Skinheads: Niet alleen Neo-Nazi's

Iedereen denkt te weten wat Skinheads zijn, maar nog altijd blijft het maatschappelijke debat beperkt tot een veelal eenzijdig en generaliserend perspectief op deze (jongeren)beweging. Dit artikel zal dan ook een eerste aanzet zijn om een meer genuanceerd beeld te vormen van Skinheads. De nadruk binnen dit artikel komt te liggen op twee uitersten, namelijk: de traditionele Skinheads en de Neo-Nazi’s. Duidelijk zal worden hoe deze twee tegendraadse groeperingen tot stand en uiting zijn gekomen. The skinhead cult is a way of life. For someone to claim himself or herself a skinhead is simply a claim to dedication to the cream of the working class crop. However, it takes a certain breed of character, not just any joe on the job, to make what is pridefully known as a skinhead. Skinhead is not about colour, race, religion, national origin, or anything of the sort. It is a brotherhood of individuals who share the same passions in what we call being a skinhead. (Ben, Anti-Facist Skinhead Alliance)

Zo idealistisch als dit klinkt, zo hard is de realiteit. Deze subcultuur is geen brotherhood, maar een verzameling van uiteenlopende brotherhoods. Daar waar kleur, ras, religie of afkomst voor de traditionele Skinhead geen rol van betekenis speelt, is het tegendeel waar voor de Neo-Nazi's. Beiden groepen vechten dan ook zowel een verbale als fysieke strijd om de betekenis van hun cultuur. Dé Skinhead bestaat dan ook niet. Er zijn welliswaar overeenkomsten in het uiterlijk, de sociaal-economische status en de liefde voor muziek in het algemeen, maar de verschillen overschaduwen deze gelijkenissen.

Bij het begrip Skinhead staan twee zaken centraal. Enerzijds is het in feite een verzamelnaam voor een aantal sterk uiteenlopende groeperingen die verschillen qua gedrag, maar in grote lijnen overeenkomen qua leeftijd, stijl en klasse. Dit geeft andermaal aan dat eenvoud, geweld, territorium en bescherming centraal staan in het leven van deze subcultuur. Anderzijds wordt het begrip in de praktijk verward met racisme en supermacisme en draagt de media bij aan een verdere stigmatisering en homogenisering van deze diverse subcultuur.

Identiteit

In de tweede helft van de jaren zestig wordt de situatie in de arbeidersklasse steeds erbamerlijker, terwijl tegelijkertijd middenklassebewegingen zoals de hippies hun intrede vinden. Daarnaast wordt de Skinhead subcultuur ook geconfronteerd met uitsluitingsprocessen van andere (jeugd)subculturen, met als gevolg dat er steeds meer in contradicties van wij en zij wordt gesproken. Skinhead jongeren voelen zich onderdrukt (door o.a. autoriteiten) in deze periode, waardoor ze zichzelf steeds meer als groep gaan representeren en een gedeelde solidariteit ontwikkelen. De basis voor deze groepssolidariteit is gelegen in de traditionele basis van arbeidersklasse. Naast solidariteit, speelt ook mannelijkheid, territorium en natuurlijk muziek een belangrijke rol in de identiteitsvorming van Skinheads. De website skinheadz.com spreekt van de vier gezichten van de Skinhead, namelijk die van de worker, de hooligan, de casual en de guardian. Dit geeft andermaal aan dat eenvoud, geweld, territorium en bescherming centraal staan in het leven van deze subcultuur.

Ontstaansgeschiedenis

De originele skinhead beweging van de late jaren zestig was een multiculturele synthese van mode en muziek. De eerste skinheads kwamen voort uit de ‘mod’-beweging - een Engelse subcultuur uit de vroege jaren zestig. De 'mod' was stijlvol, redelijk welvarend maar vooral een muziekliefhebber, een fan van Amerikaanse soulmuziek en feesten. In de jaren zestig ontstaat er binnen deze mod subcultuur een splitsing tussen de rijkere bovenlaag en de ‘workingclass’. Centraal in de subcultuur van deze mods, de voorlopers van de Skinheads stond de waardering voor de Amerikaanse soul muziek en Jamaicaanse ska muziek, en ook de cultuur die daarbij hoorde. De Skinheads namen de liefde voor soulmuziek en ska opmerkelijk genoeg over van zwarte immigranten.

