mijn kijk op

Geweld is niet altijd zinloos

"Zinvol geweld bestaat niet!" is een populaire, veelgebruikte term die werd geroepen rond de campagne van Moed ("Ik ben tegen zinloos geweld!"), met het in Nederland wereldberoemde lieveheersbeestje. En inderdaad, geweld is een treurig middel dat helaas vaak wordt gebruikt, en of een dader nu een lichte of zware straf kan krijgen, het slachtoffer heeft altijd levenslang. Graag wil ik u in dit artikel vertellen over mijn huidige visie op geweld, en naar eer en geweten antwoord geven op de vraag: 'Is geweld altijd zinloos?'

Wat is geweld?

Geweld staat in veel woordenboeken alleen beschreven als daadwerkelijk gebruik van fysiek geweld van één of meerdere personen jegens een ander persoon of een groep. Geweld is een middel om een conflict op te lossen door de tegenpartij te ontdoen van de wil om te vechten of strijden. Intimidatie, zowel fysiek als mentaal, is ook een sterke vorm van dergelijk geweld. De tegenpartij wordt onzeker over het conflict; zij het een gesprek, een thuissituatie, een opstootje in een horecagelegenheid of een oorlog. Dit ongeacht of het een sterke persoonlijkheid is met een groep achter hem, wat vergelijkbaar is met een land in een oorlog, of het ene individu tegenover de ander.

Soorten geweld

Fysiek geweld is eenvoudig te beschrijven als één partij die de ander lichamelijk letsel toebrengt en vice versa. Fysieke intimidatie kan bijvoorbeeld zijn dat een overvaller een slachtoffer bij de kraag pakt en tegen een muur drukt. Het slachtoffer wordt in zo'n geval meestal angstig en onzeker, en zal minder snel de drang hebben om zich tegen het conflict dat is ontstaan te verzetten. Mentale intimidatie kan worden omschreven als bijvoorbeeld een agressieve houding, en woorden of berichten die voor de tegenpartij als dreigend kunnen worden beschouwd.

Ethiek en geweld

De eerste partij die zich tot geweld keert zit altijd fout. Zij het intimidatie of fysiek geweld, de initiator is de intellectueel zwakkere partij die geen andere uitweg meer ziet dan de andere partij bang maken. Maar zodra het middel is gehanteerd, hoeveel uitwegen zijn er dan nog voor de tegenpartij, of een partij die een interventie verricht?

Geweld op grote schaal

De wereldgeschiedenis zit barstensvol oorlogen, etnische en religieuze conflicten. Maar er zijn ook momenten dat geweld uit bleef van meerdere partijen, terwijl er wel degelijk een agressor actief was.
Een voorbeeld is de opmaat naar de Tweede Wereldoorlog. Hoewel Duitsland wettelijk gezien was geketend door het Verdrag van Versailles, breidde het alsnog zijn leger uit tot oorlogscapaciteiten en viel Duitsland omliggende gebieden binnen. Ondanks deze gedragingen bleef internationaal ingrijpen uit, en kon Duitsland zich uitbreiden tot en met Polen eer de oorlog op 9 september 1939 werd verklaard door Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk, ter ondersteuning van de Poolse strijdkrachten. Daadwerkelijk actie ondernemen door geallieerden bleef echter nog steeds grotendeels uit. Hadden delen van de Entente veel eerder militair ingegrepen dan had Duitsland op een veel zwakker moment een sterke interventie gehad en was het conflict wellicht vele malen minder drastisch uit de hand gelopen.

Geweld op kleine schaal

Bij een gijzeling zien we op het nieuws dikwijls een onderhandelaar spreken met de gijzelnemer. Hierbij is de gijzelnemer de eerste partij die geweld onderneemt tegen zijn slachtoffers, en is de politie de interveniërende partij. Het is uiteraard altijd een mogelijkheid dat een eerdere betrokkene geweld ondernam en de hier tegenover staande partij een respons laat zien die uit de hand loopt, dit laat ik echter in het midden. De onderhandelaar doet zich voor als iemand die de gijzelnemer begrijpt en wilt helpen, maar de gijzelnemer is zich echter altijd bewust van de enorme overmacht die achter de onderhandelaar staat. De intimidatie en het overgeven komt niet zozeer van de onderhandelaar, maar door de superieure tegenstander waar de gijzelnemer tegenover komt te staan. De onderhandelaar laat de gijzelnemer echter bewust worden van het feit dat deze geen kans heeft tegenover de politie, en biedt hem of haar de mogelijkheid om het conflict met een sisser af te laten lopen. De intimidatie is echter allang verricht door de fysieke dreiging van de overmacht aan wetshandhavers in dit geval.

Conclusie

Naar mijn inziens zijn deze scenario's van (fysiek) geweld, intimidatie en de drie partijen (dader, slachtoffer, ingrijpende) overal op toe te passen. Van een ingrijpende beveiliger bij dronken ruzies in een bar tot internationaal ingrijpen bij een gewapend conflict. Dat ik deze mening heb houdt echter niet in dat ik alle vormen van geweld en ingrijpen steun. Verre van, zelfs. Agressie en intimidatie moeten te allen tijde voorkomen worden waar mogelijk. Zodra deze stap echter is genomen door een initiator resten er vaak helaas nog maar weinig alternatieven: voor goede woorden en overleg is het dikwijls te laat.

Zinloos geweld vindt plaats, dat is een onomstotelijk feit. De stelling dat 'zinvol geweld niet bestaat' vind ik echter tè kort door de bocht. Graag hoor ik ook uw mening hierover.