Rijangst de baas

Rijangst komt in alle gradaties voor bij maar liefst 1 miljoen Nederlanders. In de huidige tijd waarin mobiliteit belangrijk is en mensen vaak afhankelijk zijn van eigen vervoer is de angst voor autorijden een serieus probleem. Soms ontstaat het na een incident, maar in de meeste gevallen is de onzekerheid een geleidelijk gevolg van onvoldoende ervaring op de weg. Wie rijangst heeft mist overzicht van het verkeer en krijgt het gevoel de controle over zowel de auto als zichzelf te verliezen...

Cijfers over rijangst

In Nederland hebben bijna zeven miljoen mensen een rijbewijs. Daarvan zit de helft wel eens nerveus of angstig achter het stuur (Kerncijfers Personen Vervoer 2004). Dit betekent dat ze vooral in bepaalde situaties te kampen hebben met onzekerheid en de bijkomende zenuwachtigheid. Bijna een miljoen mensen heeft echt rijangst in de ware zin van het woord en een half miljoen Nederlanders vermijdt het autorijden. Bijna acht procent van de vrouwen met rijbewijs rijdt nooit. Het gaat hierbij voornamelijk om vrouwen in de leeftijd 45-65 jaar.

Rijangst in de praktijk

Een groot aantal mensen met rijbewijs rijdt helemaal niet omdat ze het rijden wegens spanningen en angsten ooit hebben opgegeven. Sommigen rijden alleen als het strikt noodzakelijk is, of enkel in de buurt. In sommige gevallen is er een strikt selectieve angst, bijvoorbeeld de angst voor een bepaald gedeelte op de route, angst om in het buitenland te rijden of enkel angst om in het donker te rijden. Er kan sprake zijn van een opgejaagd gevoel in het verkeer, het gevoel nooit te kunnen pauzeren van de stress op de weg. Rijangst in het algemeen uit zich in vele vormen: Angst voor inhalen van auto's of vrachtwagens, in- en uitvoegen, de snelweg zelf, angst om opgesloten in een file te staan, angst voor inparkeren, angst voor bumperklevers en tegenliggers, angst voor moeilijke verkeerssituaties zoals grote pleinen, kruispunten, rotondes, bruggen of tunnels, angst voor parkeergarages of rijden langs water, enz. Sommige angsten kunnen ontaarden in een fobie, bijvoorbeeld als er al sprake is van paniek als de weg een flauwe bocht maakt of als er ergens geen vluchtstrook is.

Oorzaken van rijangst

Vaak gaat het hierbij om de angst het overzicht te verliezen, betrokken te raken bij een verkeersongeval of andere auto's te beschadigen en inzittenden te verwonden. Soms is de rijder bang dat anderen zijn onzekerheid kunnen zien. De meest voorkomende oorzaken zijn een gebrek aan zelfvertrouwen en ervaring na het behalen van het roze papiertje, langere tijd niet of nauwelijks hebben gereden, een gevorderde leeftijd, of het hebben meegemaakt van een ongeval. Soms is er een diepere (mede)oorzaak aan te wijzen, bijvoorbeeld het hebben van kinderen, waardoor je meer gaat nadenken over de gevaren op de weg, of een perfectionistische aard dat moeilijk te verenigen is met het leven in het verkeer. Er zijn ook mensen die ooit geslaagd zijn voor hun rijexamen maar menen dat dat puur geluk was.
Rijangst leidt tot vermijdingsgedrag, maakt het leven heel ingewikkeld en levert veel nadelen op. Je wordt afhankelijk van andere mensen die zich gaan storen aan een voor hun onbegrijpelijke angst.

Symptomen van rijangst

Rijangst uit zich in een reeks symptomen die de angst nog verder zullen versterken. Deze verschijnselen zijn gelijk aan elke andere paniekaanval of angstaanval. De persoon verkrampt, gaat hyperventileren en beven, breekt uit in zweet, krijgt een bonkend hart en een hogere bloeddruk, zit verstijfd op zijn stoel, gaat wazig zien en wordt duizelig. Hij weet niet meer wat hij moet doen of waar hij op moet letten, hij blokkeert. Door deze verschijnselen ontstaat de wil om te vluchten, en dat komt midden op een verkeersweg dikwijls niet goed uit! Angst voor deze symptomen, of een black-out te krijgen van alle nervositeit en angsten, maakt de vicieuze cirkel compleet.

