Met groepen werken

Bij het werken met groepen komt een heleboel kijken. In hoeverre verschillen groepen van elkaar? Wat zijn weerstanden tegen verandering van groepen? Hoe herken je groepsproblemen? En wat zijn enkele technieken om met groepen te werken? Als je met groepen aan de slag gaat is het belangrijk dat je weet hoe een groep in elkaar zit en is het dus handig als je antwoord hebt op bovenstaande vragen.

Verschillen binnen groepen

Er zijn een heleboel verschillende groepen, elk anders dan anderen. Maar in welke eigenschappen kunnen groepen van elkaar verschillen?

Openheid

Hiermee wordt bedoelt in hoeverre een groep openstaat voor mensen en invloeden van buitenaf. Zo kan de ene groep alles naar buiten brengen terwijl een andere groep heel erg gesloten is.

Samenwerking

In hoeverre wordt er samengewerkt binnen een groep? Ook hier kunnen grote verschillen tussen groepen zijn. Ook is belangrijk te kijken in hoeverre leden van een groep iets willen bereiken voor eigenbelang of voor groepsbelang.

Veiligheid

In welke mate bied de groep veiligheid aan zijn groepsleden. In hoeverre voelen alle groepsleden zich veilig of geaccepteerd? Dit verschilt per groep.

Taak of persoonsgericht

Een groep kan taak- of persoonsgericht zijn. Taakgericht wil zeggen dat groepen zo effectief en zo snel mogelijk iets willen bereiken, terwijl persoonsgericht wil zeggen dat de personen binnen een groep centraal staan.

Directheid

Hoe spreken de groepsleden elkaar aan? Dit is in elke groep anders, in de ene groep zegt men bijvoorbeeld u tegen elkaar terwijl in een andere groep bijnamen aan elkaar gegeven worden.

Normen

Zijn er veel of weinig normen? Zijn dit duidelijke of onduidelijke normen? Elke groep verschilt hierin.

Groepsweerstanden

Groepen hebben net zoals individuen weerstanden tegen verandering. Door inzicht te krijgen in deze groepsweerstanden kan je daarop beter inspelen. We onderscheiden de volgende groepsweerstanden:

Identiteitsbehoud

Een veranderende groep kan verwarring en onzekerheid veroorzaken, het is daarom vaak voor een groep van belang om bij de oude situatie te blijven en dus niet te veranderen.

Belang bij de oude situatie

In een groep heeft iedereen eigen belangen. Toch is het in het algemeen vaak zo dat groepen willen blijven bestaan zoals ze zijn en daarom is er dus belang bij de oude situatie. Een leider van de groep zal bijvoorbeeld niet zo graag zijn functie opdragen aan een ander. Een groep werkt vaak via een democratie, dit wil zeggen dat degene met gevestigde belangen meestal winnen, simpelweg omdat zij meer macht hebben.

Angst af te wijken

In groepen is men in het algemeen bang af te wijken. Niemand wil dom of anders ervaren worden en daarom lopen we vaak met de groep mee. Denk maar eens aan het volgende voorbeeld: Een collega maakt elke dag slechte grappen waar hij zelf om moet lachen, je ziet dat andere collega's toch om hem lachen en dus doe jij dat ook. De kans is groot dat zij allemaal zo denken, en dus allemaal lachen zonder dat ze het menen. Maar zolang iedereen om hem blijft lachen zal hij de slechte grappen ook blijven maken.

Onduidelijke verantwoordelijkheid

Hier staat het zogenaamde bystander effect centraal. Dit wil zeggen dat je je verschuilt achter een groep. Om een voorbeeld te geven: Een jongen werd in elkaar geslagen op straat door twee anderen jongens, echter stonden er 10 mensen omheen die allemaal niks deden. Dit heeft te maken met het bystander effect, doordat je ziet dat de rest niks doet denk je bij jezelf dat het niet noodzakelijk is om in te grijpen.

Lijnen uit het verleden

Vaak worden binnen groepen dingen uit het verleden teruggehaald, blijkbaar zitten deze herinneringen nog diep in het geheugen waardoor conflicten blijven bestaan. Hierdoor wordt ook verandering tegen gegaan.

Kenmerken van groepsproblemen

Hoe herken je nu groepsproblemen? Er zijn een heleboel symptomen waaraan je kan zien dat er problemen bestaan binnen groepen, hieronder staan enkele symptomen.

• Leden van een groep klagen over elkaar, ze voelen zich dus niet prettig in een groep
• Er is duidelijk een zondebok binnen de groep (iemand waar alles op af wordt gereageerd)
• Er is spanning voelbaar binnen de groep
• Een groepsdoel wordt niet of moeilijk bereikt
• Bepaalde onderwerpen worden plotseling vermeden
• Bepaalde onderwerpen, conflicten of meningsverschillen blijven terugkeren zonder dat er een oplossing voor gevonden is
• Er is veel uitval of ziekteverzuim binnen de groep
• Er is veel uitstelgedrag binnen een groep
• Er wordt meer op inhouds- dan op betrekkingsniveau gepraat.
• Bepaalde groepsleden worden buitengesloten of er wordt veel gecommuniceerd in subgroepen
• Er wordt veel gepraat over regeltjes en procedures in plaats van over oplossingen
• Er bestaat onduidelijkheid over bepaalde zaken

Technieken en hulpmiddelen voor groepswerk

Er zijn een heleboel technieken en hulpmiddelen om groepswerk zo effectief mogelijk te laten verlopen. Hieronder een groot aantal voorbeelden:

• Mondelinge informatieoverdracht
• Schriftelijk materiaal
• Groepsvragen
• Brainstormen
• Discussie voeren
• Groepsgesprekken aangaan
• Vergadering houden om een besluit te nemen
• Rondvraag, iedereen aan het woord laten komen
• Denkpauze toepassen
• Opdrachten verdelen in subgroepen
• Flaps maken (grote vellen papier)
• Groepsoefeningen uit laten voeren
• Audiovisuele hulpmiddelen gebruiken
• Rollenspel
• Outdoor of survivaltraining
• Huiswerk uitdelen