Invloeden vanuit de cultuur bij opvoeden

Invloeden vanuit de cultuur bij de opvoeding. Met opvoeden dragen we cultuur over. Hiermee zorgt opvoeding voor overdraging van culturele waarden en normen bij opeenvolgende generaties. De vraag hierbij is, wat is cultuur? Moet/mag alle cultuur overgedragen worden? Zorgt opvoeding behalve voor behoud van cultuur ook voor vooruitgang en vernieuwing?

Waarden, Normen en

Met opvoeden dragen we cultuur over. Hiermee zorgt opvoeding voor overdraging van culturele waarden en normen bij opeenvolgende generaties. De vraag hierbij is, wat is cultuur? Moet/mag alle cultuur overgedragen worden? Zorgt opvoeding behalve voor behoud van cultuur ook voor vooruitgang en vernieuwing?

Opvoeden is ook zelf cultuur. Er wordt verschillend opgevoed in de verschillende culturen. Het is duidelijk dat de opvoeding van kinderen van de Masaï-stam anders zal verlopen dan de opvoeding van een West-Europees kind. Welke verschillen zijn er en welke factoren verklaren verschillen? Is de ene manier van opvoeden beter dan de andere?

Onderzoek

In de jaren negentig is onderzoek verricht naar opvoeding in ons land, onder andere Opvoeden in Nederland (1996) dat de doorsnee Nederlandse opvoeding in kaart bracht en Opvoeding in Marokkaanse gezinnen in Nederland (1999) dat naging hoe er in Marokkaanse kring wordt opgevoed. In beide studies is aandacht besteed aan de doelen die de ouders voor ogen hebben. Wanneer we de uitkomsten naast elkaar leggen zien we duidelijke verschillen.

In beide onderzoeken werden twaalf doelen aan ouders voorgelegd. Ze moesten aangeven hoe belangrijk ze die doelen vinden door ze in volgorde te leggen van meer naar minder belangrijk. De doelen die aan de ouders voorgelegd werden, waren in de onderzoeken niet dezelfde, maar de resultaten laten zich gemakkelijk vergelijken.

De doelen in volgorde van belangrijkheid (van meer naar minder):

Opvoeden in Nederland (1996)

1. Verantwoordelijkheid dragen
2. Rekening houden met anderen
3. Zelfstandigheid
4. Wellevendheid
5. Verdraagzaam zijn
6. Schoolresultaten
7. Behulpzaam
8. Respectvol
9. Nieuwsgierig
10. Ambitie
11. Ouders gehoorzamen
12. Intelligent

Opvoeding in Marokkaanse gezinnen (1999)

1. Opleiding
2. Zich aan de Islamitische voorschriften houden
3. Respectvol
4. Eerlijkheid
5. Toekomstgericht
6. Op het rechte pad blijven
7. Sociaal
8. Voor zichzelf opkomen
9. Verantwoordelijkheid
10. Open blik naar anderen
11. Schaamte hebben
12. Levensgenieter

In beide onderzoeken werden de doelen samengevoegd (elk op eigen manier) waarna het volgende beeld ontstond:

Nederlandse ouders

1. Autonoom
2. Sociaall
3. Conformiteit
4. Prestatiegericht

Marokkaanse ouders

1. Prestatiegericht
2. Conformisme
3. Sociaal
4. Autonoom

Wat voor de gemiddelde Nederlandse ouder voorop staat, is voor de gemiddelde Marokkaanse ouder het minst belangrijk en andersom. De Marokkaanse ouders vormen geen uitzondering: andere onderzoeken in de serie Opvoeding in allochtone gezinnen in Nederland vertonen een vergelijkbaar beeld voor in elk geval Turkse, Somalische en Chinese ouders.

Opvoedingsklimaat

Allochtone en autochtone ouders verschillen in de manier waarop ze met hun kinderen omgaan. De ene manier past beter bij het schoolse leren en leven dan de andere, beter bij wat er op school geleerd en verwacht wordtvan leerlingen, hoe leerlingen op school werken en samenwerken, hoe leerkrachten met kinderen omgaan enzovoort.

Sinds halverwege de twintigste eeuw staat opvoedingsklimaat, preciezer: Parenting style ( vrij vertaald: ouderschapsstijl), bekend als mede bepalend voor schoolprestaties. In onderzoek wordt de invloed steeds weer bevestigd, ook in Nederland.
Over de deinitie van ouderschapsstijl, bestaat discussie, maar het komt ongeveer neer op de aard van betrokkenheid en autoriteit: kwaliteit en intensiteit van ondersteunen, begeleiden, dirigeren, straffen, uitdagen, vrij laten, communiceren en dergelijke.

Onderwijsachterstand

De verklaring van onderwijsachterstand via ouderschapsstijl is gangbaar, maar niet zonder dat hier haken en ogen aan zitten. De invloed die het opvoedingsklimaat heeft op het schools leren, is nog niet helemaal duidelijk vooral over de meer gedetailleerde vraag welke aspecten van de omgang met kinderen nu precies zijn invloed laat gelden en hoe de invloeden werken.

Grootschalige empirische onderzoeken laten verbanden zien, maar vertellen weinig over de details. Illustratief is de kwestie of autoritair ouderschap per definitie nadelig is voor schoolprestaties. In grootschalige onderzoeken is altijd naar voren gekomen dat leerlingen van autoritaire ouders het minder goed doen op school. Uitzondering op deze regel vormen kinderen van Zuidoost-Aziatische afkomst, bijvoorbeeld Chinese, Vietnamese en Japanse kinderen. Die doen het prima op school bij autoritair ouderschap. Hieruit kunnen we afleiden dat de betekenis en de uitwerking van ouderlijke gedrag per cultuur verschillen. Deze culturele betrekkelijkheid geeft veel problemen bij het onderzoek naar en de theorieën over de invloed van opvoedingsklimaat of ouderschapsstijl.

De opvoedingswijze die onder Chinese ouders als ideaal geldt, wordt in het westen als autoritair beschouwd en zodoende als ongunstig voor het schoolse leren en leven van de kinderen. Ten onrechte dus.