Vuurwerkramp Enschede

Op zaterdag 13 mei 2000 staat de tijd even stil. Heel de wereld kijkt toe hoe in Enschede een complete woonwijk verwoest wordt. De ramp ontstond doordat een opslagruimte van het bedrijf S.E. Fireworks vlam vatte. De ramp heeft 23 doden veroorzaakt. 950 mensen raakten gewond. Van de woonwijk was niks meer over: ruim 250 woningen werden geheel vernield. Omliggende bedrijven gingen ook in vlammen op.

De ramp

In Roombeek, een woonwijk in de Nederlandse stad Enschede, staat de fabriek S.E. Fireworks. Dit bedrijf importeert Chinees vuurwerk. Tegen drie uur in de middag vatte één van de magazijnen vlam. De brandweer kreeg haast geen kans om de zee van vlammen te bedwingen. Het tweede en ook derde opslagterrein ging in vlammen op waarna een kettingreactie van kleine tot gigantische ontploffingen zorgde voor de fatale klap: Het centrale opslagcentrum van 177 ton vuurwerk kwam met een gigantische knal tot ontploffing.

De gigantische knal was tot in een straal van ruim 80 kilometer nog te horen. De fatale explosie zorgde voor complete verwoesting van de woonwijk Roombeek. Door de explosie werd het rampenplan ingezet. Hierdoor kwamen hulpdiensten uit alle regio's als Oldenzaal, Almelo, Nordhorn en zelfs uit de Randstad. De schade van de vuurwerkramp kwam op ongeveer 500 miljoen euro.

Meer dan 100.000 mensen namen deel aan de stille tocht op 19 mei in Enschede.

Chronologie vuurwerkramp

• 15.00: Bij de alarmcentrale komt een melding binnen van een brand bij S.E. Fireworks aan de Tollenstraat. Doordat het een vuurwerkopslag betreft, rukken alle korpsen van Enschede uit.
• 15.15: De eerste hulpdiensten zijn aangekomen of al bezig met het in veiligheid brengen van omwonenden of het tegengaan van de enorme vlammenzee.
• 15.20: De brandweer krijgt het niet voor elkaar om de uitbreiding van de brand te voorkomen. De brand slaat over naar het tweede en derde opslagcentrum.
• 15.23: De eerste explosie doet zich voor. Rondvliegende puinbrokken zorgen voor branden in omliggende huizen en bedrijfspanden.
• 15.24: De tweede, derde en vierde explosie doen zich voor. Wederom worden omliggende bedrijven en huizen verwoest of beschadigd.
• 15.25: De situatie loopt ernstig uit de hand. De politie zet het gebied af.
• 15.30: De allesverwoestende explosie vindt plaats. Dit is de explosie waar de bekende beelden de hele wereld van over zijn gegaan. Door deze klap zijn meer dan 200 huizen verwoest en 34 bedrijfspanden. Meer dan 1500 mensen werden dakloos. Een enorme rookpluim is te zien tot meer dan 90 kilometer in de omtrek.
• 15.35: Burgemeester Mans verklaart het getroffen stadsdeel tot rampgebied. Hij roept hulp in van hulpdiensten uit de hele regio. Ook Duitsland schiet te hulp.
• 15.50: Uitslaande brandjes leiden tot een grote brand in de Grolsch-brouwerij. Enkele minuten later ontploft een deel van de fabriek.
• 16.20: Van Heekpark wordt een centraal noodhospitaal opgericht. Nog geen minuut na de oprichting wordt de eerste dode bevestigd.
• 16.25: De evacuatiezone wordt uitgebreid. Heel Enschede wordt nu afgezet om ramptoerisme te voorkomen. Hulpdiensten zouden zo sneller te werk kunnen gaan. De reden hiervoor is de Grolsh-brouwerij die dreigt te ontploffen. Hier ligt ruim 6.000 liter ammoniak opgeslagen.
• 17.30: Meldingen van verscheidene plunderingen worden gedaan.
• 17.40: Hulpverleners die van buiten Enschede kwamen worden opgeroepen naar het Arkestadion te komen. Hier staan meer dan 150 ambulances klaar om gewonden te vervoeren.
• 18.30: In een persconferentie meld de burgemeester dat er minstens honderd gewonden zijn. Over het dodenaantal wordt nog niks vermeld.
• 19.00: Burgemeester Mans zegt dat er minstens 20 mensen zijn omgekomen.
• 19.05: Informatienummers worden opgesteld. De capaciteit van de lijnen is echter minimaal. Dit komt door de veelbekeken uitzending van het Eurovisiesongfestival. Deze uitzending wordt stilgelegd om de capaciteit van de noodlijnen te vergroten.
• 19.10: Vliegbasis Twente wordt het centrale vertrekpunt van traumahelikopters. Er stonden er maar liefst zes klaar om ingezet te worden.
• 19.30: Giftige stoffen in de lucht worden gemeten door de RIVM.
• 19.50: Noodverordening om plunderen te voorkomen wordt door burgemeester Mans ingesteld.
• 20.30: Explosiegevaar van de Grolsch-brouwerij is voorbij. De brouwerij is in veiligheid gebracht.
• 21.00: ME’ers worden ingezet in het rampgebied. Zij moeten plunderingen tegen gaan.
• 23.30: Hulpverleners blijven doorzoeken naar slachtoffers. Ruim 1000 mensen brengen de nacht door in Diekmanhal of Pathmoshal.
• 00.45: GGD meldt het aantal gewonden. Deze is inmiddels opgelopen tot 300.
• 01.15: Acht lichamen worden gevonden en geborgen. Twee lichamen zijn van brandweerlieden. Twaalf vermisten worden nog gezocht. Ook onder deze vermisten zitten twee brandweermannen.
• 06.00: Noodverordening voor heel Enschede wordt ingesteld. Dit om ramptoerisme te voorkomen.
• 09.00: Premier Kok komt aan in Enschede. Samen met Beatrix, die later arriveert, bezoekt hij het rampgebied.
• 12.00: In een persconferentie worden nieuwe cijfers vrijgegeven. Het aantal gewonden is inmiddels 541 en het aantal doden is op dertien vastgesteld. In deze conferentie kondigt premier Kok een onderzoek aan naar de oorzaak.
• 14.15: Door de grote brand is asbest vrijgekomen. Stoffige werkzaamheden wordt ernstig afgeraden. Wat wel aangeraden wordt is het wassen van kleding.
• 15.30: Het dodental loopt op naar veertien en het aantal gewonden stijgt naar 562. Er worden nog ruim 400 mensen vermist. Zij melden zich in de loop van de middag.
• 17.00: Giro 777 opent haar lijnen om giften te ontvangen voor gedupeerden. Later zou het gigantische bedrag van 45 miljoen euro bekend gemaakt worden.
• 18.00: Schade wordt op ongeveer 1 miljard gulden (450 miljoen euro) geschat.
• 19.00: Herstelwerkzaamheden en opruimingsacties worden gehouden. Gerechtelijk vooronderzoek wordt in werking gezet.

