Afghanistan, een algemene inleiding

Afghanistan is een vrij onbekend land, het komt met name in het nieuws vanwege de burgeroorlog en de nasleep ervan. In dit artikel wordt ingegaan op allerlei algemene zaken die het leven in Afghanistan kenmerken.

Bevolking

Afghanistan heeft een bevolking van zo'n 26 miljoen mensen, van zeer uiteenlopende etniciteit. Het grootste deel van de bevolking woont op het platteland (85%), hoewel de migratie naar de steden groot is. Het geboortecijfer ligt rond de 2,6%. De kindersterfte in Afghanistan is de hoogste in de wereld, 38% van de kinderen overleeft hun eerste geboortejaar niet.

Steden

De hoofdstad van Afghanistan is Kabul, het is tevens veruit de grootste stad van het land, met zo'n anderhalf miljoen inwoners. Tot de jaren zeventig was het een vrij modern stad, maar de burgeroorlog heeft daar een einde aan gemaakt. Hoewel aan de wederopbouw begonnen is, is de situatie nog verre van rooskleurig. Daarnaast is er Kandahar in het zuiden, Kandahar is het centrum van de Pashtun. Herat in het westen wordt met name bewoont door Tajieken en Pashtun. Mazar-e-Sharif in het noorden wordt ook gedomineerd door Pashtun en Tajieken. Jalalabad in het oosten word took gedomineerd door de Pashtun. In het noorden gedomineerd door Uzbeken zijn er de steden Maimaneh en Andhkvoy. Kondoz, Faizabad en Baghlan worden gedomineerd door de Tajieken. Een stad met een meer gemengde bevolking is Charikar.

Familieleven

Familie staat hoog in het vaandel in Afghanistan en hierbij moet dan vooral gedacht worden aan de uitgebreide familie, waarbij een man met zijn vrouw of vrouwen, hun kinderen en kleinkinderen samenleven. De oudste man is de patriarch van de familie en zijn woord is wet. Ondanks de verschillende bevolkingsgroepen in het land, gaat dit eigenlijk voor alle groepen op. De eer van de familie, trots en respect ten opzichte van famlieleden zijn de pijlers van het familieleven. Zowel bij nomaden als mensen in dorpen en steden wonen liefst met de hele familie bij elkaar, waarbij elk gezin een eigen kamer bewoont. In het geval van nomaden heeft elk gezin een eigen tent of deel van een tent.

Dorpen

Veel dorpen in Afghanistan zijn dusdanig klein dat ze geen enkele voorziening hebben, geen school, geen winkels. Wel is er een 'malik', het hoofd van het dorp, een 'mirab', degene die het water distribueert en een 'mullah', degene die de Islamitische wet leert. Vaak is er een 'khan', een grootgrondbezitter die de rol van zowel 'malik' als 'mirab' vervult. Deze persoon is oppermachtig in zo'n nederzetting.

Kleding

In de dorpen dragen mensen grotendeels traditionele kleding. Voor mannen betekent dit wijde broeken, een kalotje met daarover een tulband. Vrouwen dragen lange, wijde jurken met daaronder vaak een wijde broek en bedekken hun hoofd met een sjaal of andere vorm van hoofddoek. De bekende 'burqa' is eigenlijk vooral in de steden te vinden. Vrouwen op het platteland helpen regelmatig mee op het land, waarbij een burqa hen het werk onmogelijk zou maken. In de Sovjet-periode legden veel vrouwen in vooral de steden de burqa en hoofddoek af, als zijnde een ouderwets en achterlijk gebruik. Met de toenemene Islamisering die erop volgde werden vrouwen veelal gedwongen opnieuw een burqa te gaan dragen.

