De schadelijke invloed van social media

Social media kan in sommige gevallen schade toebrengen aan onze geest en denkvermogen. Dit is inmiddels door verschillende onderzoeken wetenschappelijk bewezen. Het gaat hier om een bepaalde reeds aanwezige kwetsbaarheid die door (te) veel social-mediagebruik wordt aangewakkerd. Social media lijkt een vorm van sociaal bezig zijn, ook al zie je de ander niet in levenden lijve. Niets is minder waar, van het sociaal bezig zijn op social media worden we zelfs minder sociaal. Wat is er nu zo slecht aan social media en waarom is dit slecht?

• Depressief door social media
• Obsessieve compulsieve stoornis
• Groepsdruk door social media
• Een grotere kans op het ontwikkelen van een eetstoornis
• Concentratieproblemen
• Relatieproblemen
• Narcisme
• Verharding in de maatschappij
• Social media is een aanvulling
• Hoeveel mensen maken gebruik van social media?

Depressief door social media

Volgens een onderzoek verricht in 2016 op de Universiteit van Pittsburgh (1) kan het voortdurend verbonden zijn met de wereld om je heen gevoelens van depressiviteit veroorzaken. Ook blijkt er een verband te zijn tussen de tijd die men op social media doorbrengt en de kans op depressies. Hoe langer online, hoe groter de kans op depressieve klachten. Dit was in Nederland al eerder (in 2015) gesignaleerd door PsyQ (landelijk opererend netwerk en samenwerkingsverband van GGZ-instellingen). De oorzaken kunnen zijn:

• dat men vanwege al aanwezige depressieve klachten vaker op social media te vinden is om een leegte op te vullen.
• negatiever over je eigen leven gaan denken door de leuke dingen die anderen op social media posten.
• weinig tot geen reacties krijgen op hetgeen je post, kan je het gevoel geven niet erg geliefd te zijn.
• het zien van foto’s van feestjes waarop je niet bent uitgenodigd.
• gepest worden op social media of je opmerkingen op social media erger aantrekken dan ze bedoeld zijn. Soms kan het ook zijn dat opmerkingen van jouzelf anders overkomen dan dat de bedoeling was, waardoor je ruzie krijgt.

Obsessieve compulsieve stoornis

Kijk jij voortdurend op je mobiel, omdat je bang bent dat je wat mist op social media? Wordt je soms moe omdat je weeral moet reageren op een groepsapp. Wanneer je steeds de drang voelt om te controleren en te reageren lijkt dit op een obsessieve compulsieve stoornis (2) en dit is niet alleen heel vermoeiend, maar ook een vorm van dwangmatig handelen. Je bent bang dat niet reageren op een bericht ernstige sociale gevolgen heeft en zelfs wanneer je geen zin hebt om te kijken sta je al weer met je telefoon in je handen na de eerste ping die aanduidt dat er een nieuw bericht is binnen gekomen. Reageer jij op een bericht omdat je dit wil, of omdat je het gevoel hebt dat je dit moet? Dit obsessief reageren op social media wordt ook wel Social Media Stress (SMS) of FOMO (Fear Of Missing Out) genoemd. In 2012 werd hier ook al onderzoek naar gedaan door de Nationale Academie voor Media en Maatschappij, met dezelfde conclusie: veel jongeren (daar was het onderzoek op gericht) hebben een te grote afhankelijkheid van hun mobiele telefoon uit angst iets te midden op social media.

Groepsdruk door social media

Vooral jongeren brengen uren door op social media om hiermee hun sociale status te verhogen. Ook gaan ze dankzij de beelden die ze voorbij zien komen van vrienden die drinken, drugs gebruiken of fysieke relaties aangaan eerder over hun grenzen heen. Dit omdat het zo normaal lijkt en ze bang zijn iets te missen. Inmiddels is hier zelfs een term voor bedacht en dit wordt ‘virtual peer pressure’ genoemd (3). De virtuele groepsdruk doet volgens onderzoek niet onder voor de normale sociale groepsdruk.

Een grotere kans op het ontwikkelen van een eetstoornis

Door foto’s op internet waarop steeds perfecte lichamen te zien zijn (9) en het delen van foto’s op social media neemt het aantal tieners en jong volwassenen met eetstoornissen toe. Dit geldt voor meisjes én jongens (10). Jongeren vergelijken zichzelf met de perfecte beelden en dit leidt tot steeds meer onvrede met het eigen lichaam. Wanneer je op internet rond kijkt zal je altijd iemand vinden die beter of mooier is dan dat je zelf bent. Dit werkt bij mensen met toch al een wat lagere zelfbeeld een gebrek aan eigenwaarde in de hand, waardoor jongeren kunnen doorslaan in een poging hun eigenwaarde op te vijzelen. Met hashtags zoals #fitspiration en #thighgap worden jongeren aangemoedigd zichzelf uit te hongeren en ongezond eetgedrag te vertonen. Hashtags zoals #thinspiration en #thinspo zijn inmiddels door Instagram verboden. Daarnaast hebben deze jongeren ook onbeperkt toegang tot ongezonde sites zoals pro-ana en wanna be thin.