In totaal kwamen 23 mensen om het leven. Hieronder vielen vier brandweermannen die hun leven gegeven hebben om de veiligheid van hun medemens te waarborgen. 950 mensen raakten gewond.

Bakker, Pater en De Vries

Het Openbaar Ministerie stelt een strafrechtelijk onderzoek in naar de oorzaak van de ramp. S.E. Fireworks is officieel aansprakelijk. Er wordt een internationaal opsporingsbevel en aanhoudingsbevel uitgevaardigd tegen de directeuren Bakker en Pater. Zij melden zich op 19 mei bij de politie, dezelfde dag dat de stille toch gehouden wordt. Op 9 augustus 2000 worden de twee directeuren naar aanleiding van het onderzoek verdacht van onder meer overtreden van milieuwetten, illegale opslag van vuurwerk en illegale verkoop.

In 2002 bleek, tot verbazing van het Nederlandse volk, dat er onvoldoende bewijs was om de twee directeuren te vervolgen voor de dood van de 23 Nederlanders. Wel kregen zij zes maanden cel en een boete van 2250 euro voor het overtreden van milieuvoorschriften en illegale handel in vuurwerk.

In de weken na de uitspraak van de twee directeuren kwam er nieuw bewijs naar buiten. Zo zou er namelijk brand zijn gesticht in het opslagcentrum van S.E. Fireworks. Dit bewijsmateriaal leidde tot een nieuwe rechtszaak. Ditmaal was het André de Vries die zich moest verdedigen. Hij werd door het OM veroordeeld tot vijftien jaar gevangenisstraf wegens brandstichting met dood tot gevolg. De Vries ging in hoger beroep en liet zich verdedigen door Bram Moszkowicz. In Arnhem werd hij vrijgesproken. Dit leidde tot veel ophef onder de Nederlandse bevolking.

In 2003 werden de twee directeuren opnieuw voor de rechtszaal gesleept. Het gerechtshof in Arnhem veroordeelde de twee tot een jaar celstraf.

De jaren erna

Ieder jaar kwam er weer een nieuw document of rapport dat leidde tot nieuw bewijsmateriaal. Echter was dit nooit genoeg om een nieuwe rechtszaak aan te spannen.

Het nieuwste en meest opvallende bewijsmateriaal kwam pas in mei 2010, precies tien jaar na de ramp naar boven. Een familielid van één van de directeuren moest namelijk nog verhoord worden, maar dit is tijdens het onderzoek nooit gebeurd. Dit riep al enige vraagtekens van het OM en de Nederlandse bevolking op. De familielid verklaarde dat er wel degelijk mensen aan het werk of aanwezig waren in het pand tijdens het ontstaan van de brand. Dit werd tot nu toe ontkend door de directeuren. Zij verklaarde dat de brand was ontstaan door een bedrijfsongeval.

Het bekende programma ÉénVandaag van AVRO wist belangrijke bewijsstukken te bemachtigen. De stukken zouden het bewijs zijn dat brandstichting toch de oorzaak was.