Nomaden

Nomaden maken een relatief grote groep uit in de Afghaanse samenleving. Ze volgen vaak dezelfde routes, waarbij ze gebruik maken van de landbouwgrond van hun gesedentariseerde landgenoten. Hun kuddes begrazen de geoogste velden, die door de dieren op deze manier bemest worden. De nomaden kopen thee, graan en benzine van de boeren, die op hun buurt melk en wol van hen kopen. De vrouwen van de nomaden zijn een stuk vrijer dan hun sexegenoten in de dorpen en steden.

Sociale problemen

Onder andere ten gevolge van de slepende oorlog in het land heeft Afghanistan te kampen met tal van sociale problemen. Armoede, interetnische conflicten, extreem moeilijke positive van vrouwen, diefstal en kidnapping. Daarnaast is er het aloude probleem van eerwraak, om zaken die soms decennia terug gaan. De oorlog heeft tot gevolg gehad dat gezinnen uiteen zijn gerukt, mensen gevlucht zijn, mensen gehandicapt heeft gemaakt of hen oorlogstrauma's heeft bezorgd. 'Gewone zaken' als electriciteit, telefoon en water zijn in grote delen van het land nauwelijks aanwezig en zelfs in Kabul zijn deze zaken een probleem. De armoede heeft dusdanige vormen aangenomen dat de uitgebreide families, die vroeger zorgden voor weduwen en wezen en zieken en gehandicapten, daar niet meer toe in staat zijn.

Religie

Het grootste deel van de Afghaanse bevolking is moslim, waarbij zo'n 84% de sunnitische stroming aanhangt en zo'n 15% de shi'itische. Verder zijn er kleine groepjes Hindus en Sikhs in het land en tot de jaren zestig ook joden, maar die laatsten zijn grotendeels naar Israël geëmigreerd.

Heiligenverering maakt een belangrijk deel uit van de Islam in Afghanistan, in het hele land zijn tombes te vinden van 'heiligen', waar mensen naar toe komen met allerhande vragen en problemen.

Mullah

Een belangrijke figuur in het religieuze leven is de 'mullah', een religieuze leider en leraar. Iedere man die de Koran uit zijn hoofd kan reciteren kan zich mullah noemen en is daarmee gerechtigd huwelijken, begrafenissen en gebeden te leiden. Dat iemand de Koran uit zijn hoofd kent wil overigens niet zeggen dat die persoon er iets van begrijpt, veel mullahs kennen geen Arabisch en begrijpen dus niet wat ze reciteren. Mullahs zijn ook degenen die problemen, op allerlei gebieden, oplossen en te hulp worden geroepen bij veten tussen families.

Onderwijs

Traditioneel onderwijs in Afghanistan werd gegeven door de mullah, hij leerde de kinderen (vooral jongens) lezen en schrijven, wat rekenen en godsdienst. In de negentiende eeuw werden de eerste meer op westerse leest geschoeide scholen gesticht, met name in de steden. In het begin van de twintigste eeuw kwamen daar middelbare scholen bij, gesticht door Habibullah Khan. Ten tijde van koning Amanullah Khan (1919-1929) werd lager onderwijs verplicht, hij opende ook de eerste meisjesschool. In 1935 werd onderwijs verplicht en gratis voor alle kinderen in Afghanistan. In 1932 werd de Universiteit van Kabul gesticht. Tot 1961 was hoger onderwijs alleen voor mannen beschikbaar, maar daarna werd al het onderwijs opengesteld voor beide sexen. De Taliban verbood onderwijs voor vrouwen, maar in 2002 begonnen vrouwen opnieuw te studeren aan de Afghaanse universiteiten.

Nationale sport

De nationale sport van Afghanistan is 'buzkashi', waarbij mannen te paard het onthoofde karkas van een schaap of geit in het doel van de tegenpartij proberen te werken. Het is een erg wilde en voor buitenstaanders ruwe aangelegenheid.

Feestdagen

De belangrijkste feestdagen zijn het Suikerfeest en het Offerfeest, net als voor andere moslims. Daarnaast is 'Nowruz' erg belangrijk, het Afghaanse nieuwjaar, dat gevierd wordt op de eerste dag van de lente.