Pesten op het werk… wat kun je doen?

Heb je het vaak dat je met tegenzin naar je werk gaat, of zie je er tegenop om met bepaalde collega's te werken? Twijfel je of je werkgever of leidinggevende wel oprecht geïnteresseerd is in jouw bijdrage als werknemer, en ben je blij dat je werkdag weer voorbij is? Dit zijn enkele vragen waar gepeste mensen mee zitten.

Wat is pesten op de werkvloer eigenlijk en waarin verschilt het van plagen?

Pesten op de werkvloer

Pesten is iets anders dan een éénmalig conflict of een éénmalig incident. Pesten is een manier van handelen. Het is het gedrag van een persoon of groep dat vernederend of kwetsend is en langdurig kan aanhouden. Zo af en toe een grapje maken is normaal, het verbetert de sfeer op de werkvloer. Maar wanneer je regelmatig voor schut wordt gezet, wordt vernederd of gekwetst, dan is er geen sprake meer van een grapje. Plagen of grapjes maken wordt dan pesten en dat kan leiden tot gezondheidsklachten.

Plagen op de werkvloer

Bij plagen worden vaak grapjes gemaakt die niet kwaadaardig of gemeen bedoeld zijn. Beide partijen hebben plezier om de grapjes. Bij plagen kun je elkaar hebben en het gaat meestal over en weer. Soms kan plagen ook een kleine ruzie veroorzaken, maar je kunt ermee omgaan. Pesten is vaak gemeen bedoeld en het houdt niet op. Waar bij plagen beide partijen gelijkwaardig zijn, is die gelijkwaardigheid bij pesten zoek. De pesterijen worden niet zelden door een hele groep gedaan en vaak tegen één persoon. De persoon die gepest wordt weet vaak niet goed om te gaan met pestgedrag en is altijd het object. Plagen is meestal tijdelijk, terwijl pesten vaak non-stop doorgaat. De grens tussen plagen en pesten is dun: als er maar lang genoeg kleine grapjes worden gemaakt, is het eigenlijk al pesten. Langdurig plagen kan dus uitgroeien tot pesten.

Waarom word je eigenlijk gepest?

Oorzaken dat je gepest wordt

Je kunt worden gepest als je afwijkt van de groepsnorm. Je hoort er niet bij en dan is de kans groter dat je slachtoffer wordt. Het afwijken van de groepsnorm kan komen door:

• je huidskleur;
• je mening die afwijkt van die van de groep;
• je kledingstijl;
• je nationaliteit, land van herkomst of burgerlijke staat;
• je treft een collega die zich beter voelt als hij jou kleineert. Dat kan een vorm van afgunst zijn, omdat je beter bij andere collega`s in de smaak valt dan hij/zij;
• je werkt in een bedrijf met een belabberde bedrijfscultuur.

Verschillende vormen van pesten op de werkvloer

De variatie hoe je gepest kunt worden op je werk kan nogal divers zijn. Pestgedrag kan zich uiten als:

• doodzwijgen, expres negeren;
• kritiek uiten op iemands persoonlijke leven;
• roddelen;
• bijnamen geven die vernederend zijn;
• iemand onnodig bij de voor- en achternaam noemen met een kleinerende toon;
• verstoppen en/of beschadigen van persoonlijke eigendommen;
• continu openlijk corrigeren en terechtwijzen;
• structureel beledigen of kleineren;
• verbale bedreigingen of agressie;
• fysieke bedreigingen of lichamelijk geweld, zoals duwen, trekken of met voorwerpen gooien;
• seksuele intimidatie, seksueel getinte opmerkingen of het stellen van intieme vragen over iemands privéleven, iemand vastpakken, knijpen, ongevraagd aanraken of het maken van seksuele gebaren;
• een werkgever of manager die doof is voor eventuele klachten of hulpkreten, of het zelfs voor de pesters opneemt. Hoewel dit geen pestgedrag op zich is, verergert het wel het pesten. Het slachtoffer voelt zich bovendien niet gehoord;
• ontmoedigingsbeleid: je rotwerk laten doen en een zo oncomfortabel mogelijke planning geven. In combinatie met wekelijkse beoordelingsgesprekjes is dit een vorm van wegpesten;
• tegenwerking in je ontwikkeling binnen een bedrijf, bijvoorbeeld door je niet genoeg faciliteiten te geven om je werk goed te kunnen doen.

Wat kun je doen tegen pesten op de werkvloer?

Om op te treden tegen pesten op de werkvloer kun je de volgende stappen ondernemen:

Een logboek bijhouden

Als slachtoffer van pesterijen kun je een dagboekje/logboekje bijhouden, waarin je de incidenten en het moment van gebeuren noteert. Het is verstandig om er tevens je gevoelens bij te noteren, aangezien het geschreven woord niet altijd de nuances en toon kan weergeven: gesar, sarcasme en venijn komen in letterlijke woorden niet altijd goed over. Als je op een bepaald moment werk van het pesten wilt maken, is jouw logboek niet alleen stevig bewijsmateriaal, maar ook iets wat de pester de schrik op het lijf zal jagen. Over het algemeen gaat een pester er niet vanuit dat je een logboek bijhoudt.