Een nieuw onderzoek is er echter nooit meer gekomen en de echte oorzaak van de brand, die een gigantische ramp tot gevolg had, is nooit duidelijk geworden. De kans dat de oorzaak nu nog wordt achterhaald is erg klein.

Roombeek

Na de vuurwerkramp was Roombeek voor driekwart volledig verwoest. De wijk viel in verval en kreeg een negatieve naam. Daarom werd er snel een uniek stedenbouwkundig plan ontwikkeld waar de historie gecombineerd zou worden met moderne woningen en een nieuw levendig centrum. Nu, bijna dertien jaar later, is Roombeek volledig herbouwd. Architectuur en cultuur staan centraal in Roombeek. Het projectbureau dat verantwoordelijkheid kreeg voor de wederopbouw, liet vooral de oude buurtbewoners bepalen hoe de wijk er uit moest komen te zien. In totaal werden er 1500 woningen gebouwd die ruim 4000 bewoners onderdak moest bieden.

Ondanks dat er een compleet nieuwe wijk in Enschede staat met een eigen karakter zal de ramp nooit worden vergeten. Op de plek waar de fabriek stond, zat een enorme krater. Deze krater is gebleven zoals hij is. Aan de rand van de krater is een herdenkingsmonument geplaatst waar iedere dag nog tal van bloemen liggen.

Discovery Channel

Discovery Channel heeft met haar programma ‘Seconds from Disaster’ een speciale en langere uitzending gemaakt over de vuurwerkramp. De documentaire bevat schokkende beelden die 13 mei 2000 goed in beeld brengen.

Enkele beelden die men te zien krijgt zijn de explosies, brandweermannen die tevergeefs hun collega reanimeren en een zwaargewonde cameraman die bezwijkt na de allesvernietigende explosie. Het grootste gedeelte van de documentaire kijkt men mee door de ogen van de vier overleden brandweerlieden.

Overleden

Door de ramp zijn 23 mensen overleden. Vier van deze overledenen waren brandweerlieden. Onder het dodenaantal zit ook een verslaggever van SBS die live verslag deed aan nieuwsuitzendingen van de zender. Hij kwam te overlijden toen de grootste explosie nog geen vijftig meter van hem vandaan gebeurde. Het jongste slachtoffer was vijf jaar oud. De oudste was 81 jaar oud. Zie hieronder voor de volledige lijst met overledenen.

1. N.M. Azink
2. T.J. Hesselink
3. H. van der Molen
4. J. Lodewijk
5. W. Ophoff
6. P.W. Gremmen
7. M. van Nieuwenhoven
8. G.B.F. Oude Nijeweme
9. C.R. Ransing
10. M.P. Ransing
11. E. Saddal
12. A.L. Jhakrie
13. P. Jhanjan
14. N.M. Temel
15. S. Temel
16. H. Temel-Karacan
17. M.B. Slot-Langeveld
18. G.J.M. Oude Keizer-ten Vergert
19. J. de Vries
20. M. Schreurs
21. D.A. Verdam
22. H. Vinke

Het 23e slachtoffer, Latifa El Moussaoui-El Allaoui, staat niet op de lijst. Dit komt omdat zij niet direct bij de ramp aanwezig was, maar door gezondheidsklachten als gevolg van de ramp overleed. Dit gebeurde vijf maanden na de vuurwerkramp. Officieel wordt zij niet gezien als slachtoffer van de vuurwerkramp.

Zaterdag 13 mei 2000 eindigde in een doffe knal
De vuurpijlen schoten ver in het heelal
De luchtdruk maakte de ramp compleet
Het was het begin van een enorm menselijk leed

Heel de media en de wereld ging voor Enschede plat
En nu, na weken hoor je niets meer, raar is dat
Misschien ook wel een "normaal" gegeven
Zij zijn het niet die de ellende in zijn gedreven

Brokstukken vlogen om ons heen
Huizen omver, wat je zag was alleen nog steen
Zal ik hier blijven of toch weg gaan?
Wil rennen, draven, weg, maar bleef van schrik staan

Ik staar naar de hemel met zijn grijze kleuren
Wat een ellende om mij heen, wat staat er te gebeuren
Grijze schimmen lopen over straat
Lopen en rennen elkaar voorbij, niemand die praat

Pijn, tranen, angst en verdriet
Elke keer weer als je die beelden voor je ziet
Woelen, draaien in je bed, hopen op het licht
Je elke keer realiseren wat de ramp ons heeft aangericht

Jij reed en ging in de middag weg
In de avond en de nachten daarop bleef je weg
Jij, zo groot en sterk als je was in het leven
Werd ongevraagd door vlammen en puin de ellende ingedreven

Ons leven heeft vele doelen
Maar prioriteit is dat we ons veilig voelen
Met z'n allen hopen wij dat een ieder met al hun verdriet
De kracht mogen vinden voor ieder die bij deze ramp het leven liet

Margot, 2000