Neurolinguïstisch programmeren: grondleggers en modellen

Neurolinguïstisch programmeren is een pseudowetenschap gebaseerd op uitgangspunten van 'succesvolle' mensen, gespecialiseerd in hun vakdomein. Via verschillende modellen met uitgangspunten tracht men een basis te leggen om de levenskwaliteit op privé en professioneel vlak van de volger te vergroten. De modellen, ervaringen en gehanteerde communicatietechnieken om verbeteringen aan te brengen zijn verwerkt in de 'NLP Practitioner'- en de 'NLP Master Practitioner'-opleiding. De grondleggers van het neurolinguïstisch programmeren zijn John Grindler en Richard Bandler (en echtgenotes). Milton Erickson en Robert Milts inspireerden deze pseudowetenschap. Het was Anne Linden die in Manhattan in 1978 het eerste officiële NLP instituut oprichtte. Neurolinguïstisch programmeren kreeg door haar ook bekendheid in Nederland. Zij ontwierp ook het grenzenmoddel. De uitgangspunten van NLP zijn gestoeld op 6 pijlers, waaronder het wereldmodel. Er kwam door de jaren heen heel wat kritiek op.

Neurolinguïstisch programmeren als pseudowetenschap

De afkorting voor neurolinguïstisch programmeren is NLP. Omdat NLP niet kan getoetst worden aan wetenschappelijke onderbouwing, wordt het ook wel pseudowetenschap genoemd. Het is gestoeld op uitspraken, handelingen en opvattingen van 'experts', die succesvol zijn geworden in het leven (uitgeblonken in hun vakdomein). Zij leefden volgens bepaalde uitgangspunten. NLP heeft onder meer als doel om deze uitgangspunten in kaart te brengen voor de 'opvolger', om dus volgens een bepaald model te leren hoe men succesvoller (stabieler) in het leven kan staan, ofwel de levenskwaliteit op privé en professioneel vlak te vergroten.

NLP Practitioner en de NLP Master Practitioner opleiding

De resultaten ervan vindt men in de 'NLP Practitioner' en de 'NLP Master Practitioner' opleiding. Er is sprake van een wisselwerking op drie terreinen:

• Modelleren: het in kaart brengen van de uitgangspunten met psychologische begrippen
• Ervaring analyseren: welke patronen vindt men terug?
• Via communicatietechnieken probeert men bij te sturen

Grondleggers van het neurolinguïstisch programmeren

De grondleggers ervan zijn John Grindler en Richard Bandler in 1976. Toch ging er ook een voorname rol naar hun echtgenotes Judith en Leslie Cameron, die mee aan de basis lagen. Zij startten in 1977 voor het eerst een tournée met workshops in Amerika en bouwden verder op belangrijke inzichten van onder meer Milton Erickson en Robert Dilts.

Milton Erickson

Milton Erickson was één van de meest invloedrijke persoon van het NLP. Enkele van zijn bevindingen werden dan ook gebruikt voor de algemene uitgangspunten ervan. Hij was een hypnotherapeut die als kind getroffen was door polio (kinderverlamming). Door humor, verwarring en verrassingen te gebruiken in het spreken met cliënten bereikte hij volgende resultaten:

• Elk gedrag heeft een positieve intentie
• Mensen wenden een vaardigheid aan omdat ze op dat moment denken dat dit de beste oplossing is (meest beschikbaar)
• Respect voor het wereldmodel van een ander is belangrijk, maar dit mag niet éénzijdig zijn

Robert Dilts

Ook Robert Dilts bood met zijn 'model van logische niveaus van leren' (gebasseerd op het werk van Gregory Bateson: steps to an ecology of mind), inspiratie voor de verdere ontwikkeling van het NLP. Het model bestaat uit zes niveaus, waar een verandering op een lager niveau een invloed kan hebben op een hoger niveau, maar waar een verandering op een hoger niveau altijd een invloed heeft op het lager niveau:

1. Zingeving
2. Identiteit
3. Overtuigingen
4. Vaardigheden
5. Gedrag
6. Omgeving

Voorbeeld
Een eenvoudig voorbeeld kan zijn dat je het niet eens bent met je manager over iets (ervaring). Dit situeert zich op het niveau van de overtuiging en zal een impact hebben op de omgeving, op je eigen gedrag en vaardigheden (je verliest bijvoorbeeld motivatie). Het kan ook van invloed zijn op je identiteit (]persoonlijke en sociale identiteit) en de zingeving (heeft het nog zin dat ik deze job doe?). Door communicatietechnieken te hanteren (bijvoorbeeld bij te sturen in je gedrag of nog eens met de manager samen zitten om dit opbouwend te bespreken), kan je toch proberen vermijden dat dit verdere gevolgen gaat hebben.

