De 'Lonsdale jongeren'

‘Lonsdale-jongeren zijn potentiële tijdbommetjes’ vormde één van de krantenkoppen op 4 april 2005. Het betrof hierbij Gé Grubben van het Landelijk Bureau ter bestrijding van Rassendisciminatie (LBR) over het rechts-extremistische en racistische gedrag die deze jongeren de afgelopen tijd vertoonden. Echter twee jaar later denkt men hier anders over, gezien een persbericht van 30 maart 2007, waar uit onderzoek blijkt dat Lonsdale-jongeren zelden een band hebben met extreemrechts. Wat uit zulke berichten volgt is verwarring, want wat zijn nou Lonsdale-jongeren, waar staan deze jongeren voor in het leven, waarom draagt hij of zij Lonsdale kleding. Één ding wat vast staat is dat Lonsdale-jongeren aan een specifieke subcultuur verbonden zijn. Ze hebben allen een bepaalde muzieksmaak, namelijk hardcore en hanteren daarbij een aparte manier van dansen. Bovendien kenmerken zij zich door eenzelfde klederdracht: kale hoofden voor de mannen, vrouwen met opgeschoren haar, met daarbij dragend bomberjacks, legerkleding en kisten.

Dit artikel heeft betrekking op het kledingmerk Lonsdale, hetgeen van oorsprong een kledingmerk voor boksers was en de manier waarop dit merk in de gabbersubcultuur is opgenomen, wat uiteindelijk leidde tot de zogenaamde Lonsdale-jongeren in Nederland. Van belang hierbij is om allereerst de theoretische concepten kleding en subcultuur te verklaren. Het daarop volgende hoofdstuk zal ingaan op de opkomst van het kledingmerk Lonsdale en de skinheadscène. Als laatste wordt gekeken naar de tijd wanneer de zogenaamde gabbers bekend waren in Nederland, met daarbij een tweede opleving van de gabbersubcultuur die gold als die van de Lonsdale.

De betekenis van subcultuur en kleding in de context van jongeren

'Een hedendaags beeld van de moeilijke zoektocht naar de betekenis van het concept "subcultuur". Als we een subcultuur niet meer als één verhaal kunnen lezen, dan is het onmogelijk om er eenduidig over te zijn.' (Ladda)

‘De jeugd van tegenwoordig’ is een welbekende uitspraak, maar waar komt de term jeugd oorspronkelijk vandaan?

Vanaf de 15e eeuw ontstond het idee dat kinderen hun eigen behoeftes en hun eigen lichaam hadden en dus niet konden worden vergeleken met volwassenen. De reden voor deze conceptualisatie van jeugd was de opkomst van het onderwijs en het geloof dat kinderen juist lang geschoold moesten worden voordat ze daadwerkelijk rollen en verantwoordelijkheden van volwassenen op zich konden nemen. In eerste instantie konden alleen kinderen van rijke ouders zich dit veroorloven. Echter met de komst van de massa educatie werd de term jeugd vrijwel universeel waarin sociale en psychische ontwikkeling van het kind centraal staat (Valentine e.d., 1998).

De studie van de jeugdcultuur heeft zijn begin gevonden in de Verenigde Staten in de eerste helft van de 20e eeuw. In eerste instantie vanuit de sociologie van de The Chicago School, waar de jeugd werd gezien als een problematische categorie (Bucholtz, 2002). Jeugdstudies waren dan ook gerelateerd aan disciplines van criminologie, sociologie en psychologie, en dit uitte zich in studies over afwijkend en misdadig gedrag. Vanaf midden 1970 kwam hier verandering in door de C.C.C.S., the Centre for Contemporary Cultural Studies. Van hieruit werd het concept subcultuur toegepast op studies over jeugd. De C.C.C.S. heeft het begrip subcultuur geïnterpreteerd vanuit subculturen die ontstonden na het eind van de Tweede Wereldoorlog. Deze hadden benamingen als de rockers en de teddy boys, en bestonden uit jongeren die met name deel uitmaakten van de arbeidersklasse. Deze jongeren hielden zich naast hun werk bezig met het verzet tegen de maatschappij en bovendien eisten zij een eigen cultuur, levensstijl en leefruimte op. Dit gegeven is sindsdien altijd gebruikt om de latere jongerensubculturen die ontstonden te kunnen omschrijven. Zodoende worden subculturen gedefinieerd als ‘een groep jongeren die gezamenlijk enkele waarden en normen voorop stellen, eenzelfde taal en symbolen hanteren en een eigen levensstijl erop nahouden die zich uit in de vorm van overtuiging, muziek en kleding’ (Ladda).

