en toch lukt het niet altijd om de juiste boodschap over te brengen of te ontvangen. Hoe komt het dat communicatie vaak moeizaam verloopt terwijl we de beste bedoelingen hebben? Hoe brengen we onze boodschap over aan de ander? Wat zijn de valkuilen? In een tijd waarin mensen steeds meer op zichzelf gericht lijken is communicatie belangrijker dan ooit.

• Communiceren is interactie
• Onze lichaamstaal
• Schriftelijke communicatie
• Referentiekader
• Het gezin
• Oorzaken van het mislukken van goede communicatie
• Externe of interne ruis maken het soms moeilijk
• Mensen hebben meestal de beste bedoelingen
• Feedback

Communiceren is interactie

Communicatie is eigenlijk heel gewoon het contact wat we met elkaar hebben. Het is de interactie tussen mensen. We willen een boodschap overbrengen aan een ontvanger. De bedoeling is dat de boodschap zo goed mogelijk wordt overgebracht zodat de ander begrijpt wat we willen zeggen. Communiceren doen we schriftelijk of mondeling maar ook door onze lichaamstaal brengen we een boodschap over.

Onze lichaamstaal

Waar we misschien niet direct aan denken is onze lichaamstaal. Onze lichaamstaal is mede bepalend voor het verloop van de communicatie. Immers we zien snel genoeg als iemand boos kijkt of je geheel niet aan kijkt, of juist heel blij kijkt en dit bepaalt mede de wijze waarop de boodschap van de een bij de ander binnenkomt.

Schriftelijke communicatie

Vroeger ging de communicatie tussen mensen heel traag. Men had boodschappers en er waren rondreizende zangers die berichten in liederen ter kennisname brachten. Op de markten kreeg men onderling de nieuwtjes uit de omgeving te horen maar van veel zaken die er in de wereld gebeurden was men niet op de hoogte. Nadat het geschreven woord voor iedereen toegankelijk werd is de communicatie sneller geworden. De kennis van wat er om ons heen is sterk vergroot mede omdat mensen de mogelijkheid hebben om de wereld te ontdekken en hierover berichten sturen aan elkaar. Dit gaat steeds sneller met de moderne communicatiemiddelen, maar kan ook valkuilen opleveren. Veel mensen lezen niet altijd goed en reageren niet adequaat op hetgeen geschreven werd.

Tegenwoordig hebben we allerlei communicatiemiddelen tot onze beschikking. Kranten, radio en tv, telefoon en internet zijn onderdeel geworden van ons dagelijks leven. Dit bepaalt mede de wijze waarop ons referentiekader is gevormd en hoe we leven en communiceren met elkaar.

Referentiekader

Ons referentiekader wordt bepaald door de omstandigheden waarin we leven. Onze eigen geschiedenis en onze sociale omstandigheden alsmede de plaats op de aarde waar we wonen spelen een rol bij het referentiekader wat we hebben gevormd. Globaal kunnen we zeggen:

• Opvoeding
• onderwijs
• cultuur
• religie
• leefomgeving

Factoren die onze visie op het leven bepalen.

Opvoeding

In onze opvoeding krijgen we de eerste geboden en verboden volgens de waarden en normen van de ouders. Onze ouders hebben in hun leven na hun eigen opvoeding hun eigen waarden en normen gekregen die ze weer overbrengen aan de kinderen.

Onderwijs

Al tijdens de opvoeding volgt het onderwijs wat heel bepalend is voor de plaats die we in de maatschappij innemen. De kennis die we krijgen via het onderwijs nemen we in ons hele leven verder mee. Soms zijn we ons niet hiervan bewust en zijn pas op latere leeftijd dankbaar voor het verkregen onderwijs. Ook het onderwijs kan al verschillend zijn in de manier waarop communicatie plaats vindt. Onderwijs op het platteland met kleine groepen is totaal anders dan het onderwijs in een grote stad.

