Hand- en vingersymbolen - van 'Oké' tot 'Grijze Wolven'

We kunnen spreken met onze handen en vingers. Niet alleen ondersteunen gebaren de woorden die we zeggen, maar ze vormen ook een eigen symbolentaal. De taal die de handen spreken is bekend van dove mensen, maar er bestaat een hele serie gebaren die internationaal is en door dove en horende wordt verstaan. De allerbekendste is beroemd geworden door de social media, het 'duimpje op' van Facebook. Een andere heel bekende is het oké-gebaar, zoals de duikers dat gebruiken. Daarnaast worden gebaren ingezet om woorden kracht bij te zetten of om een statement te maken.

Handgebaren met verschillende betekenissen

• Kennis van gebaren
• Duim
• Wijsvinger
• Kruis van vingers
• Middelvinger
• Oké
• Victory
• Neusklem
• Op de hand slaan
• De vijf
• Spreiding of Shaka
• Pink
• Gebalde vuist
• Rabiateken met vier vingers omhoog
• Wolvensnuit van Grijze Wolven
• Merdekagroet
• Gevouwen handen
• #IAmStillAlive

Kennis van gebaren

Enige kennis van gebaren is handig, omdat een gebaar een lading kan hebben waar je geen weet van hebt. Voordat je het weet gebruik je een symbool van een fascistische organisatie, waar je je helemaal niet verwant aan voelt. Bij demonstraties, met groepen gelijkgezinde mensen, zijn er vingersymbolen te zien, die de demonstratie kracht bij zetten en die de reden van de demonstratie verduidelijken.

Vingersymbolen betekenen niet in elke cultuur hetzelfde, zodat het handig is om je te vergewissen van de betekenis. Wat in de ene cultuur een positief symbool is kan in de andere cultuur een vulgaire betekenis hebben of een belediging vormen. Dat kan tot een Babylonische spraakverwarring leiden of zelfs tot misverstanden die uitdraaien op agressie.

Duim

Duimpje op

Het duimpje omhoog wordt over het algemeen beschouwd als een teken van goedkeuring. Het gebaar is bekend uit de tijd van het Romeinse Rijk, met hun gladiatorengevechten. Met de duim omhoog mocht de strijder blijven leven, de duim naar beneden betekende dat de gladiator niet gespaard hoefde te worden. In Duitsland staat het handgebaar voor ‘heel erg goed’, voor het hoogste cijfer dat er op school te halen is. In Duitsland is dat een één.

Facebook

Facebook heeft het symbool groot gemaakt en over de hele wereld staat het nu bekend als een positief gebaar. Het duimpje op is ook het teken dat lifters geven als ze een lift zoeken. “Ik rij graag een stukje met u mee. Stopt u om mij mee te nemen?”, wil het zeggen. In sommige landen, zoals Rusland, het Midden-Oosten en delen van Afrika en Australië, vindt men het een obsceen teken en in Turkije wil iemand die dit gebaar maakt zeggen dat hij openstaat voor homoseks.

In Griekenland, Nigeria, Australië, delen van Italië, Zuid-Amerika, Afrika en het Midden-Oosten beschouwt men het gebaar als een belediging en in Arabische landen moet je oppassen dat je niet een pak slaag krijgt als je de oké-duim opsteekt.

Duim naar beneden

Duim naar beneden betekent dat iets niet goed is: het wordt als teken van nederlaag gezien. In de tijd van de Romeinen stond het voor ‘geen genade.’

Bokkengroet

Bij de bokkengroet staan duim, wijsvinger en pink omhoog. Gene Simmons, bandleider van de Amerikaanse rockband Kiss, claimt het exclusieve gebruik van het gebaar en vroeg daarom in juni 2017 merkregistratie aan. Hij gebruikt het gebaar bij zijn Kiss-optredens sinds 1974 en wil het alleenrecht. Het Amerikaanse merkenbureau toetst de aanvraag.

Wijsvinger

In de westerse wereld geeft de wijsvinger een richting aan. Niks aan de hand. 'Daar wil ik heen' of 'wat u zoekt is daar!' wil het zeggen.
Wie in India met zijn wijsvinger wijst, maakt een onbeleefd gebaar. Ook Rusland en China zijn niet geporteerd van de wijsvinger. Wie daar de richting aan wil geven doet dat met de volle platte hand en met een gestrekte arm.

Opgestoken wijsvinger

Een opgestoken wijsvinger betekent dat je de oplossing hebt gevonden. Wie dat gebaar op school maakt geeft aan dat hij een vraag wil stellen.

Wijsvinger tegen hoofd

Wie met zijn wijsvinger tegen het voorhoofd tikt wil zeggen dat de ander gek is.

Nee

Het gebaar waarbij de wijsvinger heen en weer wordt geschud betekent in de westerse wereld ‘foei’ of ‘mag niet’. In Zuid-Amerika staat het voor ‘nee’.