Het dragen van bepaalde kleding is dan ook verbonden met de subcultuur waar jongeren zich in thuis voelen. Kleding is een van de manieren waarmee subculturen communiceren, zoals de beroemde Italiaanse schrijver Umberto Eco dit illustreerde met zijn uitspraak: ‘I speak through my clothes’. Welke kleding wel of niet wordt gedragen is een bewuste keuze en jongeren doen dit om een eigen stijl te construeren. Zodoende wordt er ook een eigen identiteit aangemeten die hen een "relatieve autonomie" binnen een sociale orde verleent (Hebdige, 1979: 102).

De opkomst van het kledingmerk Lonsdale en de skinheads

‘Ik ben een vechter, ik ben een winnaar’ aldus de website van Lonsdale. Deze uitspraak staat in relatie tot waar de naam Lonsdale oorspronkelijk vandaan komt. Lonsdale dankt namelijk zijn naam aan Hugh Cecil Lowther, 5th Earl of Lonsdale (1857-1944). Deze man was de grondlegger van de georganiseerde bokssport in Groot-Brittannië. Van hieruit werd ook sportkleding geproduceerd, wat tevens werd betiteld als Lonsdale. Deze sportkleding werd in 1960 in Engeland geïntroduceerd en hierbij lag de nadruk, natuurlijk, op bokskleren. Dit hield in sportbroeken en sweaters met capuchons, waarop de naam Lonsdale dan groot stond afgedrukt. Het merk was in die zelfde jaren vooral in trek bij Britse jongeren uit de arbeidersklasse. Het kledingmerk Lonsdale werd, door zijn achtergrond in de bokswereld, geassocieerd met sportiviteit en doorzettingsvermogen. Dit was dan ook de voornaamste reden van de populariteit van het kledingmerk.

In eerste instantie werd het merk gedragen door de hippe jongeren, de zogenaamde ‘mods’. Deze ‘mods’ waren wel afkomstig uit een arbeidersmilieu, maar wilden dit juist niet verbloemen. Wanneer een aantal van deze mods, rond het einde van de jaren zestig, zich ontwikkelde tot de eerste generatie skinheads, werd het kledingmerk meegenomen in deze nieuwe groep jongeren (Duursma, M., 2003). Bij het ontstaan van deze groep, wat uiteindelijk in verloop van tijd in zijn geheel de skinheadscène werd genoemd, hielden deze jongeren zich vooral bezig met links activiteiten. Vele skinheads waren dan ook betrokken bij demonstraties, met name tegen racisme. Echter was het wel het geval dat geweld een belangrijke rol voor hen speelde, en de skinheads bouwden daarom al gauw een geduchte reputatie. Mede omdat geweld voor hen van belang was droegen zij Lonsdale, omdat dit kledingmerk bij hun straatvechtersmentaliteit paste. Echter deze mentaliteit, deze instelling, werd onder andere opgemerkt door de media. Het geweld van de skinheads kreeg daarom steeds opnieuw negatieve publiciteit en al gauw zakte deze subcultuur in.

