Angst: wat is angst en wat doet het met je?

Angst: wat is angst en wat doet het met je? We zijn allemaal weleens bang, bang om onze baan te verliezen, bang om te laat te komen of bang voor spinnen. Er zijn verschillende gradaties in bang zijn, we kunnen gewoon bang zijn voor spinnen, maar we kunnen ook 'gek worden van angst' als we een spin zien. Er zijn ook nog verschillende angsten. Angst door een reële dreiging, bijvoorbeeld doordat iemand ineens een pistool op je richt. Of angst door een irreële dreiging, bijvoorbeeld door herinneringen of emoties.

De functie van angst

Angst is een vervelende ervaring, door angst komen onplezierige gevoelens los die we liever niet zouden hebben. Toch heeft angst een functie. Doordat we deze onplezierige gevoelens hebben, merken we het als er iets aan de hand is. Door deze gevoelens worden we gewaarschuwd, waardoor er verdedigingsmechanismen in werking worden gesteld. Welke verdediging het beste is op dat moment, hangt helemaal van de dreiging af. Daarom is het belangrijk om te weten of de reden voor de angstgevoelens een reële of irreële dreiging betreft.

Het verschil tussen reële- en irreële angst

Niet iedereen reageert hetzelfde op gevoelens van angst. Terwijl de ene persoon hartkloppingen of buikpijn krijgt, zal een ander over zijn hele lijf gaan trillen of zich opgejaagd voelen. Angst als reactie op een dreiging is een veelvoorkomende reactie. Er zijn verschillende soorten angst. Er is de objectieve angst, deze angst treedt op als er brand in huis is of als er ingebroken wordt. De functie van deze angst is het alert worden van de bedreigde persoon, waardoor hij indien nodig gaat handelen. Wanneer er een brandlucht is, is het van het grootste belang om te zorgen dat de oorzaak van de brandlucht wordt gevonden. Staat er eten aan te branden of staat het huis in brand? Moet je de medebewoners waarschuwen en het huis ontvluchten of volstaat het om in de keuken te gaan kijken?

Objectieve angst:

Dit betekent reële angst, dat wil zeggen, angst gebaseerd op een werkelijke dreiging. Er is een echte dreiging in de directe omgeving vanuit een externe bron. De enige verdediging is het ondernemen van actie. Het ondernemen van actie zorgt ervoor dat de situatie verandert en de gevoelens van angst verminderen of verdwijnen.

Misschien heb je weleens een auto-ongeluk meegemaakt of ben je een keer gebeten door een hond. Dan zul je waarschijnlijk wel gemerkt hebben dat je bang werd wanneer er een hond aankwam. Of dat je bang was als je in een auto zat. Maar het kan ook gebeuren dat je ineens angstig wordt en niet precies weet waarom je ineens zo bang bent. Er is namelijk geen reële dreiging, geen brandlucht of onverwachte geluiden in huis. Dit gevoel van dreiging komt van binnenuit. Deze angst wordt neurotische angst genoemd. Volgens de angstige persoon dreigt er gevaar, maar de herkomst is moeilijk te achterhalen. In het geval van de hond is het niet moeilijk om te achterhalen waar de angst vandaan komt. Terwijl angst die in een ver, vergeten verleden is opgelopen niet zo gemakkelijk te achterhalen is. Dit soort angsten kan erg ver gaan, het kan er zelfs voor zorgen dat mensen geen relaties aan kunnen gaan met anderen. De enige verdediging tegen dit soort angsten is een vluchtreactie. De enige manier om de vervelende gevoelens, die veroorzaakt worden door angst, te ontlopen, is weglopen van de situatie bijvoorbeeld weglopen uit een discussie of een baan opzeggen.

Neurotische angst:

Dit betekent irreële angst, dat wil zeggen, angst gebaseerd op bedreigende gedachten, herinneringen, emoties of wensen. Er is geen directe dreiging van buitenaf, dit is een angst door een interne bron. De enige verdediging tegen dit soort angst is door middel van afweermechanismen.

