Soedan: etniciteit en linguïstiek

Soedan is een uiterst complex land, met een grote verscheidenheid aan talen en etnische groepen, waarbij de belangrijkste scheiding die tussen het Arabisch-sprekende en Islamitische noorden en meer diverse en niet-islamitische zuiden is.

Linguïstiek

Soedan kent rond de 400 verschillende talen en 600 verschillende etnische groepen. Dit leidt uiteraard tot grote verschillen en vaak ook wrijvingen. Ruwweg kan gezegd worden dat het noorden met name Islamitische en Arabisch-sprekend is. De officiële voertaal in het land is Arabisch, maar ook het Arabisch is niet overal gelijk, er zijn verschillende versies die gebruikt worden en dat iemand een versie spreekt, betekent niet dat hij/zij ook een andere versie begrijpt.

Taalgroepen

In Afrika is sprake van vier grote taalgroepen, waarvan er van drie in Soedan verschillende talen gesproken worden. Op de eerste plaats is er het Arabisch, een Semitische taal die deel uitmaakt van de Afro-Aziatische taalgroep. Andere talen in deze groep zijn Hausa en Bedawiye. De tweede groep is Niger-Kurdufanian, talen uit deze groep zijn bijvoorbeeld Azande en Fulani. Talen uit deze groep worden voornamelijk rond de Nubabergen gesproken. De derde groep is de Nilo-Sahara groep, deze groep talen is minder overzichtelijk, veel van de talen uit deze groep zijn niet nader onderzocht. Veel Soedanezen spreken een taal uit deze laatste groep, het gaat hierbij vaak om een slechts kleine groep mensen. Talen van kleine groepen mensen verdwijnen soms wanneer ze worden opgenomen in een grotere groep.

Lingua Franca

Er zijn een aantal lingua franca's in het land, veel mensen spreken ook meerdere talen uit pure noodzaak. Op de eerste plaats is er Arabisch, de officiële taal. Deze taal is weer onder te verdelen in het klassiek Arabisch (het Arabisch uit de Koran), het Standaard Arabisch en verder verschillende plaatselijke versies van de taal, waaronder het Nuba-Arabisch. In het zuiden van Soedan werd Engels als lingua franca geaccepteerd aan het einde van de jaren tachtig. In 1990 werd het Arabisch echter als officiële taal voor het hoger onderwijs uitgeroepen door de overheid. In het zuiden worden Arabisch vaak gezien als de taal van culturele dominantie van het noorden. Arabisch staat voor de Islam, Engels staat voor niet-Islam. In het zuiden wordt vaak Juba-Arabisch gesproken, een pidgin versie van de taal die voor een noorderling onbegrijpelijk is.

Etnische groepen

Etnische groepen in Soedan zijn onder te verdelen in moslims en niet-moslims. De groepen niet-moslim bestaan dan weer uit groepen christenen en animisten.

Moslims

Op de eerste plaats zijn er de Arabieren, deze groep maakt zo'n 40% uit van de totale Soedanese bevolking en in de noordelijke provincies van het land maken ze vaak de meerderheid uit. Deze groep is echter verre van homogeen, er zijn nomadische en gesedentariseerde Arabieren en onderling zijn ze verdeeld in stammen.

De tweede groep zijn de Nubiërs, die in het noorden van Soedan en zuiden van Egypte leven. Daarnaast zijn er de Beja, een groep die oorspronkelijk in de heuvels bij de Rode Zee woonden. Deze groep is sterk verarabiseerd, heeft de Islam aangenomen als religie en velen hebben ook hun namen aangepast. Hun taal, het Bedawiye, is echter verwant aan talen van groepen in het zuiden. De Fur zijn een vierde moslim-groep, die al lang gesedentariseerd is. De Beri of Zaghawa zijn in naam moslims, maar veel oude gebruiken worden door deze groep nog in ere gehouden. In de provincie Darfur leven ook een aantal moslim-groepen zoals de Masalit, Daju en de Berti. Deze groepen zijn vaak nominaal moslims. Daarnaast leven er grote groepen West-Afrikaanse moslims in Soedan, sommigen daarvan zijn alle generaties lang in Soedan, anderen zijn later gekomen. Sommigen hebben zich hier gesetteled op de terugweg na de Haj, anderen zijn gekomen om het kolonialisme in hun eigen land te ontvluchtten. Er zijn groepen Hausa, Fulani en anderen.

Niet-moslims

De meeste niet-moslims van Soedan wonen in het zuiden van het land, ook de Nuba in het midden van het land zijn niet-moslims en enkele groepen in het grensgebied met Ethiopië en in de heuvels bij de Blauwe Nijl.

Op de eerste plaats zijn er de Niloten, die in het gebied van Bahr al-Ghazal leven. De term heeft betrekking op mensen die talen spreken van een bepaalde Nilotische subbranche van de Oost-Soedanese tak van Nilo-Sahara groep. Ook delen ze fysieke en culturele trekken. De belangrijkste groepen zijn de Dinka, de Nuer en de Shillok. Deze groepen zijn zelf ook weer opgedeeld in diverse stammen. In de Nuba-heuvels wonen de Nuba, die weer te verdelen zijn in drie groepen met sterk verschillende culturele en sociale structuren. Verder zijn er een grote hoeveelheid andere groepen zoals bijvoorbeeld de Azande, Bviri, Ndogo, Bari, Murle en Mandari. Dit is slechts een kleine greep uit de enorme verscheidenheid aan groepen, met elk een eigen cultuur en vaak ook taal.

Migratie

Migratie heeft een grote invloed gehad op de Soedanese bevolking. Door de oorlogen en hongersnoden zijn veel mensen weggetrokken uit hun geboortestreek, soms slechts tijdelijk, vaak ook voorgoed. Dit heeft grote gevolgen gehad wat betreft talen en etnische identiteit. Hoewel mensen vaak op een plek gingen wonen met anderen van hun eigen etnische groep was men vervolgens toch omgeven door mensen die vaak een andere taal spraken en andere tradities en cultuur hadden.