Menselijke communicatie: een complexe zaak

Als kind leren we praten, communiceren leren we echter niet. Terwijl communiceren veel complexer is. Veel meer dan praten alleen. We kunnen onderscheid maken tussen verbale en non-verbale communicatie. Beide zijn niet te onderschatten. Ook als we zwijgen, níet reageren, communiceren we. En de ander trekt daaruit conclusies. Best belangrijk dus om ons te realiseren wat we doen of laten, zeggen of niet zeggen, kortom: hoe we overkomen bij de ander.

Wisselwerking

Praten is niet hetzelfde als communiceren. Communiceren is veel meer dan praten alleen. Communiceren doe je ook met je blik, je houding en vele andere non-verbale middelen. Zelfs als we zwijgen communiceren we. Want, we laten de ander iets weten, en daar kan hij/zij al dan niet een conclusie uit trekken. Mensen die elkaar al heel lang en goed kennen, hebben weinig woorden nodig om elkaar te begrijpen. De hoeveelheid woorden zegt niet zoveel over de kwaliteit van de communicatie. Je kunt heel veel woorden gebruiken terwijl de ander er niets van begrijpt en jullie langs elkaar heen praten. Je kunt zelfs verbaal erg sterk zijn, maar als de ander zich in een hoek gedreven of overdonderd voelt, schiet je je doel voorbij. Hoe dan ook is er sprake van een wisselwerking. Hoe succesvol die is, hangt van veel factoren af.

Waar mensen met elkaar omgaan is er altijd sprake van beïnvloeding (ook al is dat vaak onbedoeld).

Voorbarig

Ook als ik me er niet bewust van ben, zelfs als ik het niet wil: ik roep toch bij de ander een beeld op waaruit die ander onvermijdelijk conclusies trekt. Uit wat ik al dan niet zeg, uit mijn gedrag, mijn lichaamstaal. Dit heeft zijn weerslag op de gevoelens, gedachten, ervaringen van de andere ander. En hij/zij zal daarop al dan niet reageren. Waarop ik op mijn beurt dan weer mijn conclusies trek. Communicatie is dus een voortdurende wisselwerking. Die als een puzzel in elkaar past. En je moet erg oppassen dat je conclusies niet voorbarig zijn, maar gegrond. En dat je tussentijds controleert of jullie elkaar begrijpen.

De buitenkant

Ik zie/ervaar alleen de buitenkant van de ander (en vice versa).

Als iemand zwijgt kan dat betekenen dat...

• hij nadenkt
• hij geniet
• iets is tegengevallen
• hij moe is
• ...

Wie veel zorg aan haar uiterlijk besteedt...

• vindt het belangrijk hoe zij eruit ziet
• heeft veel geld
• bekleedt een representatieve functie
• heeft / had vandaag een belangrijke afspraak
• ...

Beïnvloeding kan zowel positief als negatief uitgelegd worden: als steun of bemoeizucht, als afleiding of als onverschilligheid, als bescheidenheid of als ontwijkend gedrag.

Negatief

Lichaamstaal is meerduidig. Louter waarnemen (zonder interpretatie) is moeilijk, zo niet onmogelijk. Automatisch interpreteer je de houding / het gedrag van de ander; geef je er betekenis aan. En hoe onduidelijker de buitenkant van de ander, deste meer ga je invullen. Moeizame communicatie is een bron van misverstanden doordat onze interpretatie bovendien overwegend negatief is… Want wat we niet kennen en niet begrijpen, dat vrezen we. Iemand die er vreemd uitziet, anders, hoeft niet veel te zeggen of te doen, de eerste indruk zegt al veel. Of het klopt is iets anders.

Veroordelen

Meestal zijn we ons sterk bewust van de invloed van de ander, maar veel minder van onze eigen invloed op anderen. We hebben niet geleerd op effecten van onze eigen buitenkant te letten.Terwijl we voortdurend mensen beoordelen en erger nog: ook veroordelen, beseffen we niet dat anderen dat omgekeerd ook met ons doen. Zoals we ons kleden en gedragen, wat we zeggen, het is allemaal voor diverse uitleg vatbaar. Ieder kijkt met zijn eigen blik, heeft zijn eigen ervaringen die die blik kleuren. Wat we niet zien horen of begrijpen, vullen we zelf in om het plaatje compleet te maken. Dat is gevaarlijk, want hoe vaak zitten we er niet naast? Om maar niet te denken aan al die keren dat we daar niet achter komen...

Kortom

Pas op met invullen en interpreteren op grond van de weinige informatie die je hebt. En zelfs als je veel van iemand weet, of denkt te weten, is het belangrijk te controleren of je informatie wel betrouwbaar is. Ken je de geschiedenis van die ander? Weet je waarom hij zich zo gedraagt of is het alleen maar een vermoeden? Is iemand arrogant of lijkt hij zo te kijken, terwijl hij zich feitelijk onzeker voelt? Hoe vaak ben je zelf verkeerd beoordeeld en hoe heb je dat ervaren? Denk dus twee keer na eer je iemand ergens op vast pint. Je zou er zelf ook niet blij mee zijn als er negatief over jou gepraat wordt, of als er verkeerde conclusies uit je gedrag en voorkomen zouden worden getrokken.