Welzijnsbehoeften dak- en thuislozen
Welke welzijnsbehoeften heeft een dak- en thuisloze? Om te kunnen kijken naar de (welzijns)behoeften van de dak- en thuisloze, kijken we in dit artikel eerst naar die van de mens in het algemeen, om dit vervolgens te vertalen naar de dak- en thuisloze. De behoeften worden vervolgens, volgens de volgorde van de piramide van Abraham H. Maslow besproken.
Abraham H. Maslow
(Brooklyn, 1 april 1908 - Californië, 8 juni 1970) een klinische psycholoog zette deze
basisbehoeften in een bepaalde volgorde en creëerde hiermee de
piramide van Maslow. Zijn idee achter de piramide is, dat je eerst voldoet aan de basisbehoefte voordat je hoger op de piramide kan komen. Maslow stelde dat elk levend wezen dezelfde behoeftes nastreeft. Wanneer aan een behoefte voldaan is schuift het individu op naar een hogere plaats op de piramide. Wanneer een trap ontbreekt of wegvalt, zal het individu opnieuw aan deze behoefte moeten voldoen alvorens terug te kunnen stijgen. Het is niet mogelijk om bepaalde niveaus over te slaan (Over Abraham H. Maslow, 2009).
Onderzoek
Uit onderzoek door het Trimbos-instituut in 2005, wat gehouden is onder 110 dak- en thuislozen in Leiden, zeggen dak- en thuisloze mensen zelf, dat zij behoefte hebben aan hulp bij huisvesting (65%), financiën (47%), gebitsproblemen (36%), het vinden van werk (33%) en lichamelijke gezondheid (23%) (RIVM, 2009). Uit gesprekken met hulpverleners die met de doelgroep dak- en thuislozen te maken hebben, blijkt dat deze cijfers ook relevant zijn voor de groep dak- en thuislozen in Groningen.
Lichamelijke
De lichamelijke behoeften volgens de piramide van Maslow zijn: voedsel, drinken en ontlasting. Maslow verstaat onder lichamelijke behoeften ook seks, evenals andere lichamelijke zaken zoals sport en comfort. Dak- en thuislozen hebben behoefte aan gezondheidszorg, zowel psychische als lichamelijke zorg. Volgens Stichting Ontmoeting heeft 80% van de dak- en thuislozen in Nederland, psychische problemen waarvan een behoorlijke deel een persoonlijkheidsstoornis (zoals bijvoorbeeld schizofrenie). Daarnaast is er een groep van ongeveer 80% die een verslavingsachtergrond (alcohol, drugs of gokken) heeft.
Veiligheid en zekerheid
De mens heeft volgens Maslow behoefte aan een zekere mate van veiligheid en zekerheid, het individu gaat beveiliging zoeken in een georganiseerde kleine of grote groep. Dit kan bijvoorbeeld de buurt, het gezin of het bedrijf zijn. Typische voorbeelden zijn: huisvesting, werk en relaties. Dak- en thuislozen hebben een ding gemeen: ze lijden aan thuisloosheid. Dak- en thuislozen zijn op straat terechtgekomen door uiteenlopende redenen. Deze redenen kunnen zijn: werkloosheid, geen sociale uitkering hebben, huisuitzettingen door wooncorporaties, alcoholisme, illegalen zonder verblijfsvergunning, verslaving aan drugs of een psychische ziekte. Dak- en thuislozen hebben in eerste instantie onderdak nodig waar ze onder andere kunnen douchen en slapen. Naast wonen hebben dak- en thuislozen behoefte aan hulp bij hun financiën, blijkt uit het onderzoek van het Trimbos-instituut. Hierbij kan het gaan om schuldsanering, hulp bij het beheren van hun financiën of hulp bij het aanvragen van een bijstand uitkering. Door middel van de financiële hulp kunnen dak- en thuislozen zichzelf voorzien van eten, drinken, kleding en medicatie. Traumatische ervaringen kunnen dusdanige invloed hebben dat iemand in het daklozencircuit terecht is gekomen. Om deze ervaringen te kunnen verwerken is een veilige omgeving nodig. Het vertrouwen in de maatschappij moet weer worden hersteld (Stichting Ontmoeting, 2009).
Sociale contacten
Ieder individu heeft volgens Maslow behoefte aan sociaal contact, behoefte aan vriendschap, liefde en positief sociale relaties. Dak- en thuislozen hebben niet of in mindere mate het vermogen om contact te leggen met andere mensen, ze hebben het vertrouwen verloren in de maatschappij. Uit onderzoek van het Trimbos-instituut blijkt dat dak- en thuislozen aangeven geen behoefte te hebben aan een sociaal netwerk. Dit zou kunnen komen doordat het hoger op de piramide van Maslow staat. Door allerlei oorzaken hebben dak- en thuislozen geen vertrouwen meer in de medemens. Ieder mens heeft een veilige omgeving nodig om zich te kunnen ontwikkelen tot een sociaal, zelfstandig functionerend persoon. Dak- en thuislozen hebben contact met de omgeving (familie,vrienden, ,…), de instanties (hulpverlening,sociale dienst,…),en de lotgenoten die al in de maatschappij teruggekeerd zijn, nodig. Uit de praktijk blijkt dat dak- en thuislozen, naast professionele hulpverlening, behoefte hebben aan iemand die een contact aangaat met als doel er te zijn voor de ander, een maatje. Dit schept zelfvertrouwen en stimuleert tot het nemen van eigen initiatieven. Men krijgt het gevoel weer mee te tellen in de maatschappij (Provincie Utrecht, 2009). Ieder individu heeft behoefte aan waardering en erkenning, die de competentie en het aanzien in groepsverband verhogen; het belang hechten aan de status in sociaal verband.
Zelfontplooiing
Ook is er behoefte aan zelfontplooiing of zelfactualisatie, de behoefte om zijn persoonlijkheid en zijn mentale groeimogelijkheden te ontwikkelen. Voordat een dak- en thuisloze, dus kan werken aan zijn zelfontplooiing is het dus van belang dat alle onderliggende stappen van de piramide doorlopen zijn en daar nog steeds aan voldaan wordt.
Ondersteuning
Uit gespreken gevoerd door de Stichting Klaverblad Zeeland met cliënten en bezoekers
van dag activiteiten centra, beschermde en begeleide woonvormen, verslavingszorg en de dak- en thuislozenopvang, blijkt dat ze zich het meest geholpen voelen met goede ondersteuning om uit het leven als dak- of thuisloze te komen. Het weer wennen aan verantwoordelijkheden, verplichtingen en verwachtingen is een noodzakelijk voortraject, alvorens de draad van gewoon leven en werken weer op te pakken. Hierbij wordt bedoeld, het meer stimuleren tot deelname aan (sociale) activeringstrajecten. Mensen komen in een ander ritme en kunnen wennen aan een regelmatig bestaan. Nuttig zijn vergroot ook het zelfvertrouwen (Stichting Klaverblad Zeeland, 2009).