De originele skinhead subcultuur was vooral gebaseerd op een persoonlijke stijl, die afgeleid was van de arbeidersklasse (workingclass). Mannelijkheid, stoerheid en een ruw uiterlijk waren kenmerkend voor de Skinheads in die tijd. Door nieuwe invloeden die de skinhead subcultuur binnendrongen, met name de punk muziek (Oi!) uit de jaren tachtig werd de homogeniteit (voor zover daar sprake van was) aangetast. Naast de punk muziek veranderde ook de uiterlijke stijl, deze werd extremer – men wilde er intimiderend en zelfs bedreigend uitzien en militaire jasjes en kisten vervingen eerdere, bravere en meer burgerlijke look, tevens verschenen meer tatoeages op zichtbare plaatsen op het lichaam.

Aanvankelijk ging de Oi!-muziekstijl nog gepaard met zowel links als rechtse Skinheads, maar met de komst van de Nazi-Rock gingen steeds meer Skinheads zich affinieren met het (extreem) rechtse gedachtegoed. Deze muziekstijl ontaat in Duitsland. Gaandeweg vonden steeds meer musici met rechtse ideeën een publiek in de skinheadscène. Teksten werden steeds explicieter en provocerender. Inspiratiebronnen waren het eigen verleden, nationalisme en patriottisme, en in Duitsland het 'mythische verleden', de Germanologie en Hitlers Derde rijk. Affiniteit met Hitlers’ Nazi verleden ontstond en dit uitte zich in bands die zich in teksten positief uitlaten over Het Derde Rijk. Een nieuwe subgroep, die van de Neo-Nazi's was geboren.

Media

De media spelen een belangrijke rol bij de beeldvorming van de maatschappij. De media verzwijgen volgens Forman de actieve bijdrage aan de continuering van de hegemonie waarbij skinheads als een mogelijk gevaar worden beschouwd. Uit de beschrijvingen van Skinheads door de pers blijkt dat er een duidelijke grens wordt getrokken tussen het goede en het kwade. Skinheads zijn agressief en gevaarlijk en zijn er op uit om het evenwicht in de maatschappij te verstoren. Een andere verklaring die Forman geeft voor de oppervlakkige beeldvorming van Skinheads door de media betreft de commerciële exploitatie. Het representeren van Skinheads als zogenaamde ‘folk devils’ levert spectaculaire verhalen en interessante fotoreportages op. De fundamentele aspecten die ten grondslag liggen aan de subcultuur zijn voor de media commercieel minder interessant.

Conclusie

Het begrip Skinhead is een verzamelnaam voor een grote verscheidenheid aan subgroeperingen, waaronder de traditionele Skinheads en de Neo-Nazi's. Dat ze onder dezelfde noemer vallen is te wijten aan de onderlinge overeenkomsten in leeftijd, (levens)stijl, klasse en veelal de liefde voor muziek. Dit verklaard ook waarom buitenstaanders nauwelijks het verschil kunnen waarnemen tussen beide groeperingen. Daarnaast dragen de politiek en media bij aan een verdere imaginaire homogenisering van deze subcultuur, maar dé Skinhead bestaat in werkelijkheid niet. Er zijn twee hoofdstromen, namelijk; de Knuckleheads -waartoe de traditionele Skinheads gerekend worden- die zich beroepen op de multiculturele ontstaansgeschiedenis en zich veelal distantiëren van racisme of politiek; en de Boneheads -waartoe de Neo-Nazi’s gerekend worden- die zich aangetrokken voelen tot het extreemrechtste gedachtegoed. Twee dus, niet één. Wees dus niet te bevooroordeeld bij het zien van een Skinhead, maar blijf bewust van de verschillende hoofdstromingen. Nee, niet alle Skinheads bijten.