Een vrouw als baas of premier: willen we dat?

Een vrouwelijke baas. Of een vrouw als premier. Willen we dat? Hoe is sowieso het beeld als het gaat om de combinatie vrouw en macht? Rondom die vragen is al heel wat onderzoek gedaan, met wisselende uitkomsten. Hier een toelichting op de stand van zaken en een verklaring van die tegenstrijdigheid. De aanleiding? Opmerkelijk onderzoek dat Opzij liet verrichten in het kader van de jaarlijkse Opzij-top 100 van machtige vrouwen. Vrouw en macht. Een lastig onderwerp. Enerzijds is het een trend in bestuur en management om vrouwelijke kwaliteiten meer aandacht te geven: al blijven we voor alles individu, aan het vrouwelijke worden toch eerder kwaliteiten toebedeeld als gemeenschapszin, een sociale antenne, oog voor samenhang, vermijding van grote risico's en communicatieve vaardigheid. Mooie punten als tegenwicht voor de aan mannen toebedeelde individualiteit, durf richting grote risico's, zelfverzekerdheid en zelfprofilering. Anderzijds geeft onderzoek ook weleens aan, dat mensen niet altijd zitten te wachten op een vrouwelijke baas.

Tegenstelling te verklaren

Die tegenstrijdige punten zijn goed te verklaren. In onzekere tijden is het - ook dit is wetenschappelijk vastgesteld - een gebruikelijke reactie om terug te grijpen op het oude en vertrouwde. Zo blijkt dat conservatieve denkers in zicht van spanning en onzekerheid des te krachtiger hun eigen vertrouwde (denk)beelden onderschrijven en uitdragen. Anderzijds is er het actuele vernieuwingsdenken, dat zegt: precies dat wat in machtsbastions te weinig is getoond en gebruikt, is bij het vrouwelijke model van gebruik van macht 'te halen.' Zie de beroemde quote van Neelie Smit-Kroes, dat de Amerikaanse bankroete Lehman Brothers nooit zo'n enorm bankroet hadden veroorzaakt... als het maar Lehman Sisters waren geweest. Maar hoe zit het met de cultureel en religieus lange tijd onderbelichte combinatie 'vrouw en macht'? Een combinatie die sommigen regelrecht ongemakkelijk maakt? Onderzoek van het blad Opzij werpt alweer een nieuw en opmerkelijk licht op dit onderwerp.

Macht in dienst van anderen

Opzij wierp zich op het thema 'vrouw en macht'. Verwezen wordt naar Amerikaans onderzoek, dat eerder uitwees dat vrouwen die expliciet zeggen dat ze een machtige positie ambiëren afkeer oproepen, terwijl dat voor mannen niet zo is. ‘Dat vrouwen ambivalent staan tegenover macht, merkten we iedere keer als we onze top 100 van machtige vrouwen publiceerden,’ zegt Margriet van der Linden, hoofdredacteur van Opzij. ‘Vrouwen voelen zich wel vereerd maar willen tegelijkertijd niet geassocieerd worden met macht.’ Interessant aan de resultaten van het Opzij-onderzoek is, dat blijkt dat de vrouw in Nederland eigenlijk niet eens beducht hoeft te zijn op de associatie met macht. Hoe zit het namelijk? Zeker als vrouwen zeggen dat ze een sociale vorm van macht nastreven, ofwel hun invloed willen inzetten voor het helpen van anderen, zijn ze populair. Sterker nog, deze vrouwen zijn populairder dan mannen.

Stemmen op een vrouw?

Het onderzoek namens Opzij werd uitgevoerd door onderzoekers van de Rijksuniversiteit Groningen en de Universiteit van Tilburg. Aan hoogopgeleide Nederlanders werd gevraagd in hoeverre ze zouden stemmen op bepaalde kandidaat-lijsttrekkers. Een kwart van de medewerkenden aan het onderzoek kreeg een cv van een mannelijke op macht beluste kandidaat voorgeschoteld. Eveneens een kwart werd 'voorzien' van een sociale mannelijke kandidaat. Nog een ander kwart kreeg het cv van een machtsbeluste vrouwelijke kandidaat onder handen. De rest kwam achter het cv van een sociale vrouw te zitten. En juist die laatste vrouw bleek het populairst. Overigens niet alleen als lijsttrekker, maar ook als iemand om een vriendschap mee aan te knopen!