Overheidscommunicatie

Overheidscommunicatie speelt zich af in het publieke domein: daar waar de burger en de overheid elkaar ontmoeten. Omdat het algemeen belang voorop staat, is overheidscommunicatie wezenlijk anders dan communicatie in de commerciële wereld. In dit artikel: de ontwikkeling van overheidscommunicatie, middelen in de overheidscommunicatie, beleidsinstrumenten, de beleidscyclus en de rol van communicatie.

Communicatie

Een eenvoudige definitie van communicatie is het overbrengen van een boodschap van zender naar ontvanger. Het vakgebied communicatie is tamelijk nieuw. Er zijn verschillende vormen van communicatie binnen organisaties; marketingcommunicatie, concerncommunicatie en interne communicatie. Een apart specialisme is overheidscommunicatie.

Verschillen overheidscommunicatie en commerciële communicatie

Overheidscommunicatie verschilt op een aantal punten van commerciële communicatie.

• De overheid kent een complexere omgeving
• Het algemeen belang staat voorop bij de overheid, terwijl in het bedrijfsleven individueel of ondernemingsbelang voorop staat
• Resultaten worden anders gemeten. Het gaat niet om winst, maar om draagvlak.
• Overheid kent dwang
• De overheid is gebonden aan openbaarheid

Maatschappelijke problemen

Communicatie over maatschappelijke problemen is een aspect van overheidscommunicatie. Voorbeelden van maatschappelijke problemen waaraan communicatie een positieve bijdrage kan leveren, zijn:

• Overmatig alcohol gebruik
• Lage opkomst bij verkiezingen
• Discriminatie
• Terrorismebestrijding

Competenties communicatieadviseur

Ook aan de communicatieadviseur worden er specifieke eisen gesteld als het om overheidscommunicatie gaat. Hij moet beschikken over twee belangrijke kerncompetenties: hij moet in staat zijn om de overheidsorganisatie te confronteren met het perspectief van de buitenwereld, maar ook betekenis kunnen verlenen aan informatie die afkomstig is van de overheid. De afstemming tussen de overheidsorganisatie en de omgeving moet optimaal zijn. Typische kwaliteiten van een communicatieadviseur zijn onder andere analytisch vermogen, flexibiliteit en creativiteit.

Ontwikkelingen overheidscommunicatie

• Communicatie over beleid: verklaren en toelichten van het besluit: via de media
• Communicatie als beleid: beleidsinstrument om beleidsdoelen te realiseren: eigen media
• Communicatie voor beleid: tijdens beleidsontwikkeling en acceptatie
• Communicatie in beleid: begrijpelijk beleid: dienstverlenende en administratieve communicatie

Doel overheidscommunicatie

Overheidscommunicatie heeft als belangrijkste doel om het overheidshandelen transparant te maken en te voldoen aan het recht van de burger op informatie. Dat is formeel vastgelegd in de WOB (Wet Openbaarheid Bestuur). Ook het creëren van draagvlak is een belangrijk doel dat de overheid nastreeft. Interactie met de buitenwereld is een noodzakelijke voorwaarde.

Fasen van de beleidscyclus en de rol van communicatie

Er zijn vijf fasen in de beleidscyclus, die vragen om een verschillende communicatieaanpak.

• Probleemsignalering; monitoren
• Beleidsvoorbereiding:interactieve beleidsvorming
• Beleidsvaststelling: openbaar maken, toelichten
• Beleidsuitvoering: communicatie als instrument
• Beleidsevaluatie: effectmeting, bijstellen

Beleidsinstrumenten van de overheid

De overheid heeft verschillende beleidsinstrumenten tot haar beschikking. Denk bijvoorbeeld aan regelgeving, financiële prikkels en voorzieningen en communicatie.

Communicatie als beleidsinstrument

Communicatie als instrument om beleidsdoelen te behalen, kan zowel een ondersteunende als een zelfstandige functie hebben. Communicatie als ondersteunende functie is erop gericht om andere instrumenten te faciliteren. Communicatie richt zich dan op kennis, begrijpelijkheid en acceptatie. Communicatie kan echter ook als zelfstandig instrument worden ingezet.