mijn kijk op

De grenzen van het individualisme

Jaren zijn we in de westerse maatschappij bezig geweest met het verder vormgeven van de individualisering. Je moet je onderscheiden, je hoofd boven het maaiveld uitsteken, je moet anders zijn … en hoewel het voor menigeen het walhalla leek, komen steeds meer mensen er op terug. Hoe succesvol is die individualisering eigenlijk?

Wat is individualisme?

Het betreft hier een filosofisch standpunt dat uitgaat van de rechten van het individu, dat boven het belang van de gemeenschap geplaatst wordt. Het recht op zelfbeschikking staat centraal en iedereen heeft het recht om zijn/haar leven zelf in te vullen.

”Ik ik ik”

We zijn jaren heel nadrukkelijk bezig geweest met het aan onze kinderen leren dat het individu centraal staat. Je hebt wensen voor het leven, je weet wat je wilt en je gaat als het ware op je doel af. Hierbij zal de een wat nadrukkelijker naar zijn/haar omgeving kijken en de sociale aspecten oppakken dan de ander. Sommige mensen gaan al vanaf jonge leeftijd gericht op hun doel af en de omgeving is minder relevant. Of het doel bereiken kan zelfs ten kosten gaan van de directe omgeving. En alles wat daar tussen zit.

Voorbeeld verandering in de sport

Een goed voorbeeld is terug te vinden in de sport. De atletieksport om precies te zijn. Hoewel atletieksport een individuele sport is, is het ook al tijd een sport geweest waar mensen voor naar de vereniging kwamen en in teams bijvoorbeeld gingen hardlopen (en daarna samen in de sportkantine het sociale aspect vormgaven).

Onderzoek wijst uit dat men steeds meer vanuit huis en als individu en dus niet als teamlid, wil gaan lopen. Men gaat dan het liefste alleen de natuur in. Maar liefst 97% wil vanuit huis - en bij voorkeur over een verlichte route door de natuur - en 78% wil dit zonder begeleiding doen. Het is lang 25% geweest die zonder begeleiding aan de slag wilde en dit geeft een duidelijk beeld dat men als individu aan de slag wil en niet in teamverband.

Goed of niet goed?

Is dat wenselijk? Voor jezelf opkomen, je leven zelf inrichten en positioneren, is helemaal niet verkeerd, maar sommige mensen zijn doorgeslagen in hun individualisering. Dat wil zeggen dat de omgeving niet meer bestaat, er niet toe doet c.q. van absoluut ondergeschikt belang is en er dus nauwelijks tot geen ruimte is voor de ander in de (directe) omgeving.

Gevolgen

Bij nadrukkelijke individualisering loop je de kans dat er scheefgroei ontstaat. Scheefgroei als in balans tussen het individu en het collectief. Nu heeft het collectief ook jarenlang een negatief imago gehad en het heeft deels met het voormalige communisme (achter het ijzeren gordijn) te maken. De basis van het communisme is het collectief, iedereen in alles gelijk. Het perkt je privacy in, het stompt af en bovendien brengt het mensen in een dergelijk harnas niet verder in het leven (en dus het betreffende leefgebied). Immers, de uitdagingen die je in het leven verder brengen zijn er niet. Als je al je hoofd boven het maaiveld uit wilt steken, gewoon omdat het in je zit, dan loop je de kans dat het je hoofd kost.

Balans

Sec het collectief kan je dus monddood maken. Echter alleen het individu laten prevaleren, kan ook in een asociale situatie uitmonden. De maatschappij is in de 21ste eeuw steeds kritischer aan het kijken naar het individu en hoe deze zich profileert. Hierbij wordt steeds duidelijker dat de grenzen van wat “goed” is voor het individu, duidelijker worden. Deze grenzen worden bij voorkeur bepaald aan de hand van het zoeken naar de balans.

De balans voor de individu, welke zich kan ontplooien en profileren, en de maatschappij. De maatschappij waar ook zwakkeren in opgenomen zijn die het niet alleen redden of minimaal zo nu en dan een uitgestoken hand nodig hebben. De maatschappij, waar de overheid ook deel van uitmaakt, kan hiervoor “opdraaien”. Toch gaan er steeds meer stemmen op dat het niet alleen bij de overheid ligt, maar ook bij de directe omgeving. Nog zo’n ontwikkeling waar men op zoek is naar balans.

Een voor jezelf en een voor de ander…

Daar waar mensen bewust kijken naar hun rol als individu binnen het collectief, zie je ook steeds meer mensen zoeken naar de balans om niet zichzelf te verliezen in het collectief. Niet omdat iets sociaal gewenst is, maar omdat het je ook vormt als mens en iets voor een ander over hebben nog nooit iemand kwaad gedaan heeft. Dan kan het dus werken om naast de dingen voor jezelf ook de dingen te doen die feitelijk "tegenhanger" zijn van het individu. Met andere woorden … een voor jezelf en een voor de ander.

Tot slot

Door niet over de grenzen van het individu te stappen, groei je ook als mens. Het mes snijdt dus wel degelijk aan twee kanten. Het is alleen niet altijd eenvoudig, want de individualist is vaak van nature niet ingesteld op het collectief en andersom geldt dat ook. Je moet het willen en iedere keer opnieuw kritisch naar jezelf zijn om die balans op te zoeken en te behouden.