Gebogen wijsvinger

Houd je je vuist omhoog met alleen de wijsvinger gebogen, dan betekent dat, zeker in Taiwan, dat je er geweest bent. Het is alsof de wijsvinger aan de trekker van een pistool zit.

Hoorn

Het hoorn-symbool, waarbij de wijsvinger en de pink omhoog staan en de andere vingers naar beneden wijzen en de duim naar binnen staat, is vooral een heavy metal-dingetje. Fans gebruiken het om te laten zien dat de muziek rockt. In Spanje en Italië staat het voor iets heel anders. Het is een beschuldiging aan mannen die vreemdgaan. In Zuid-Amerika maakt men het hoorn-teken als bescherming tegen onheil en om bovennatuurlijke krachten op te roepen.

Kruis van vingers

Wanneer de middelvinger over de wijsvinger kruist, is dat voor veel christenen een beschermend teken. Het behoedt je tegen het kwade. Bij de katholieken is het teken dat ongeluk af moet wenden verhuisd naar de borst. De gekruiste middel- en wijsvinger wordt ook gebruikt als 'toi-toi-toi-gebaar'. Het moet geluk brengen: 'fingers crossed'. Anderen gebruiken het wanneer ze een leugen hebben verteld en maken het kruisteken in de hoop dat de leugen dan niet wordt ontdekt.

Wijsvingerskruis

Italianen maken van beide wijsvingers een kruisteken voor de lippen om duidelijk te maken dat iets echt waar is.
In Japan betekent een vinger- of armenkruis dat ze iets willen weigeren. De handen als een ruitenwisser voor het gezicht heen en weer bewegen staat in Japan ook voor een weigering.

Middelvinger

Iemand de middelvinger geven is een gebaar dat al 2500 jaar oud is. Het komt uit Griekenland en betekent een uitnodiging tot anale seks. Later werd het in Zuid-Europese landen een gebaar dat het kwade oog zou bezweren. In de medische wereld was de middelvinger de ‘smerige’ vinger. Daar werd zalf mee gesmeerd om zodoende de wijsvinger schoon te houden.

The finger

Tegenwoordig is het opsteken van de middelvinger het 'fuck-you-gebaar'. Je geeft iemand ‘the finger’. Het komt uit Amerika en betekent 'sit on this’ of ‘up your ass'. In Nederland doet een variatie van het gebaar in de jaren zeventig opgeld. Het is de duim die tussen wijs- en middelvinger wordt gestoken. Dit gebaar is verdrongen door de middelvinger. De opgestoken middelvinger wordt volgens het wetboek van strafrecht beschouwd als een belediging. Wie het naar een politieagent opsteekt kan een boete tegemoet zien van enkele honderden euro’s.

Oké

Het oké-teken of pico bello-teken, waarbij je een rondje met je wijsvinger en duim maakt, wordt door duikers gebruikt om aan te geven dat het goed gaat. Onder water, waar je elkaar niet kunt horen, is dit een essentieel handgebaar. In de westerse wereld wordt het gebaar gebruikt om te laten zien dat je tevreden bent. In veel delen van Zuid-Europa, Zuid-Amerika, het Midden-Oosten en in Japan, Turkije en Rusland heeft het gebaar een seksuele betekenis en symboliseert het rondje de anus. Het gebaar is een belediging aan homoseksuelen, maar in Italië zeg je 'bedankt', als je dit gebaar maakt. Belgen en Fransen bedoelen juist dat ze iets waardeloos of nutteloos vinden.

White Power

Het gedraaide Oké-gebaar, zou het gebaar zijn voor White Power. De drie vingers wijzen dan omhoog en vormen dan de W, de duim en wijsvinger de P. Het betekent 'blanken aan de macht' en is een herkenningsteken voor blanke racisten.

Victory

Het victory-teken zie je veel bij demonstraties. Voor veel westerse landen staat het V-teken, waarbij de wijs- en middelvinger een V-vorm maken, voor overwinning en vrede. In Griekenland denkt men daar iets anders over en daar betekent het ‘loop naar de hel’.

Doe je het gebaar met de rug van je hand naar voren dan betekent dat in Groot-Brittannië, Ierland, Malta en Australië dat je je aanvallend opstelt. Het wordt beschouwd als een dubbele ‘middelvinger’.

In Oost-Aziatische landen laat men het V-teken zien als er foto’s worden gemaakt. Het benadrukt dan de glimlach. Vroeger gaven schoolkinderen in Nederland dit teken om te vragen of ze naar het toilet mochten.

Neusklem

De neusklem wordt gebruikt als spelletje bij kleine kinderen. Je hebt dan zogenaamd de neus van het kindje gestolen. In Zuid-Europa betekent het plezier, maar in Brazilië is de betekenis dieper. Het topje van de duim, dat zichtbaar is tussen wijs- en middelvinger, staat voor een vijg en dat is weer het symbool voor goed geluk. De duim tussen neus en wijsvinger is ook het symbool voor seks.