Afweermechanismen

De term afweermechanisme werd geïntroduceerd door Freud. Hij bedoelde hiermee de onbewuste beschermingsmechanismen. De taak van afweermechanismen is het verminderen of wegnemen van onplezierige gevoelens. Dat dit maar een tijdelijke oplossing is, hoef ik je waarschijnlijk niet uit te leggen. Aangezien de oorzaak van de angst met deze afweermechanismen niet wordt weggenomen. In feite is het eigenlijk alleen een slimme truc van onze hersenen. Een afweermechanisme werkt alleen maar op het moment zelf en de bedoeling ervan is om je voor de gek te houden. Er zijn vier aandachtspunten bij afweermechanismen:
  1. Het zijn psychologische strategieën die gebruikt worden om onplezierige emoties te verminderen en als het mogelijk is weg te nemen.
  2. Het gebruik ervan gebeurt meestal onbewust.
  3. Bij de meeste van dit soort mechanismen treedt er een verstoring van de werkelijkheid op.
  4. Het effect is tijdelijk.

Hoewel het vaak noodzakelijk is om de werkelijke oorzaken van deze angsten weg te nemen, door bijvoorbeeld in therapie te gaan, is het in de tussentijd helemaal niet slecht om gebruik te maken van deze afweermechanismen. Deze zijn namelijk in staat om de angstige persoon een tijdje een adempauze te geven. Zodat zij beschermd zijn en niet het idee hebben te ‘sterven van angst’. Angst heeft de eigenaardige eigenschap om een eigen leven te gaan leiden, wat de angstige persoon niet ten goede komt. Uiteraard is het niet zo dat alle oorzaken van angst moeten worden weggenomen. Er zijn genoeg redelijk onschuldige neurotische angsten en deze plagen de angstige persoon niet zodanig dat zij daardoor geen normaal leven kunnen lijden.

Afweermechanismen op een rijtje

Ontkenning:

Wanneer je iets dat in de realiteit aanwezig is niet wil erkennen, treedt er ontkenning op. Ter voorkoming van onplezierige herinneringen en de daarbij behorende angstgevoelens kun je net doen alsof iets niet bestaat. Bijvoorbeeld een bepaald voorwerp, of foto’s die ergens in een kast staan en die je herinneren aan onplezierige ervaringen. Wanneer je net doet alsof deze dingen niet bestaan, waardoor je het bestaan van de dreiging ontkent, zijn ook de herinneringen er niet, zodat de angstgevoelens wegblijven.

Een bekend verschijnsel is het ontkennen van slecht nieuws. Wanneer men slecht nieuws krijgt van de dokter is men in het begin geneigd dit nieuws te ontkennen. Dat geeft een persoon de kans om de angstgevoelens die met dit nieuws gepaard gaan nog even uit te stellen. Net zolang tot het nieuws is verwerkt.

Verdringing:

Bij verdringing is de dreiging niet in de omgeving aanwezig. Hier gaat het om vervelende gebeurtenissen, onplezierige ervaringen, verboden wensen, of nare gedachten. Doordat deze zaken angstgevoelens oproepen, worden ze uit het geheugen verdrongen. Verdringing lijkt heel veel op geheugenverlies, aangezien de herinneringen niet oproepbaar zijn. Misschien heb je al eens meegemaakt dat iemand een grote stommiteit beging en jaren later er werkelijk niets meer vanaf wist. De gebeurtenis was blijkbaar zo pijnlijk voor deze persoon dat hij het gebeurde heeft verdrongen. Dit lijkt een goed afweermechanisme, maar ook hier geldt dat de angstgevoelens nooit helemaal verdwenen zijn. Er kan altijd iets gebeuren waardoor de angst naar boven komt. Doordat een herinnering jarenlang is verdrongen, is het vaak onmogelijk om de oorzaak van de angst te achterhalen zonder therapie.

Projectie:

We bezitten allemaal eigenschappen waar we eigenlijk niet zo blij mee zijn. Door een ander de schuld te geven van een bepaalde eigenschap, projecteren we de ongewenste eigenschap naar de ander. Projectie is dus het aan een ander toekennen van een onaangename eigenschap van onszelf. Waardoor deze onaangename eigenschap geen deel meer uitmaakt van ons.