Anne Linden: 'First Lady of NLP'

Daar waar John Grindler, Richard Bandler en echtgenotes als grondleggers beschouwd worden van deze methodiek, was het in 1978 in Manhattan dat Anna Linden het eerste officiële instituut oprichtte.Vandaar dat haar bijnaam 'First Lady of NLP' is. Eerder was zij al mee op workshop tournée gegaan in Amerika en op die manier leerde zij de methodiek goed kennen en uitvoeren in de praktijk. Zij zorgde er ook voor dat NLP bekend werd in Nederland. Hiernaast concentreerde Anne Linden zich op de uitwerking van het het grenzenmodel.

Het grenzenmodel van Anne Linden

Wanneer je je bijvoorbeeld snel 'aangevallen' voelt, figuurlijk tegen muren botst, vaak in discussie gaat, last krijgt van paniekaanvallen,.. zijn dit volgens Anne Linden allemaal voorbeelden van 'omgaan met grenzen'. Grenzen bewaken en aangeven liggen aan de basis waarom iemand zijn leven onder controle heeft. Bij vorige voorbeelden zijn er fouten gemaakt in dit omgaan met grenzen stellen. Volgens Linden zijn grenzen terug te vinden op drie terreinen:

• tussen interne en externe wereld (de innerlijke ik en de buitenwereld)
• tussen zichzelf en anderen (fysieke grenzen)
• tussen verschillende situaties en hun context

Met deze grenzen worden we dagelijks continu geconfronteerd, niet alleen op professioneel vlak maar ook in de privé. Ze benoemt de versterkte rol van grenzen bewaren voor mensen die in de zorgsector werken.

Uitgangspunten van het neurolinguïstisch programmeren

Het wereldmodel

Iedereen groeit op in een andere omgeving met andere ervaringen. Het NLP zegt dat mensen respect moeten tonen voor de leefwereld van een ander en omgekeerd.

Communicatie

Ieder draagt verantwoordelijkheid voor zijn eigen communicatie. Het effect dat deze communicatie heeft op de ander (de respons) berust dus ook op de zender. Hierbij dient de communicatie ook afgestemd te worden op de context van de ontvanger. Communicatie kan bijgestuurd worden door communicatietechnieken (bijvoorbeeld te leren omgaan met feedback).

Wereldmodel is niet de perfecte afspiegeling van de realiteit

Onze visie over de realiteit (of die wel of niet te veel afwijkt), kan ons dus extra productief, of extra onproductief maken in verband met het functioneren in de maatschappij.

Gedrag

Het NLP beweert ook dat er achter ieder gedrag een positieve intentie zit. Maar het woord positief krijgt hier de invulling van 'bekrachtiger', dus om iets anders te bereiken. Ook problematisch gedrag is bijvoorbeeld een 'bekrachtiger'. Het negatief gedrag bereikt dan wel iets, maar het heeft ongewenste effecten. Om negatief gedrag aan te pakken is het dus belangrijk om de intentie er achter aan te pakken. Dit sluit aan bij de pedagogiek, waar het bij mensen met gedragsproblemen belangrijk is 'om achter het gedrag te kijken waarom die persoon net dit gedrag vertoont'. Probleemgedrag vertonen kan bijvoorbeeld voortkomen uit een ontwikkelingsstoornis. Belangrijke vraag die hierbij gesteld wordt is in welke mate men nog energie moet steken in 'achter' het gedrag kijken van iemand wanneer de impact op de maatschappij te groot is, bijvoorbeeld bij een terroristische aanslag.

Vaardigheden

Vaak beschikken mensen over voldoende vaardigheden om een uitdaging het hoofd te bieden, maar wordt deze vaardigheid bij een uitdaging niet aangewend omdat men er niet aan denkt, terwijl die in andere situaties wel succesvol was. Het NLP wil handvatten aanreiken om deze vaardigheden op de juiste momenten te kunnen inzetten.

Feedback

Hier staat het positief leren omgaan met feedback centraal. Wanneer men leert om te gaan met feedback en hierdoor uit zijn eigen fouten leert om het gedrag te verbeteren in de toekomst is dit altijd positief. Wanneer feedback op een foute manier wordt gegeven of men dit als persoon zelf ziet als een vorm van persoonlijk falen is dit een negatieve vorm.

Kritiek op het neurolinguïstisch programmeren

Het neurolinguïstisch programmeren heeft doorheen de jaren heel wat kritiek gekregen. Het zou bijvoorbeeld onvoldoende rekening houden met het eerst verhelpen van ernstige emotionele klachten door vast te zitten op privé en professioneel vlak. Bovendien is het niet wetenschappelijk onderbouwd. Het vereenzelvigt zich op een bepaalde manier met de wetenschappelijke domeinen van de psychotherapie en de neurolinguïstiek. Toch was dit bij de oprichting ervan geen doelstelling van deze methodiek want in 'Frogs into prices, Neuro Linguistic Programming', gaven zij reeds de opmerking dat zij zich niet richten tot wat 'waar' is maar wel 'wat bruikbaar kan zijn'.