Duurzame vis: het Marine Stewardship Council MSC

Het MSC-keurmerk is een keurmerk voor duurzame gevangen vis. MSC staat voor Marine Stewardship Council en is gebaseerd op het oudere FSC (Forest Stewardship Council). Duurzame visserij is belangrijk om grote ecologische rampen te vermijden. Daarbij is duurzame visserij van belang om de visserij te beschermen, zo is ook in de toekomst vis beschikbaar. De keuze voor duurzame producten ligt bij de consument, niet bij de producent of wet. MSC-gecertificeerde producten zijn te herkennen aan het logo.

Wanneer is visserij duurzaam?

Het is lastig te bepalen wanneer visserij duurzaam is. De duurzaamheid wordt bepaald aan de Maximum Sustainable Yield (MSY), letterlijk vertaald maximale duurzame opbrengst. Dit is een getal dat per vissoort uitdrukt hoeveel er van gevangen mag worden, doorgaans in een massa-eenheid (miljoenen kilo’s). De MSY wordt gebaseerd op een schatting van de hoeveelheid vis die er in de oceaan zit en de voortplantingssnelheid van de vis. De visserij is duurzaam wanneer er minder wordt gevangen dan er nieuw wordt 'geproduceerd', of geboren, dus de totale vangst moet dus lager zijn als de MSY.

Waarom duurzame visserij?

De oceanen zijn immens groot, maar tegelijk ook ontzettend kwetsbaar. Het marine ecosysteem is zeer complex, het wegvallen van een soort kan grote gevolgen hebben voor andere soorten. Een ‘ecologische cascade’ waarin het uitsterven van één soort leidt tot een massa-uitsterving is geen onrealistische nachtmerrie.

Als er vele vissoorten uitsterven, kunnen de oceanen een levenloze poel worden, waarin misschien nog enkele soorten overblijven. Plankton bijvoorbeeld, zal in grotere hoeveelheden aanwezig zijn, net als plantaardig materiaal. De oceanen kunnen een smerige soep worden, waarin zwemmen en varen niet meer zo normaal zijn. Dit scenario is misschien niet voor de hand liggend, hoewel wel mogelijk.

De meest directe bedreiging voor mensen is de economische schade die de visserij zou voelen als soorten uitsterven. Er gaan miljarden om in de visserij en voor veel mensen is het een baan of zelfs een levensstijl. Als er geen tonijn meer gevangen kan worden, of haring of zalm, dan zou dat een economische catastrofe betekenen. Dit zou voor wereldwijde problemen zorgen. Niet alleen de grootschalige visserij wordt aangetast, maar ook voor kleinschalige visserij. Kleine vissersdorpen zouden in de problemen komen en in derde wereldlanden valt de inkomstenbron van velen weg.

Wat doet MSC?

MSC is een keurmerk voor visvangst. Het keurmerk mag op producten geplaatst worden wanneer deze duurzaam gevangen zijn. Dit betekent dat er met speciale technieken gevist moet worden om bijvangst te verminderen, en dat er niet teveel gevangen mag worden. Er moet voldoende vis achterblijven om de populatie in stand te houden. Dit is niet alleen goed voor de vis, maar ook voor de vissector, in de toekomst kan immers ook nog gevist worden. Voldoet een bedrijf aan deze vereisten, dan mag het MSC logo op de producten worden geplaatst. MSC heeft een controlerende rol, het moet ervoor zorgen dat het logo alleen op producten geplaatst worden die ook echt duurzaam zijn.

Waarom MSC?

Er waren al langer keurmerken beschikbaar voor duurzaam gevangen vis. Echter, al deze keurmerken hadden iets andere vereisten. Welk keurmerk het beste was, welke betrouwbaar waren en welke alleen maar voor de show waren was voor de gemiddelde consument volledig onduidelijk. Nu is MSC verreweg het grootste keurmerk. Bijna alle gecertificeerde vis is MSC gecertificeerd.
Lange tijd werd geprobeerd duurzaamheid te forceren door visvangst wettelijk te regelen. Echter, in praktijk bleek dit lastig. Uiteindelijk volgt nu ook de visvangst de wereldwijde trend. De consument bepaald of hij duurzaam wil of niet.

