De geschiedenis van de Hijab

De hoofddoek en sluier spelen een belangrijke rol in onze manier van denken over en kijken naar moslimvrouwen. In dit artikel aandacht voor de geschiedenis van de hoofddoek of 'hijab'.

De Hijab

De Hijab is het geheel waar een moslimvrouw zich bedekt. Het woord betekent 'bedekken'. In het alledaagse taalgebruik gaat het vaak vooral om de hoofddoek die een vrouw al dan niet draagt. Maar het staat voor het geheel van wijde, verhullende kleding waarin veel moslimvrouwen zich hullen.

Pre-Islamitische Gebruiken

Het sluieren van vrouwen, zowel het haar als ook gezichtssluiers en het afzonderen van vrouwen waren gebruiken die al voor de Islam bestonden. In het oude Griekenland, in India en Perzië en de Byzantijnse wereld was het normaal voor vrouwen uit de hogere klassen om zich af te zonderen en zich te bedekken. Dit was een teken van status en hing vaak samen met de eer van mannen, die zich ondermeer uitte in de kuisheid van hun vrouwen. Aanvankelijk was de Islam vrij mild op dit vlak, het ging vooral om bescheidenheid, zowel voor mannen als voor vrouwen. De vrouwen van de profeet Mohammed (vzmh) hadden tot aan het einde van zijn leven een grote mate van vrijheid en een belangrijke stem. Groter dan gebruikelijk was in de periode. En hoewel zijn vrouwen aan het einde van zijn leven zich afzonderden, was dat bij andere moslimvrouwen zeker niet het geval. Naarmate de religie zich uitbreidde naar andere streken werden ook de daar heersende gebruiken overgenomen.

Rijkdom en Status

Het grootste deel van de moslimvrouwen bestond uit vrouwen op het platteland en nomaden en voor hen was het onmogelijk om zich slechts binnenshuis op te houden en volledig gesluierd te zijn. Het bleef vooral een teken van status en was dus vooral bij de rijken te vinden. Ibn Battuta, een bekende geleerde in de moslimwereld, zag in de veertiende eeuw in Turkije bijzonder weinig vrouwen die een gezichtssluier droegen. De Turken waren van oorsprong nomaden en voor hen was het opsluiten van vrouwen en het sluieren van gezichten totaal geen issue. In de middeleeuwen begonnen er wetten te komen die strengere regels voor vrouwen opstelden.

Nationalisme en emancipatie

In de negentiende eeuw begonnen intellectuelen in de moslim-wereld zich af te zetten tegen de hijab. Ze werden beïnvloedt door het Westen en de daar opkomende emancipatie van vrouwen. In Turkije bijvoorbeeld liet Ataturk duidelijk zijn afkeer van de sluier blijken en in Iran werd de sluier zelfs tijdelijk verboden door Reza Shah Pahlavi. Ook vrouwen zelf begonnen zich te verzetten tegen de gezichtssluiers, maar de meeste vrouwen bleven wel hun haar bedekken door middel van een hoofddoek. Deze vrouwen waren overigens veel meer bezig met het verkrijgen van andere rechten, zoals bijvoorbeeld onderwijs, dan met de hijab.

Heropleving van de Hijab

De fase van dekolonisatie had vaak een terug naar de eigen cultuur aspect, waarbij veel vrouwen opnieuw teruggrepen naar de sluier als verzet tegen de Westerse kolonisten. In de jaren zestig werd er opnieuw in veel landen teruggegrepen naar de hijab, als een manier om zich af te zetten tegen het Westen. De hijab werd een kenmerk van superioriteit in plaats van inferioriteit. Vooral de revolutie in Iran was een belangrijke gebeurtenis in deze.

Vandaag de dag geeft de hoofddoek veel vrouwen extra bewegingsruimte. Het vergemakkelijkt hun toegang tot onderwijs en werk. Voor veel vrouwen betekent het de mogelijkheid om nieuwe dingen te doen, iets waartoe ze zonder hoofddoek de kans vaak niet zouden krijgen. De conservatieve manier van kleden verkleint de kans om lastig gevallen te worden en vergroot de kans om serieus genomen te worden als persoon.