Reactieformatie:

Ook dit is een creatieve manier om ongewenste eigenschappen, motieven en gedachten kwijt te raken. In dit geval zetten we de ongewenste eigenschap om in een tegengestelde eigenschap. Een persoon die eigenlijk geen zin heeft in ongewenst bezoek voelt zich daardoor zo schuldig dat hij de bezoeker overdreven hartelijk begroet. Of iemand die zijn agressiviteit omzet in overdreven tolerantie. Reactieformatie is vaak te herkennen aan het overdrijven van een persoon. Dit is uiteraard niet in alle gevallen zo, er bestaan ook mensen die uiterst vriendelijk van zichzelf zijn.

Rationalisatie: Dit betekent dat iemand een oneigenlijke reden verzint waardoor de werkelijke reden weer achter slot en grendel verdwijnt. Vaak worden er steeds weer andere redenen verzonnen waarom een bepaald voorwerp niet in de kamer mag staan. Of waarom een bepaalde foto in de kast moet blijven. Al snel lijken de redenen op smoesjes die dat in wezen ook zijn.

Drie overige afweermechanismen

  1. Verplaatsing: De woede over het niet krijgen van de begeerde functie op je werk wordt niet gericht op de werkgever, maar op je partner thuis.
  2. Intellectualisatie: Dit kan bescherming bieden tegen dreigende onplezierige gevoelens. Wanneer je een enge film ziet en je bedenkt dat het niet echt is, maar dat er een camera staat en er een regisseur is. Door het verstandelijk benaderen van de enge film, sluit je angstige gevoelens uit.
  3. Compensatie: Dit afweermechanisme is niet effectief bij angsten, maar wel bij minderwaardigheidsgevoelens. Het onprettige gevoel om minderwaardig te zijn kan worden gecompenseerd door ergens in uit te blinken.

Tot slot

Nu we wat meer weten over angsten en afweermechanismen, zullen we deze misschien sneller herkennen, waardoor we onze medemensen niet alleen maar raar vinden wanneer we ze betrappen op ‘vreemd’ gedrag. Mocht je angstige gevoelens hebben waar je zelf niet uit komt, schroom dan niet en ga naar de huisarts die je door kan verwijzen naar de juiste persoon die jou daarbij kan helpen.
© 2012 - 2024 Alephschrijft, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Overwin angst en verminder angstenOverwin angst en verminder angstenAls angst het dagelijkse leven negatief beinvloed, is het tijd om er iets aan te doen. Valt er iets te doen tegen angst?…
Neurotische depressie: kenmerken en gevolgenNeurotische depressie: kenmerken en gevolgenEen neurotische depressie is een psychische stoornis waarbij iemand lijdt aan een depressie en innerlijke conflicten, bi…
Zeldzame angsten en fobieënZeldzame angsten en fobieënEr zijn vele bekende angsten zoals spinnenfobie, smetvrees, pleinvrees of hoogtevrees. Daarnaast bestaan er ook een hele…
Vermijdingsgedrag: onaangename situaties uit de weg gaanVermijdingsgedrag: onaangename situaties uit de weg gaanVermijdingsgedrag is een afweermechanisme waarbij men een situatie tracht te ontlopen die geassocieerd is met onaangenam…

Het ontstaan van onechte herinneringenIn de praktijk van de psychologie komt het voor dat cliënten zich tijdens therapiesessies gebeurtenissen gaan herinneren…
Gereformeerde leer en depressiviteit; antwoorden, pastoraatIn dit artikel wordt gepoogd om vanuit christelijk standpunt tot een antwoord te komen op de stelling dat de gereformeer…
Bronnen en referenties
  • Praktische psychologie ISBN 90-415-0393-5
Alephschrijft (93 artikelen)
Laatste update: 10-02-2012
Rubriek: Mens en Samenleving
Subrubriek: Psychologie
Bronnen en referenties: 1
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.