Negatieve consequenties van groepen

Christian Buys (1987) schreef een enigszins grappig, maar serieus artikel, “Humans would do better without groups”, waarin hij een lijst met negatieve consequenties van groepsdeelname beschreef. Social loafing, zelfdeceptie, conformiteit, groepsdenken en deindividuatie zijn de vijf negatieve aspecten die hij aan groepen toedicht. De kritiek op zijn zienswijze zorgde voor een discussie onder sociaal wetenschappers die eindigde met een toelichting van Buys zelf.

Wie is Christaan Buys?

Christiaan Buys is een sociaal wetenschapper die in zijn artikel de negatieve consequenties van groepen beschreef. Zijn punt was dat deze negatieve consequenties duidelijk maakten dat de normaal zo rationele, logische personen zich vaak geheel tegenovergesteld gedragen als zij zich in groepen bevinden.

Vijf negatieve consequenties volgens Buys

• Social loafing
• Zelfdeceptie
• Conformiteit
• Groepsdenken
• Deindividuatie

Social loafing

Bij social loafing is er sprake van verminderde individuele inzet in groepsverband in vergelijking met de inzet wanneer er individueel gewerkt wordt. In de volkstaal wordt het ook wel “meeliften op de groepssituatie” genoemd.
Social loafing kan een aantal oorzaken hebben:

• sparen van kracht voor een situatie waarin er individueel beoordeeld wordt.
• met zo min mogelijke inzet doel behalen en vertrouwen dat de groep het verlies wel opvangt.
• voorkomen dat andere groepsleden misbruik maken van de kracht van een individu.
• aanname dat andere leden beter gekwalificeerd zijn en daarom de kracht aan dat idee aanpassen.

Wanneer er social loafing in een groep is, dan is de prestatie die de groep neerzet nooit wat hij zou kunnen zijn. Dit betekent dat het eindproduct (bijv. verslag of sportprestatie) niet van de beste kwaliteit is.

Zelfdeceptie

Hierbij zijn groepsleden geneigd om hun eigen groepsleden, processen en producten te overwaarderen en die van een andere groep onderwaarderen. Al heel vroeg in het proces van groepsvorming ontstaat er een “zij” vs. “wij”.

Conformiteit

In een groep wordt er conform een aantal regels, standaards en percepties geleefd. Dit kan zo ver gaan, dat iedereen conform de groep leeft, terwijl er niet meer na wordt gedacht over de eigen inbreng. Wanneer individuen in een groep zonder vragen een beslissing accepteren die te maken heeft met bijvoorbeeld asociaal gedrag, is dit een negatieve consequentie van groepen.

Groepsdenken

Groepsdenken (groupthink) is een bepaalde manier van denken die voorkomt onder groepen met een sterke groepscohesie die erg gemotiveerd zijn om een unanieme groep te blijven. Hierdoor zouden beslissingen van een groep niet meer gebaseerd zijn op kritisch denken, maar staat alles in het teken van “een hechte groep blijven”.

Deindividuatie

Bij deindividuatue is er sprake van het verliezen van persoonlijke identiteit, zelfbewustzijn en innerlijke bezwaren doordat iemand zich bij een groep voegt. Als gevolg van deindividuatie kunnen personen zich gedragen op een manier die niet bij ze hoort. Dit gedrag laten ze dan ook niet zien als ze alleen zijn.

Kritiek op Buys

Buys kreeg veel kritiek op zijn opsomming van de negatieve consequenties van groepen. Binnen deze kritiek waren vier hoofdpunten te onderscheiden:

1. Individuen zijn verantwoordelijk voor hun eigen gedrag

De verantwoordelijkheid van het gedrag wordt door Buys bij de groep wordt gelegd. De critici zijn het daar niet mee eens. Ieder persoon is verantwoordelijk voor wat hij zelf doet.
Als het gedrag van de personen wordt verbeterd, zouden groepen geen problemen geven.

2. Sommige consequenties zijn niet alleen karakteristiek voor groepen

Sommige dingen die Buys beschreef zijn karakteristiek voor mensen die zich in een menigte begeven en gelden niet alleen voor groepen. Denk bijvoorbeeld aan deindividuatie.
Je gaat je gedragen op een manier die eigenlijk niet bij je hoort. Je kijkt bijvoorbeeld voor het eerst in een stadium naar een voetbalwedstrijd. De tribune waar jij op zit begint de schelden en te fluiten, omdat het een slechte wedstrijd is. Je gaat meedoen, terwijl als je thuis voetbal kijkt, je dit niet doet. Publiek is geen groep, maar toch is er sprake van deindividuatie.

3. Veel consequenties kunnen, naast negatief, ook positief zijn

De critici gaven aan dat het afhankelijk is van de situatie of de consequenties negatief zijn. Social loafing bijvoorbeeld is in veel sportsituaties negatief, omdat niet de beste prestatie eruit zal komen. Als één roeier wat minder hard roeit, gaat de boot toch echt minder hard dan als hij wel volledig mee zou roeien. Maar, in een situatie waarin iemand een verslag moet schrijven of een werkstuk moet maken, kan het ook positief zijn. Diegene die zich niet volledig inzet, is misschien minder gemotiveerd om er een goed verslag van te maken. Als hij wel zijn bijdrage goed zou leveren, kan de kwaliteit van het verslag minder goed zijn. Het nadeel is dat iemand anders zijn werk moet doen.

4. Buys negeerde veel positieve functies van groepen

Groepen hebben ook positieve functies. Wat zouden we zijn zonder het vrijwilligerswerk van de humanitaire stichting? En wat te denken van de effectiviteit van een familie in het opvoeden van kinderen? En zo zijn er nog vele voorbeelden te noemen van de positieve functies van groepen.

Na de discussie gaf Buys zelf commentaar dat de meeste groepsvormen essentieel zijn en een waardevolle toevoeging aan de samenleving.