Je hoeft niet per se zelf aan het stuur te zitten om rijangst te hebben. Ook als bijrijder komt het voor, als je de controle over het stuur uit handen geeft aan iemand anders. Er zijn ook nog andere varianten, zoals wel durven rijden maar alleen als er iemand naast zit. Of wel vertrouwen hebben in eigen kennis, maar niet in de medeweggebruikers. Ook kan de rijangst worden gecombineerd met mogelijkheden van technische aard zoals een angst voor het afslaan van de motor, midden op een kruispunt.

Geen controle

De persoon met rijangst kan zich niet concentreren op andere zaken in de auto, bijvoorbeeld gesprekken met anderen of de autoradio. Als er gebrek aan beheersing van de auto zelf is, kan de persoon met rijangst het zo druk hebben met de bediening van de auto dat hij het verkeer bijna vergeet. Andersom kan ook, zo druk zijn met wat er op de weg te zien is, dat er vergeten wordt te schakelen, op tijd te remmen enzovoorts. De persoon kan heel voorzichtig en langzaam gaan rijden maar andersom komt ook voor: De persoon rijdt te hard en heeft daarbij het gevoel de situatie niet te overzien, m.a.w. hij gokt dat er bijvoorbeeld inderdaad geen weggebruiker van rechts komt, etc. Dit werkt angst in de hand omdat er wordt gevoeld dat er geen volledige controle is.

Anticipatie

Een van de grootste missers van mensen met rijangst is dat ze grote moeite hebben om de situatie verder op de weg te overzien. Ze letten voornamelijk op wat er vlak voor de auto gebeurt en kijken dus niet of niet voldoende vooruit. Het gevolg is dat ze plotseling belanden in onmogelijke situaties waar de angst voor rijden wordt gevoed. "Zie je wel, ik kan er niks van", is de tape die zich vervolgens in het hoofd afspeelt en herhaalt. De volgende keer, als het weer misgaat, wordt die gedachte bevestigd en ontstaat de vicieuze cirkel van rijangst.

Goed autorijden is een controle van zowel de snelheid als de koers van de auto alsmede de afstand tot medeweggebruikers. Steeds moet de automobilist zich afvragen of de snelheid en koers geschikt zijn voor de wegsituatie en zo nodig aanpassen. Deze aanpassingen, die een ervaren rijder beheerst, mist de persoon met rijangst. Hij rijdt bijvoorbeeld te hard voor een bepaalde verkeerssituatie, of hij verandert van richting op een verkeerd moment, of heeft een te korte afstand tot de voorganger, enz. Van de autorijder wordt gevraagd dat hij kan switchen tussen de wegsituatie direct vòòr de auto naar de wegsituatie die er over enkele tellen ontstaat, immers de remweg is kort en situaties veranderen elke seconde. Een gebrek aan inzicht kan, kan mits het verkeerd uitpakt, angsten inluiden.

Cursussen rijangst

In toenemende mate maken mensen gebruik van de mogelijkheid om hun rijangsten door middel van cursussen en trainingen bij rijscholen aan te pakken. Het is niet zo dat het aantal mensen met angsten is gestegen in de loop der tijd, wel is het zo dat men er eerder voor uit durft te komen. Er zijn inmiddels bij vele rijscholen gespecialiseerde rijleraren in dienst die specifiek rijangst behandelen. Dit als gevolg van een grote toestroom van instructeurs die zich bij de afdeling Verkeersopleidingen van de BOVAG speciaal laten scholen om met cursisten met rijangst om te gaan en ze de vrijheid terug te geven om te gaan en te staan waar ze willen.

"The oldest and strongest emotion of mankind is fear." ~ H.P. Lovecraft