Geld maakt gelukkig?

In Nederland zijn er rijke mensen en arme mensen. De mate van rijkdom is behoorlijk subjectief. De miljonair is in vergelijking met de miljardair redelijk arm. Dankzij de uitgebreide verzorgingsstaat zijn er in Nederland maar weinig mensen die echt verhongeren en niets meer hebben. Uit onderzoek blijkt echter dat het verschil tussen arm en rijk de komende 20 jaar toeneemt. Dit kan enorme gevolgen hebben voor mensen. Maar zoals het spreekwoord zegt: ik leef van de liefde, zo moet je misschien ook naar het leven kijken. Wordt je geluk bepaald door hoeveel geld je hebt? Kan de overheid iets doen in ons geluk?

Gelukkig zijn

Wat is precies geluk? Geluk is een gevoel dat moeilijk te beschrijven is. Hoe bepaald iemand of hij of zij gelukkig is? Nederlanders staan op de wereldranglijst van gelukkige mensen al jaren in de top vijf naast Denemarken, Noorwegen en Zwitserland. Financiële positie, werkloosheid, huwelijk, familie, sociale omgeving, gevoel van vrijheid en een stabiele relatie zijn belangrijke onderdelen voor het gevoel van mensen dat ze gelukkig zijn.

Als we inzoomen op de financiële positie van mensen zien we een belangrijke factor waarom en wanneer mensen het gelukkigst zijn. Is dit als ze €10.000, -, €100.000, -, €200.000, -, of €1.000.000 euro waard zijn? Het antwoord op deze vraag is verassend genoeg geen bedrag maar buren!

Geluk van mensen op financieel gebied is afhankelijk van de financiële positie van zijn buren.. Het gras is altijd groener bij de buren is het gezegde! Kortom, mensen voelen zich gelukkig in een omgeving waar de buren hetzelfde of minder inkomen hebben dan zijzelf.

Nivellering

Hoe kan de overheid ons gelukkiger maken? Nivellering is het dichter bij elkaar brengen van inkomens van mensen. Tegenwoordig zal je niet erg veel mensen meer tegenkomen die voor een complete nivellering zijn. Oftewel iedereen moet hetzelfde verdienen. Uit de geschiedenis van de Sovjet-Unie blijkt wel dat een complete nivellering niet werkt. Mensen worden gestimuleerd om hard te werken (en met nieuwe ideeën te komen) door middel van inkomen en status. Als iemand net zoveel inkomen krijgt als zijn collega die niet veel uitvoert is de prikkel om een stapje harder te werken verdwenen.

Toch zou een nivellering volgens de bovenstaande theorie mensen gelukkiger maken. Tevens zou een nivellering getto vorming in de grote steden tegen gaan. Immers een mens wordt volgens de theorie gelukkiger omdat hij net zoveel verdiend als zijn buren.

Progressieve en degressieve belasting

Wat kan de overheid doen om een meer gelijke inkomensverdeling voor zijn burgers te verwezenlijken? Juist dit kan door middel van de belastingen. In Nederland en België wordt het progressieve belastingstelsel gehanteerd. Bij progressieve belastingen wordt het percentage dat men moet afstaan aan de Belastingdienst hoger naar mate het inkomen stijgt. Bij degressieve belastingen wordt het percentage dat men moet afstaan aan de Belastingdienst lager naar mate het inkomen stijgt. Kortom het progressieve belastingstelsel lijkt het juiste middel.

Vlaktaks

Vlaktaks is het midden van progressieve en degressieve belastingen. Bij de vlaktaks blijft het percentage wat men moet afstaan aan de Belastingdienst altijd gelijk ongeacht hoeveel je verdient. Volgens sommigen neemt hierdoor de stimulans om te werken toe. Immers nu betaal je meer belasting over het gedeelte van je inkomen dat zich in een hogere belastingschijf bevindt. Bij een vlaktaks blijft dat percentage altijd gelijk. Als je meer werkt en daardoor meer verdient houd je meer geld over.

De voornamelijk linkse politieke partijen zien over het algemeen een probleem in dit belastingstelsel. Als je meer verdient betaal je wel meer belasting, maar bv. 50% van €200.000, - is een minder grote druk op de consumptie (je hebt immers nog €100.000, - over), dan 50% van €20.000, - (je hebt nog maar €10.000, - over om te besteden).

Benthamse progressie van Hall en Rabushka

Om te voorkomen dat de armste mensen de rekening zouden betalen van de Staat kwamen de heren Robert Hall en Alvin Rabushka met een sociale vorm van de Vlaktaks. Deze vorm genaamd de ‘Benthamse progressie’ is vernoemd naar de Engelse sociaal filosoof Jeremy Bentham. Hall en Rabushka vonden dat in de Vlaktaks een belastingvrij bedrag ingebouwd moest worden waar niemand belasting over hoefde te betalen. Bijvoorbeeld de eerste €20.000, - euro die je verdient.

Politiek

In Nederland zijn veel politieke partijen in meer of mindere mate voorstander van de vlaktaks. Nederland heeft echter een bijzonder spaarzame bevolking, maar ook vele schulden in de vorm van hypotheeklasten. De rente over deze hypotheek (hypotheekrenteaftrek) wordt deels door de overheid weer terugbetaald aan de huizenbezitter. Hoe duurder je huis en rente over je hypotheek, hoe meer je terug krijgt van de Belastingdienst. Een aantal politieke partijen vindt daarom dat de hypotheekrenteaftrek in de vlaktaks moet worden meegenomen en dus moet worden afgeschaft. De onenigheid tussen de politieke partijen is door het bijeenbrengen van vele inkomenssituaties bijna niet meer oplosbaar.

Fairtaks

In de Verenigde Staten is al sinds 1999 een discussie gaande over de belastingheffing. In 1999 werd voor het eerst de fairtaks act behandeld in het congres van de VS. De fairtaks is een ommezwaai van belasting op inkomen naar een belasting op consumptie. De voorstanders van dit belastingstelsel zeggen dat deze vorm van belasting heffen eerlijker is dan belasting op inkomen. Vandaar de naam (fair = eerlijk). De mensen die het meeste consumeren betalen de meeste belasting. De belasting wordt tevens ook opgebracht door toeristen, illegalen en inkomstenbelastingontduikers. Hoewel deze belasting volgens de aanhangers wel eerlijker wordt zou het niet het geluk doen groeien. De kloof tussen arm en rijk blijft bestaan. Sterker nog, deze zou volgens sommige groeien omdat de fairtaks voornamelijk betaald zal worden door de middenklasse. De hogere inkomens zouden minder van hun inkomen aan consumptieve doeleinden besteden en meer in investeringen. Ze zouden alleen maar rijker worden.

Geld en jaloezie

Als je het geheel bekijkt, of geld gelukkig maakt, zien we dat het vooral draait om jaloezie. Een menselijke emotie die bijdraagt aan ons geluk. Minder jaloezie maakt gelukkiger. Voor dit probleem is niet een oplossing. Nivellering staat tegenover de wil om te werken en uit te blinken. Indien we kijken naar de overheid als verdeler van belastinggeld over de bevolking zien we dat geen van de belastingstelsels: progressief, degressief, vlaktaks en fairtaks een oplossing bieden.