Wanneer er in de jaren zeventig een nieuw soort muziekgenre populair wordt, namelijk punk, wordt de skinheadscène al snel opnieuw leven ingeblazen. Deze punkmuziek werd ook wel Oi! genoemd. Het was snelle en zeer harde muziek dat zich kenmerkte door een eigen manier van dansen. Er werd voornamelijk ruw gedanst en dit paste zeer goed bij het imago van de skinheads. Deze nieuwe skinheads kregen in dezelfde periode tegelijkertijd het welbekende uniform. Namelijk een kaalgeschoren hoofd, legerkleding en kisten. Skinhead, en dan met name de uiterlijke kenmerken ervan, werd hiermee aantrekkelijk voor sommige radicale jongelui. Wanneer er eind jaren tachtig in Groot-Brittannië een economische crisis heerste ging dit gepaard met structurele werkloosheid. Veel skinheads waren zelf ook hiervan de dupe. Deze situatie werd hierdoor gekenmerkt door de uiting van politieke boodschappen die vooral van rechts-extreme aard waren. Ook nu weer vormden vele vechtpartijen de orde van de dag en vertoonden skinheads geweld, soms met racistische doeleinden.

Het ontstaan van de gabbersubcultuur met als uitvloeisel de Lonsdale-jongeren

De jongeren in Nederland, die nu Lonsdale kleding dragen, worden al snel bestempeld als skinhead. De tegenwoordige populariteit van dit kledingmerk is te danken aan een heropleving, echter niet die van skinheadscène, maar juist die van de gabbers. Er zijn nog wel skinheads in Nederland te vinden, met name de Oi! skins. Nu is het zo dat de meeste van hen rechtse ideeën aanhangen en eventueel vaderlandslievends zijn, maar zij hebben en willen niks te maken hebben met de gabbers die de kledingstijl van de skinheads overnemen.

Begin jaren negentig ontstond er binnen Nederland een nieuwe jongerensubcultuur. Deze subcultuur werd gabber genoemd en ontwikkelde zich al snel tot de belangrijkste subcultuur in Nederland. De subcultuur bestond uit jongeren die je dan ook niet kon missen. Deze gabbers hadden, net zoals de skinheads, een uniform uiterlijk. In eerste instantie scheerden jongens hun hoofd kaal en droegen Australian trainingspakken en Nikes. Meisjes schoren hun haar op en vlochten het resterende haar in dikke vlechten. Later werden de trainingpakken, veelal gedeeltelijk, omgeruild voor de zwarte bomberjacks. Oftewel, de jongeren kenmerkten zich door een trainingsbroek met daarop een bomberjack. Gabbers vielen dus op qua uiterlijk, maar ook qua gedrag. Veel van de hen lieten hun vaderlandsliefde duidelijk blijken, wat bijdroeg aan het idee dat gabbers rechts-extremistisch waren. Hun uiterlijk deed dat idee dan ook niet veel goeds gezien gabbers een Nederlands vlaggetje op hun bomberjacks hadden en kaal waren. Echter betrof het vaak een enkeling die er rechts-extremistisch ideeën op nahield en deze door middel van kleding wilde uiten. Wat hield deze subcultuur dan wel in? De gabbers wilden met een eigen dress-code, eenzelfde muzieksmaak, een eigen taaltje en hun drugsgebruik zich afzetten tegen andere subculturen.

Eind jaren negentig stort de gabbersubcultuur helemaal in, maar het kost slecht een paar jaar voordat het terugkomt. Ditmaal in een iets veranderde versie. Nu werd kledingmerk Lonsdale razend populair in de Nederlandse gabbersubcultuur. Nu was het zo dat het kledingmerk al eerder populair was binnen de skinheadscène, waarvan sommige skinheads rechts-extremisten waren. Door hen kreeg het merk eenzelfde imago. Veel van deze skinheads gebruikten het kledingmerk Lonsdale als rechts-extremistisch symbool. De lettercombinatie –NSDA- in de merknaam LONSDALE was voor hen een verwijzing naar de NSDAP, de nationaal-socialistische partij van Adolf Hitler. Het kledingmerk, maar ook de jongeren die het dragen, hebben daardoor in Nederland een rechts-extremistisch etiket opgeplakt gekregen. Hiermee ontstond tevens de, volgens de media gegeven, definitie van de Lonsdale-jongeren.