Concentratieproblemen

Door de invloed van social media en de voortdurende informatiestroom gaat het slechter met onze concentratie (6) volgens een onderzoek verricht in Canada door Microsoft in 2015. Alles moet steeds sneller, van nieuws worden alleen de koppen gelezen, telefoongesprekken worden vervangen door berichten en in die berichten worden woorden afgekort tot sms-taal en emoticons. Onze spanningsboog wordt steeds korter en wanneer deze begint af te nemen pakken we al snel onze telefoon erbij om snel de mail en social media te checken. Dit helpt niet om de concentratie vast te blijven houden en door de voortdurende afleiding krijgen we steeds meer moeite om voor langere tijd concentratie op te brengen.

Relatieproblemen

Samen op de bank naar een film kijken of samen uit eten wordt een stuk minder gezellig wanneer één van de twee of beiden steeds op de telefoon kijkt. Mensen komen door de voortdurende afleiding steeds minder toe aan diepgaande gesprekken, waardoor de diepte uit een relatie gaat en deze steeds oppervlakkiger wordt. Dit is natuurlijk makkelijk te voorkomen door de telefoon eens een avondje uit te zetten en op de momenten dat het nodig is echt aandacht voor elkaar te hebben.

Narcisme

Volgens onderzoeker Brad Bushman wordt narcisme een groter probleem door social media (7). Het maken van selfies en veelvuldig posten op social media is een vorm van zelfpromotie en met jezelf bezig zijn. Volgens onderzoek aan de San Diego State University onder studenten wordt er in deze tijd (2016) dertig procent hoger gescoord op narcisme en één van de oorzaken zou social media zijn (8). Vooral de vrouwelijke studenten zouden meer last hebben van een overdreven gevoel van eigenwaarde, gekoppeld aan overmoedigheid, materialisme en gebrek aan empathie. Sociale media wordt niet gezien als de oorzaak van narcistisch gedrag, maar wel als een medium dat narcistisch gedrag stimuleert.

Verharding in de maatschappij

Door de relatieve anonimiteit op internet en berichten die over en weer gaan zonder persoonlijk (face-to-face) contact lijken omgangsvormen en sociale remmingen weg te vallen en neemt ongepast gedrag zoals schelden, beledigen en kwetsen toe (11). Individualisme viert hoogtij en naast toenemend asociaal gedrag is er ook een vorm van toenemende afkeuring. Deze afkeuring uit men helaas vaak ook in ongepast gedrag, waarbij de één de ander lijkt te willen overschreeuwen om zijn afkeuring duidelijk te maken. In 2017 werd dit ook duidelijk toen een vrouw in Oldenzaal een portemonnee van een andere dame stal en door de sociale media en populistische sites aan de schandpaal werd genageld. De dag na de vertoning van de beelden pleegde de dievegge zelfmoord. Of er met deze dame nog meer aan de hand was, is niet zo relevant. Waar het om gaat is dat moordenaars en pedofielen niet herkenbaar in beeld mogen worden gebracht om te voorkomen dat ze aan de schandpaal worden genageld en dat deze bescherming blijkbaar niet geldt voor iemand die een minder ernstige misdaad pleegt. De reacties op de zelfmoord die later op internet werden geplaatst door verschillende mensen, waren verontrustend en toonden weinig compassie. Dezelfde ongenuanceerde reacties en kwetsende opmerkingen zijn nog geen week later te zien wanneer er een seksfilmpje van een zangeres en mediapersoonlijkheid online gaat, waar zij nooit toestemming voor heeft gegeven. Dit wordt vrijheid van meningsuiting genoemd, maar geeft vooral het gebrek aan omgangsvormen en gebrek aan socialisatie van deze mensen weer.

Social media is een aanvulling

Social media is een prima aanvulling op het dagelijks leven, maar niet meer dan dat. Het moet leuk blijven en wanneer je geen zin hebt in Instagram, Snapchat, Whatsapp, Facebook, Twitter enz. dan is er geen verplichting om hieraan mee te doen. Toch groeit het aantal gebruikers van social media nog steeds. Sommige mensen hebben 200 vrienden op social media, maar niemand die op hun verjaardag komt. Het is de vraag waar je gelukkiger van wordt.

Hoeveel mensen maken gebruik van social media?

Wanneer we zeggen dat social media heel veel gebruikt wordt en mensen veel op social media zitten, over welke cijfers hebben we het dan?

Een aantal cijfers uit 2017 (bron 5):