De kenmerken en het belang van een sociaal netwerk

Het hebben van een sociaal netwerk is belangrijk om je sociale identiteit te ontwikkelen. Een sociaal netwerk kan omschreven worden als een groep van mensen waarmee één persoon duurzame banden onderhoudt en er sprake is van verbondenheid. Wat verstaat men allemaal onder een sociaal netwerk? Een sociaal netwerk heeft als kenmerken dat het functioneel, structureel, gevarieerd en bereikbaar is. Een sterk sociaal netwerk helpt je om je persoonlijke weerstand aan te scherpen, biedt bescherming en kansen.

Sociaal netwerk: definitie

Een sociaal netwerk kan omschreven worden als een groep van mensen waarmee één persoon duurzame banden onderhoudt en er sprake is van verbondenheid.

Duurzaam en verbondenheid

Wanneer iemand een vitaal (sterk) sociaal netwerk heeft, kunnen deze sociale behoeften zoveel mogelijk bevredigd worden en komt dit ten goede van de identiteitsontwikkeling van deze persoon. In de praktijk valt het vaak voor dat de sterkte van een sociaal netwerk vooral aan het licht komt wanneer je in de problemen komt. Je kan op het eerste zicht een groot sociaal netwerk hebben, maar pas dan zie je vaak wie er echt voor je is ('in nood kent men zijn vrienden' of 'als het schip lek is gaan de ratten van boord'). Vandaar dat de nadruk in de definitie van een sociaal netwerk gelegd wordt op 'duurzaam en verbonden'.

Sociaal netwerk: categorieën

Er kunnen drie belangrijke categorieën onderscheiden worden om een sociaal netwerk in te delen, namelijk verwanten, vriendschappelijke betrekkingen en maatschappelijke diensten.

Verwanten

Onder verwanten verstaan we de nabije familieleden (bloedverwanten) en de ruimere familie.

Betrekkingen

Met betrekkingen worden kennissen, vrienden, collega's, buren maar ook virtuele contacten bedoeld: chatpartners, ...).

Maatschappelijke diensten

Op ruimere schaal en wat dus ook (maar minder rechtstreeks) bij ons sociaal netwerk hoort zijn de maatschappelijke diensten (bijvoorbeeld een vaste contactpersoon bij het ziekenfonds).

Een sociaal netwerk en levensbehoeften

Baars (1990) zegt dat het sociale netwerk voorziet in vier belangrijke levensbehoeften, namelijk:

• affectieve behoeften: liefde, gewaardeerd worden, emotionele ondersteuning en erkend worden
• de behoefte om ergens aan te sluiten: gezamenlijke interesses, sociale contacten...
• materiële behoeften: materieel elkaar helpen
• de behoefte aan sociale zekerheid: lid zijn, afspraken en reglementen nakomen

Structurele kenmerken sociaal netwerk

De mate waarin een sociaal netwerk kan voorzien in de vervulling van deze vier belangrijke levensbehoeften hangt samen met belangrijke structurele kenmerken: de grootte van het netwerk, de variatie binnenin het netwerk, de bereikbaarheid, de contactfrequentie, en de inhoud van het contact.

Grootte van het netwerk niet allesbepalend

Het is niet omdat je heel veel mensen rondom je heen hebt, dat je daarom een sterk sociaal netwerk hebt. De kans wordt groter maar het hoeft daarom niet zo te zijn. Iemand waaruit zijn sociaal netwerk uit tien personen bestaat, kan toch duurzamer verbonden zijn met anderen dan iemand met bijvoorbeeld vijftig oppervlakkige contacten. Iemand met 2000 'vrienden' op Facebook kan in de realiteit minder echte vrienden hebben dan iemand met 500 'vrienden'.

Variatie

Variatie duidt op het feit dat je sociaal netwerk gekleurd kan zijn door verschillende culturen, leeftijden, opleidingen, geslacht... Hoe verschillend en dus heterogeen een sociaal netwerk is, hoe meer ondersteuning je kan ervaren uit verschillende hoeken. Wanneer een netwerk te homogeen is kan dit wel als groepje versterkend werken, maar houdt dit ook nadelen in (te eenzijdige visie over iets...).

Bereikbaarheid

Hoe is contact mogelijk? Via telefoon, internet, face to face, m.a.w. is het de vraag welke afstand overbrugd moet worden. Hoe directer en hoe dichter je bij elkaar kan zijn, hoe meer je duurzaam verbonden met elkaar kunt worden.

De frequentie en inhoud van het contact

Zijn de contacten vaak? Hoe lang ken je elkaar al en waar heb je elkaar leren kennen? Staan de leden emotioneel dichtbij elkaar? Ondersteunen zij elkaar of is het oppervlakkig? Is er wederzijds begrip? Al de antwoorden op deze vragen zullen bepalen hoe intensief en frequent de leden van het sociaal netwerk met elkaar in verbinding staan en hoe sterk ze verbonden zijn.

Belang van een sociaal netwerk

Een sterk sociaal netwerk hebben zorgt ervoor dat je voldoende ondersteuning ervaart, je minder vatbaar bent voor stress en depressies, je beter traumatische gebeurtenissen en tegenslagen kan verwerken, je kansen vergroten om op beroepsmatig vlak carrière te maken en dat je stabieler in het leven zult staan. Kortom: een sociaal netwerk zorgt mede voor het bepalen van je identiteit en je kan er op terugvallen als er problemen zijn of om kansen te krijgen in de maatschappij.