Wie zijn deze Lonsdale-jongeren dan wel? Wat hen nog steeds kenmerkt is dat ze, net zoals de gabbers uit voorgaande jaren, de leeftijdscategorie hebben van 15 tot 25 jaar en allemaal van hardcore muziek houden. Slechts een klein deel van deze jongeren gebruiken naast hun Lonsdale kleding rechts-extremistische symbolen zoals hakenkruisen. Zij die dat doen, doen dit puur om te provoceren en hebben deze symbolen vaak bewust uitgezocht. Ook doormiddel van hun uiterlijk willen ze zich onderscheiden van anderen jongeren, bijvoorbeeld van de hiphoppers. De voornaamste reden dat ze Lonsdale dragen is, omdat ze het mooi vinden. Daarnaast vinden ze het stoere kleding. De kleding die de Lonsdale-jongeren dragen heeft daarom meer te maken met leeftijd en zoektocht naar de eigen identiteit. De jongeren willen eigenlijk gewoon gehoord en gezien worden. Ze zijn dus vooral op zoek naar zichzelf en ze identificeren zich daarom het makkelijkst met jongeren die overeenkomsten met hen hebben. Bovenal bestaat een groot deel van de groep, gezien de leeftijd, uit meelopers en veel van hen dragen Lonsdale niet eens elk moment van de dag of ze dragen het naast totaal andere merken als G-Star (Unit Jeugdzaken van bureau DOEN, 2004).

Hieruit volgt dat de samenstelling van de groep zeer gevarieerd is, de enige bindende factor van deze jongeren is de voorkeur voor hardcore muziek. Het merendeel van de Lonsdale-jongeren volgen de nieuwe trend en kopiëren kleding en houding, zonder daar verder een veel diepere betekenis aan te geven. Wat houdt de Lonsdale subcultuur dan daadwerkelijk is? Volgens Johan Vermeeren, die bij de Unit Jeugdzaken van de politie Haaglanden gespecialiseerd is in jeugdculturen, houdt Lonsdale de grootste en meest invloedrijkste subcultuur in die nu bestaat onder de autochtone jongeren in Nederland. Volgens hem is er binnen deze groep wel sprake van een aantal jongeren die zich, mede door middel van hun kleding, daadwerkelijk afzet tegen buitenlanders. Echter is hij van mening dat het merendeel van deze subcultuur bestaat uit meelopers.

Zoals eerder genoemd is slechts een klein aandeel van de jongeren binnen de Lonsdale subcultuur consequent in hun uiting van kleding en gedrag dat zich kenmerkt voor deze groep. Het stereotype beeld van deze subcultuur kan daarom niet meer naar voor geschoven worden.

Één ding wat zeker is, is dat Lonsdale-jongeren te allen tijde tussen haakjes benoemd hoort te worden. Er bestonden en bestaan nog steeds vele misverstanden omtrent deze jongeren. Er bestaat dan ook niet zoiets als een Lonsdale-jongere. Het is een subcultuur die zich kenmerkt door jongeren die opzoek zijn naar hun eigen ‘ik’. Ze willen bij een groep horen en door middel van het dragen van Lonsdale kleding horen ze daadwerkelijk ook ergens bij, ze maken er deel van uit. Ze plakken zichzelf een etiket op en daar zijn ze trots op. Ze vinden Lonsdale kleding dan ook stoer, het geeft hen een status. Echter veel van deze jongeren beseffen waarschijnlijk niet eens of ze wel of niet bij deze subcultuur horen en wat het dan voor hen betekent.

Bovenal staat het merendeel erom bekend dat ze Lonsdale dragen, omdat ze het mooi vinden. Ze geven er geen betekenis aan. Dit zijn diegene die het dan ook vaak dragen in combinatie met andere merken.

De Lonsdale subcultuur is daarom niet te zien als iets afgebakend. Sommige jongeren maken er volledig deel van uit, anderen niet, echter de meeste zijn voornamelijk meelopers. Het is voor vele jongeren een vluchtige levensfase.