Op de hand slaan

Wie met de ene hand op de gebalde andere hand slaat laat zien dat hij woedend is. Dat is de betekenis in een groot gedeelte van Europa en Noord-Amerika. In het Midden-Oosten staat het voor iets heel anders en nodig je met dit gebaar uit tot seks. In West-Afrika heeft het weer een andere betekenis. Daar wil je ermee zeggen dat je akkoord gaat met het onderwerp van gesprek.

De vijf

Bij de vijf staan alle vingers en de duim omhoog. Het is in de westerse wereld het teken voor het getal vijf. Wie dit gebaar in het verkeer gebruikt bedoelt dat de ander moet stoppen. In Nigeria heeft het handgebaar een andere betekenis. Het wordt als een ernstige vloek beschouwd.

Spreiding of Shaka

Bij de spreiding staan alleen de duim en de pink omhoog, alle andere vingers zijn ingeklapt. In de meeste Europese landen is dit het gebaar van bellen. In Zuid-Europa is het een uitnodiging voor een borrel.

Hawaï gebruikt het symbool voor verschillende situaties. Het wordt de ‘shaka’ genoemd en betekent een vriendelijke groet, zoiets als ‘hallo’ en ‘tot ziens’. Het is een veelgebruikt symbool in de surfcultuur en wordt ook wel de ‘hang loose’ genoemd.

Pink

Wie alleen de pink opsteekt krijgt in Nederland niet zoveel respons. Het betekent eigenlijk niets. In mediterrane landen wil een pink opsteken zeggen dat je door hebt dat de ander je voor de gek probeert te houden. In Zuid-Amerika betekent het ‘dun’ en in Italië staat het voor 'klein' en 'zeer dun'. In Japan wordt het pink-gebaar gezien als symbool voor de vrouw.

Pintje

In Vlaanderen noemt men een pils ook wel een pintje. Wie bier wil bestellen aan de toog zonder te roepen, steekt eerst z'n pink omhoog en daarna net zoveel vingers als glazen.

Gebalde vuist

De gebalde vuist op een recht omhoog gestoken arm staat voor ‘weg met het kapitalisme.’ Bij een festival of voetbalwedstrijd is het een teken van enthousiasme. Het is ook een teken van euforie, samen met de kreet “yes!”

In Pakistan heeft de gesloten vuist niets met enthousiasme of euforie te maken. Het is hetzelfde als de opgestoken middelvinger in Nederland.

Rabiateken met vier vingers omhoog

Vier vingers in de lucht is het Rabiateken, dat vernoemd is naar het Rabiaplein in Caïro. Het is een symbool dat gebruikt wordt door de Moslimbroederschap en in 2013 door demonstranten die tegen het afzetten van Moslimbroeder Morsi van Egypte demonstreerden. Premier Erdogan van Turkije claimt het gebaar en maakt het zelf. Het gebaar staat voor hereniging van islamitische volkeren.

Wolvensnuit van Grijze Wolven

De wolvensnuit wordt gemaakt door de wijsvinger en pink op te steken als oortjes en met de middel- en ringvinger samen met de duim de snuit te vormen. Het is het Grijze Wolvengebaar. Grijze Wolven zijn extreem-rechtse, fascistische en racistische Turken.
De grijze wolf is het symbool van Turkije.

Merdekagroet

De Merdekagroet - Merdeka is een Javaanse vrijheidskreet - is het gebaar van de vijf vingers van de rechterhand die ter hoogte van het rechter oor worden gebracht. Het is de Indonesische nationale vrijheidsgroet van onafhankelijkheid, geïntroduceerd in 1945. De vijf vingers vertegenwoordigen het land.

Gevouwen handen

Wie zijn handen vouwt geeft zich over aan god.

#IAmStillAlive

Begin 2018 werd het handsymbool van de opgestoken hand met de handpalm naar voren populair. Syriër Ahmad Hamdan introduceerde hem op social media, tezamen met de hashtag #IAmStillAlive. Het bracht een golf aan berichtjes op gang met een foto van de tweeter of facebooker die het gebaar geeft. Hamdan bedacht de campagne om de situatie van de belegerde Syrische stad Oost-Ghouta onder de aandacht brengen. Zijn tweets stoppen een paar dagen na het lanceren van de campagne: Hamdan kwam om bij een bombardement, Zijn vrouw en dochtertje van 8 maanden overleefden het bombardement.

Op 2 maart 2018 schreef de Syriër: "We leven nog, wel tussen de dood en bommen in. Ik vraag de hele wereld om ons bij te staan. Vandaag begin ik de campagne #IAmStillAlive." De hashtag en het gebaar van de opgestoken hand werd al snel het symbool van de verschrikkelijke situatie in Syrië en Oost-Ghouta in het bijzonder. De mensen die hun verhaal deelden op social media met de foto en de hashtag hopen op hulp. Oost-Ghouta is in handen van rebellen en het Syrische leger begon eind februari 2018 aan een herovering.