Handgebaren, welk gebaar maak jij?

Met handgebaren houden we de demonen op afstand. We beschermen ons tegen het kwaad door een vinger op te steken, of juist niet. Maar de magie van het gebaar is cultureel bepaald en hoewel we soms denken dat een gebaar meer zegt dan duizend woorden……wat zeg je eigenlijk? Een stukje over taal zonder uitspraak of grammatica, maar een woordenboek zou wel handig zijn. Maak nooit een V-teken naar een Brit en zwaai niet met gespreide vingers naar een Griek. Welk gebaar maak je wel?

Inhoud

• Mano cornuta
• Hang Loose op Hawaï
• Gekruiste vingers
• Moutza!
• Duim omhoog (of omlaag)
• I-Love-You
• V-teken

Mano cornuta

Wijsvinger en pink gestrekt naar voren, de andere vingers worden door de duim naar binnen gedrukt. In Italië ontstaan, vandaar de naam, mano cornuta, ‘de gehoornde hand’. De mano cornuta beschermt je tegen het kwaad, het Boze Oog. Waarschijnlijk moest dit oude gebaar oorspronkelijk een stier voorstellen of in ieder geval een groot, sterk dier met hoorns.

Tegenwoordig wordt het gebaar ook geassocieerd met satanisme, black metal rock muziek en, (heel curieus) de Amerikaanse oud-president George W. Bush. Er zijn veel foto’s waarop hij de mano cornuta laat zien. Mogelijk maakte de president dit teken als een groetende geste aan de leden van het zeer geheime Skull and Bones genootschap. De leden van dit genootschap zouden elkaar groeten met dit gebaar.

Hang Loose op Hawaï

Eén van de vrolijkste gebaren en zeer actueel gemaakt door de Amerikaanse president Obama. De oorsprong van dit gebaar ligt dan ook op het zonnige Hawaï, de geboortegrond van de president. Duim en pink gestrekt naar opzij en drie vingers naar voren gebogen. Met die hand maak je een soort heen en weer gaande zwaaiende beweging. Het gebaar wordt ook wel het ‘shaka-gebaar’ genoemd of kortweg Aloha.

Het is een vriendelijk groetend gebaar en wordt op de eilanden gewaardeerd. Het heeft afhankelijk van de situatie enkele nuances. ‘Tot ziens, het ga je goed, hallo, leuk je te zien, ik heb een geweldige tijd.’ Altijd te gebruiken, behalve natuurlijk wanneer je iemand niet zo aardig vindt. Het gebaar zou oorspronkelijk door de Spanjaarden geïntroduceerd zijn als een uitnodiging voor een borrel. De beweging was dan geen zwaaiende, maar de duim ging naar de mond.

Gekruiste vingers

Een handgebaar om het kwaad te stoppen. De middelvinger wordt over de wijsvinger gekromd waardoor een soort kruis ontstaat. De populairste opvatting is dat dit gebaar van christelijke oorsprong is. Met het ‘kruis’ werd je beschermd tegen het kwade of behoed voor ongeluk. Het gebaar is daarom vooral bekend in christelijke landen. In landen waar het katholieke geloof sterk vertegenwoordigd is, is het kruisteken op de borst populairder. De tekens hebben vrijwel dezelfde betekenis.
In enkele gevallen worden de vingers gekruist bij een leugentje. Wanneer je de vingers kruist zal de waarheid niet uitkomen.

Moutza!

Het lijkt een vriendelijk gebaar, de hand gestrekt en de vingers zo wijd mogelijk uit elkaar. Bijna alsof je iemand vrolijk gedag zegt, of iemand op een beleefde manier vraagt om afstand te houden. Nooit doen in Griekenland en sommige delen van Afrika. Het is zo ongeveer de grofste belediging voor de gemiddelde Griek.

Met ‘moutza’ zeg je, ik gooi een hand vol met troep in je gezicht. Het gebaar kent een lange Byzantijnse geschiedenis. Vroeger werden geboeide misdadigers de openbare weg opgejaagd. Daar werd door de lokale bevolking troep en drek in de gezichten van de criminelen geduwd. Vanuit die duwbeweging is het ‘moutza-gebaar’ ontstaan.

Duim omhoog (of omlaag)

Een gebaar van goedkeuring, het is oké. (of juist niet) Het gebaar stamt uit de tijd van de grote gladiatorengevechten in het Colosseum. Meestal wordt als uitleg gegeven dat wanneer een verslagen gladiator gespaard moest worden, het publiek de duim omhoog deed, omlaag betekende de dood. Het gebaar is waarschijnlijk iets genuanceerder. Het publiek had twee mogelijkheden, de duim tonen of de duim verbergen. Als de duim getoond werd, omhoog of schuin opzij, dan werd de gladiator niet gespaard. Werd de duim verborgen, ‘pollice compresso’, dan bleef de man leven.

Vanuit de ‘pollice compresso’ ontstaat het moderne oké-gebaar. De Amerikaanse piloten gebruikten het ‘duim omhoog’ gebaar tijdens de Tweede Wereldoorlog om aan het grondpersoneel duidelijk te maken dat ze klaar waren om op te stijgen. Dit gebaar werd daarna vooral in West-Europese landen overgenomen.

In Griekenland, delen van Italië, Zuid-Amerika en delen van Afrika is het een grove belediging. Een duim omhoog staat daar gelijk aan een middelvinger omhoog in andere landen. Het is dus verstandig om heel voorzichtig te zijn met dit, in onze ogen, positieve gebaar.

I-Love-You

Pink omhoog, wijsvinger omhoog en de duim opzij gebogen. De ring- en middelvinger worden tegen de handpalm geduwd. Met de hand maak je zo een I en L. De eerste letters van de woorden ‘I love (you)’. Er is fantasie voor nodig maar zelfs de Y is er uit te halen. Het teken is een combinatie van letters uit het Amerikaanse gebarenalfabet.

V-teken

Het was een Belg! Hoewel Winston Churchill gezien wordt als de uitvinder van dit vrijwel universeel teken voor ‘Victory’ of vrede. Victor de Lavelaye bedacht het V-teken als symbool voor het Belgisch verzet tegen de Duitsers. Churchill heeft hiervan een handgebaar gemaakt maar dat was enkele jaren later.

In Ierland en Groot-Brittannië is het een belediging, tenminste wanneer het gebaar gemaakt terwijl de rug van de hand naar iemand gekeerd is. Waarom? Een kleine eeuw geleden raakten de Britten slaags met de Fransen. Het was de tijd van de 100-jarige Oorlog. Er werd onder andere slag geleverd bij het Franse Azincourt. (Voor de Engelsen Agincourt) De Fransen waren overtuigd van hun overmacht en wilden bij alle overwonnen Engelse boogschutters, de eerste en tweede vinger van de rechterhand afhakken. De Fransen verloren. Spottend hielden de Engelse boogschutters hun vingers omhoog naar de Franse krijgsgevangen.

Er is weinig bewijs voor het bovenstaande verhaal. In Groot-Brittannië, Ierland, Wales en Schotland wordt het gebaar vergeleken met de betekenis van de opgestoken middelvinger in andere landen. Buiten deze landen is het gebaar ook bekend in de landen die een kolonie zijn geweest van Engeland.