Let op jezelf

Zoek zoveel mogelijk steun. Praat buiten het werk met vrienden of je partner. Praat op het werk met collega`s of neem contact op met de vakbonden en/of speciale stichtingen die hiervoor zijn opgericht. Trek ook een grens voor jezelf. De confrontatie zoeken is zo nu en dan wel goed, maar als de situatie niet verandert moet je misschien wel voor jezelf besluiten dat je niet op de goede plek zit.

Voorbereid zijn

Het kan je helpen om een standaard opmerking paraat te hebben, die op alle situaties van toepassing kan zijn. Bedenk een zo neutraal mogelijke opmerking. Hierdoor voel je je niet de mond gesnoerd en kun je het gepest beter relativeren. Je voelt je minder gekleineerd en minder onmachtig. Een neutrale opmerking kan bijvoorbeeld zijn: Sjonge, dat heb je maar weer even gezegd.

Assertief zijn

Assertief zijn is goed voor jezelf opkomen zonder agressie. Blijf bij je mening en je standpunten en laat zien dat je een sterk zelfvertrouwen hebt. Maak duidelijk dat je pestgedrag niet tolereert.

Zelfinspectie

Het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) biedt ondersteuning om vast te stellen of hetgeen je meemaakt onder pesten valt. Op de website van SZW kun je een zelfinspectie test maken.

Advies vragen

Er zijn verschillende organisaties waar je terecht kunt voor advies zoals FNV. Ook vind je informatie op de website van het Ministerie van Sociale zaken en Werkgelegenheid over wet en regelgeving over pesten.

Meld pesten

Je kunt pesten melden bij je huisarts, bedrijfsarts, psycholoog, maatschappelijk werker of de instantie die voor het bedrijf waar je werkt het ziekteverzuim aanpakt.

Bespreekbaar maken

Bespreek het pesten met collega`s die je vertrouwt en vertel ze dat je wordt gepest. Collega`s kunnen je meer helpen dan je denkt. Door pesten kun je minder productief zijn en daar hebben je collega`s last van. Voor jouw collega`s kan dit een heel goede reden zijn om jou te helpen.

De gevolgen van pesten op de werkvloer

Ben je slachtoffer van pesten op het werk, dan heb je waarschijnlijk geen zin meer om naar je werk te gaan. Door het pesten kun je slechter gaan functioneren en je kunt psychische problemen krijgen, met als gevolg dat je niet meer in staat bent om te werken. De gevolgen van pesten beperken zich niet alleen tot het werk. Slachtoffers nemen vaak de stress van pesten mee naar huis, waardoor hun privé- en gezinsleven er ook onder gaan lijden. De impact van pesten moet daarom zeker niet worden onderschat. De gevolgen van pesten kunnen ernstig zijn. Als gepeste werknemer kun je je zelfvertrouwen verliezen. Mensen die worden gepest kunnen zelfs lichamelijke klachten krijgen. De meest voorkomende lichamelijk klachten zijn: hartkloppingen, slaapstoornissen, irritatie en maag- en darmklachten. Ook hart- en vaatziekten, denk hierbij aan een myocardinfarct (hartaanval), kunnen een gevolg zijn. Kortom: pesten kan je ziek maken. Vaak brengt het ook grote schade toe in het privéleven van het slachtoffer, wat enorme gevolgen kan hebben voor een relatie of het gezin. In sommige gevallen van zeer ernstige en langdurige pesterijen kan het slachtoffer besluiten tot het beëindigen van zijn leven. Ben je toeschouwer van pesten, laat dan de bovengenoemde gevolgen je inspireren om een eind te maken aan pesten in jouw omgeving!

Wet en regelgeving over pesten

Hieronder een gedeeltelijke opsomming van wat de wet over pesten zegt.

• De Arbowet. Pesten valt in deze wet onder psychosociale arbeidsbelasting. Psychosociale arbeidsbelasting houdt in: de hoeveelheid stress die je hebt op je werk. Van pesten kun je veel stress ondervinden. Hoofdstuk 1 van de Arbowet verplicht je werkgever deze variant van arbeidsbelasting tegen te gaan.
• Het Arbeidsomstandighedenbesluit (arbeidsbesluit). Hoofdstuk 2 artikel 2.15 verplicht je werkgever een risico-inventarisatie en -evaluatie uit te voeren bij niet-normale arbeidsbelasting. Doel van deze risico-inventarisatie is om abnormale arbeidsbelasting te voorkomen. Pesten is zo’n abnormale arbeidsbelasting.
• Het Burgerlijk Wetboek behandelt stilzwijgend niet-normale arbeidsbelasting. In artikel 7:658 wordt van je werkgever geëist dat hij een veilige werkplek creëert.
• De Wet Gelijke Behandeling. Je kunt worden gepest omdat je een bepaalde geloofsovertuiging hebt of een bepaalde seksuele geaardheid. De Wet Gelijke Behandeling artikel 1 beschermt je tegen dit soort pesterijen. Als er bij jou op je werk dit soort gedrag aan de orde is, dan kun je de Commissie Gelijke Behandeling inschakelen. De Commissie Gelijke Behandeling kan dan kijken of jouw klacht gegrond is en je adviseren.