Seksueel misbruik - Een vaak voorkomend fenomeen

Uit landelijk Nederlands onderzoek blijkt dat ruim vijftien procent van de vrouwen voor het zestiende levensjaar een negatieve seksuele ervaring heeft meegemaakt met een familielid. Iets meer dan de helft van deze slachtoffers is ernstig misbruikt: er waren herhaalde (pogingen tot) verkrachting, er werden andere ingrijpende seksuele handelingen afgedwongen of er was sprake van verschillende daders.

Wat is seksueel misbruik?

Seksueel misbruik zijn seksuele handelingen die ongewenst zijn. Dat wil zeggen, iemand dwingen tot het verrichten van seksuele en intieme handelingen of iemand daar getuige van te laten zijn. Het slachtoffer is vaak bang voor de dader omdat deze de macht heeft het slachtoffer te dwingen of uit angst dat de dader het slachtoffer niet meer lief vindt na een weigering. Bij seksueel misbruik van kinderen heeft de dringt de dader zich op aan een minderjarige omdat het hem een kick geeft te weten dat hij macht kan uitoefenen. De daders van dit soort delicten leiden meestal aan een psychose en zijn seksueel pervers.

Seksualiteit in ongelijke machtsverhoudingen bezorgt het slachtoffer dan ook veel problemen. Pas in de laatste decennia kwam men tot het inzicht dat de driften van volwassenen niet passen in de belevenis van kinderen. Seksueel geweld wordt tegenwoordig gezien als een wijdverbreid en veelvormig verschijnsel, dat vergaande gevolgen kan hebben voor de slachtoffers. Dat is niet altijd zo geweest. De omvang, verschijningsvormen en consequenties van seksueel misbruik zijn lang niet onderkend. De gangbare visie op seksueel geweld is de afgelopen jaren ingrijpend gewijzigd.

Tot aan het begin van de jaren tachtig was seksueel misbruik grotendeels onzichtbaar. Het werd niet als zodanig benoemd. Gedwongen seksuele handelingen werden afgedaan als een schending van de openbare orde en aantasting van de zedelijkheid. Aan het seksuele geweld dat plaatsvond binnen huiselijk kring werd over het algemeen aan voorbij gegaan. Verkrachting binnen een huwelijk werd niet beschouwd als seksueel misbruik omdat men van mening was dat de seksuele handelingen een echtelijke plicht was van de vrouw.

Schuldgevoel

Meestal hebben de slachtoffers van seksueel misbruik last van een schaamtegevoel. Dit belemmert hen dan ook vaak hierover te vertellen. Veel slachtoffers zijn van mening dat het incident hen niet voor niets is overkomen. Dat ze het verdient hebben. Een schuldgevoel is een gevoel dat je langzaam op kan vreten. Het komt voort uit zelfbescherming of doordat anderen jou dat aanpraten. Op het moment dat je beseft dat alle schuld bij de dader ligt en niet bij jou dan geeft je dat een onverdraaglijk gevoel van machteloosheid. Daar is nog moeilijker mee om te gaan dan met het gevoel dat het je zelf schuldig bent. Door jezelf de schuld te geven verlies je niet al het vertrouwen van de mensen om je heen.

Een kind dat slachtoffer is geworden is volledig afhankelijk van zijn ouders. Dan zit er niets anders op voor het kind om zichzelf als schuldige aan te wijzen. De dader kan het slachtoffer ook een schuldgevoel aanpraten. De dader zou kunnen zeggen dat het kind erom vroeg of dat ze eenzaam zijn en het nodig hadden. Besef wel dat niet jij schuldig bent maar de dader. Hij heeft de grenzen overschreden en daar ben jij niet verantwoordelijk voor. Je kunt jezelf niet verwijten dat je het seksueel misbruik eerder had kunnen stoppen.

Bij kinderen speelt nog wat anders wat belangrijk is. Als je als kind geen aandacht kreeg behalve tijdens het misbruik, dan zou dat het schuldgevoel nog meer kunnen aanwakkeren. Het misbruik leverde in dit geval aandacht op en aandacht is toch iets wat een kind nodig heeft. ‘Vader houdt toch zoveel van zijn kleine meisje en zij wil hem toch geen verdriet doen’. Dat brengt enorme verwarring teweeg, dat gesjoemel met vertrouwen. De pleger gebruikt vertrouwen niet als opvoedingsdoel maar als middel voor seksueel misbruik.

De stilte verbreken

Het belang om over het seksueel misbruik te praten is inmiddels overduidelijk bewezen. Het is misschien moeilijk iemand in vertrouwen te nemen, maar misschien is dit toch wel verstandig, Als iemand echt naar jou wil luisteren en je kunt je verhaal aan hem of haar kwijt, breek je daarmee een deel van de macht die de dader over je had. Veel daders van seksueel misbruik drukken het slachtoffer op het hart om er nooit met iemand over te praten. Het komt regelmatig voor dat dit in de vorm van dreigementen gebeurt.

Het zwijgen van het slachtoffer gaf de dader macht en bracht het slachtoffer in een isolement. Door dat isolement te doorbreken, pak je een stukje van de macht over je eigen leven terug. Het komt maar al te vaak voor dat het slachtoffer signalen uitzendt maar dat het niet serieus genomen werd. Toch is het belangrijk om deze signalen uit te zenden, want praten en gehoord worden is noodzakelijk voor het doorbreken van het misbruik en voor het verwerkingsproces.

Door er over te praten wordt het anderen ook duidelijk waarom het slachtoffer moeite heeft met intimiteit, seks of andere klachten waar je omgeving wel op geattendeerd werd maar geen raad mee wist. Verder kan het vele praten over het misbruik de functie hebben van het schapen van afstand tot het gebeuren. De pijn wordt dan vaker minder gevoeld. Je krijgt als het ware grip op de gebeurtenissen.

Hulp geboden

Heb jezelf een vervelende ervaring met seksueel misbruik? Dan vind je hieronder wat steunpunten waar je terechtkunt met je verhaal.

• Steunpunt Geweld. Hier vind je adressen voor hulp en om je verhaal te doen.
• De Kindertelefoon is een organisatie die speciaal is opgezet voor kinderen. Hier kunnen kinderen van 8 tot 18 jaar altijd terecht voor hulp. Het is een gratis telefoonnummer. 0800-0432
• De Kinderbescherming is een gerechtelijke organisatie die opkomt voor de rechten van kinderen. Op deze website kun je het adres vinden van het dichts bijzijnde kantoor bij jou in de buurt.