Cultuur

De cultuur waar we in leven in het westen is een totaal andere dan bijvoorbeeld de Aziatische cultuur. Onze cultuur is ook bepaald door het klimaat waarin we leven. Men leeft op Alaska heel anders dan in Europa en zelfs Noord- en Zuid-Europa kennen grote verschillen. De leefomgeving van iemand op het platteland is anders dan die van de stedeling die in een hoogbouwappartement woont.

Religie

Het grootste deel van de mensheid heeft een religie die mede bepalend is voor de wijze waarop ze hun leven inrichten. Dit kan leiden tot grote verschillen. In onze westerse cultuur is steeds minder ruimte voor religie terwijl de islam als religie in bepaalde culturen een veel grotere plaats inneemt. Ook religie is sterk tijd- en plaatsgebonden.

Het gezin

In Nederland kunnen we er van uit gaan dat binnen gezinnen of families het referentiekader enige gelijkenis heeft en de communicatie kan gemakkelijk verstoord raken wanneer kinderen een partner krijgen. Er komen mensen met nieuwe waarden en normen binnen in het ouderlijk gezin en we krijgen te maken met twee mensen met ieder een eigen referentiekader. Er kan dan gesproken worden over ethische zaken waar men verschillend over denkt die of de politieke visie of de voorkeuren voor sportclubs. Er kan gelijkenis zijn maar er kan ook sprake zijn van heel verschillende inzichten waarbij het moeilijk is respect voor elkaar te hebben. Nieuwe visies doen hun intrede en het is moeilijk om het eigen referentiekader te veranderen.

Oorzaken van het mislukken van goede communicatie

Een van de belangrijkste oorzaken van mis communicatie is dat mensen verschillende verwachtingspatronen hebben. Het uitspreken van deze verwachtingspatronen is iets wat veel mensen niet hebben geleerd. Daarnaast kunnen er plotseling externe omstandigheden zijn waardoor de communicatie misloopt zoals wanneer men met elkaar wil praten en er is veel herrie in de omgeving of zaken die de aandacht afleiden.

Externe of interne ruis maken het soms moeilijk

Men noemt dit externe ruis Dan kan dit tot gevolg hebben dat de communicatie fout loopt en er onbegrip ontstaat maar dit kan hersteld worden in een nieuwe poging. Interne omstandigheden kunnen er zijn wanneer de ontvanger niet in staat is de boodschap goed te ontvangen, bijvoorbeeld door emoties of afgeleid zijn door eigen omstandigheden. Ook kan een stukje historie ontbreken om een boodschap goed op te vangen. Dit wordt interne ruis genoemd.

Vaak ontstaat mis communicatie echter door de onduidelijkheid in de informatie. We gaan heel vaak uit van de gedachte dat de ander al op de hoogte is van bepaalde zaken waardoor niet meer alles verteld hoeft te worden. Veel wordt als vanzelfsprekend verondersteld.

Mensen hebben meestal de beste bedoelingen

Een televisieprogramma zoals familiediner toont ons in alle duidelijkheid hoe communicatie kan mislukken tussen familieleden onderling die toch vaak de beste bedoelingen hebben. Middels een behulpzame buitenstaander die op de hoogte is van communicatie technieken kan veel leed worden opgelost door de communicatie opnieuw op gang te brengen.

Feedback

De term 'ik dacht dat je me begrepen had' komt veelvuldig voor tijdens het communiceren. Daarom is het vragen van feedback zo ongelofelijk belangrijk. We kunnen hierbij denken aan non-verbale terugkoppeling, zoals het knikken of juist nee schudden. Maar verbale communicatie is altijd nodig om na te gaan of je boodschap wel goed is overgekomen. Dit geldt zowel voor degene die de boodschap brengt als voor de ontvanger. Beiden kunnen zorgen voor terugkoppeling naar de ander. Wanneer we ons wat bewust zijn hoe we communiceren en vanuit welke achtergrond we dit doen dan kunnen we kijken wat we willen verbeteren.