Wettelijke bepalingen

Zoals eerder gezegd werd lange tijd gepoogd om duurzaamheid verplicht te stellen. In de EU gebeurt dit nog steeds, maar op wereldschaal wordt het steeds moelijker. Ieder land heeft zijn eigen belangen en dat is zo veel mogelijk vangen. Daarbij heeft internationale wetgeving een groot probleem met de uitvoering ervan. Het berechten van een land is niet eenvoudig, dus veel landen vissen meer dan ze zouden mogen. De belangen van het hier en nu wegen zwaar, over de toekomst of andere landen wordt nauwelijks nagedacht. Vooral opkomende economieën en ontwikkelingslanden willen niet beperkt worden in hun groei door wat rijke landen hen opleggen, hoewel ook westerse landen zich niet aan de bepalingen houden. Wettelijke bepalingen voor de duurzame visvangst zijn dus moeilijk te realiseren.

Oprichting MSC

MSC is in 1997 opgericht door het Wereld Natuur Fonds (WNF) en Unilever. Het doel was het stimuleren en bevorderen van duurzaamheid in de visserij. In 1999 is de organisatie onafhankelijk geworden, MSC staat dus niet meer onder invloed van het WNF of Unilever. De organisatie is uitgegroeid van een klein initiatief tot een internationale organisatie met kantoren in Groot-Brittannië, Schotland, Verenigde Staten, Frankrijk, Duitsland, Nederland, Japan, Zuid-Afrika en Australië.

MSC in de horeca

In restaurants wordt steeds vaker MSC gecertificeerde vis verkocht. Restaurants moeten zich laten certificeren voordat zij de vis die zij verkopen MSC gecertificeerd mogen noemen, ook al kopen ze al gecertificeerde vis in. Het idee van het MSC-ecolabel is dat de vis teruggevoerd kan worden naar de visserij die de vis ving. Het is pas gecertificeerd als de hele keten van vangst tot bereiding kan worden gecontroleerd, omdat anders makkelijk kan worden gefraudeerd.

MSC in cijfers

Er doen 274 bedrijven mee met MSC, waarvan er 137 al certificering hebben. Deze bedrijven vangen gezamenlijk bijna 9 miljoen ton, wat meer dan 10% is van de wereldvangst. 13.000 producten hebben het keurmerk van MSC.

Problemen

MSC heeft vele voordelen, maar ook een aantal grote problemen. De belangrijkste worden hier genoemd.

Kleine vissers uitgesloten

Meedoen aan het programma en een certificering krijgen kost veel geld. Een bedrijf moet immers kunnen aantonen dat de vangst duurzaam is. Door groepscertificering, dus een certificaat voor een groep vissers, wordt gepoogd om de certificering toegankelijk te maken. In praktijk is dit echter niet makkelijk.

Gevoelig voor politieke druk

De eisen voor de certificering zijn aan te passen. In sommige gevallen kan de situatie zelfs verbeteren en kunnen er meer mensen meedoen als de eisen iets versoepeld worden. Dit maakt het systeem gevoelig voor politieke druk, zoals met ieder certificeringsprobleem het geval is.

Ontoereikend

Veel vissers zijn al aangesloten bij MSC, maar niet genoeg. In feite is verreweg het grootste deel van de visserij niet gecertificeerd. Doordat vissen mobiel zijn en door verschillende zeeën en oceanen migreren, hebben de gecertificeerde bedrijven hier last van. De overbevissing gaat door, een keurmerk zonder verdere verplichtingen kan daar niets tegen doen.

Niet precies

Het MSY systeem is verre van nauwkeurig. Dit omdat het gebaseerd is op schattingen van de visstand en van de populatiedynamica. Als er veel vis in de oceaan zit, plant deze zich langzaam voort, teveel vis is dus niet gewenst. Als er weinig vis in de oceaan zit is er een nog groter probleem. Vissen kunnen zich niet meer succesvol voortplanten, omdat ze elkaar bijvoorbeeld niet kunnen vinden. Ze sterven uit. De schattingen van de visstand zijn niet erg nauwkeurig en als de visstand verkeerd is ingeschat wordt er wellicht teveel vis gevangen. De vissoort kan uitsterven. Dit is te voorkomen door ruimere marges te nemen, maar dan is er minder vangst dus minder opbrengst.

Lees verder

• Duurzame vis: het Aquaculture Stewardship Council ASC