Oplossing voor Zwarte Pieten discussie?

Waar gaat de Zwarte Pieten discussie eigenlijk over? Wat maakt een traditie tot een traditie? Er is in Nederland immers bijna geen ontkomen aan: het Sinterklaasjournaal, de landelijke intocht en alle plaatselijke intochten, op scholen, overal wordt het feest wekenlang volop gevierd. Ook als je zelf geen Sinterklaas viert, wordt je er mee geconfronteerd. Hoe komen we tot een oplossing voor deze discussie?

Wat is het probleem?

Voorstanders

“Het Sinterklaasfeest is een eeuwenoude traditie in Nederland. Iedere Nederlander is opgegroeid met Sinterklaas en Zwarte Piet. De meeste Nederlanders geven de traditie door aan hun kinderen. Dat doen we al eeuwen, het is een traditie en daar gaan we niets aan veranderen.”

Tegenstanders

“Zwarte Piet verwijst naar ons slavernijverleden. Op de eerste plaats omdat hij zwart is. Op de tweede plaats vanwege zijn sociale positie; hij is namelijk de hulp van een blanke man. Dat is racistisch en ik wil me daar verre van houden.”

Identiteitskwestie

Iedereen ervaart de Zwarte Pieten discussie op zijn eigen manier. Er zijn in de samenleving drie groepen mensen te onderscheiden. Er is een groep mensen die fel voorstander is van Zwarte Piet. Er is een groep mensen die fel tegenstander is van Zwarte Piet. En er is een groep mensen die zich wat meer afzijdig houdt van de discussie. Hen zal het niet zo veel uitmaken.
De voor- en tegenstanders hebben één ding gemeen: zij worden geraakt in hun identiteit. De voorstanders willen niets veranderen aan Zwarte Piet. Het veranderen van een traditie voelt voor hen alsof hen gevraagd wordt om hun identiteit te veranderen. De tegenstanders van Zwarte Piet willen juist dat er wel een verandering komt. Als Zwarte Piet niet zou veranderen, voelen zij zich niet gehoord in wie zij zijn en wat hun identiteit vormt.

Wat is de oplossing?

Sinterklaasfeest evolueerde altijd al

Al sinds de 13e eeuw vieren we in West Europa het Sinterklaasfeest. In die tijd werd Sinterklaas aanbeden en gezien als heilige en beschermer van kinderen. Zwarte Piet bestond toen nog helemaal niet. Sinterklaas had in die tijd geen hulpen. Sinds de 15e eeuw kregen arme kinderen op de sterfdag van Sinterklaas (6 december) eten en cadeautjes. Kinderen zetten hun schoentje in de kerk en rijke mensen legden wat in de schoenen. Sinds de 16e eeuw zetten kinderen in de huiskamer hun schoen en werd het feest langzaam een familiefeest.

Pas in 1850 werd voor het eerst een hulp van Sinterklaas geïntroduceerd in het feest. De onderwijzer Jan Schenkman schreef het prentenboek ‘Sint Nicolaas en zijn Knecht’. Daarin werd niet alleen een knecht geïntroduceerd, maar ook de intocht en de stoomboot. De knecht had nog geen naam en werd gekleed als een page (een jongen die vanaf 5 of 6 jaar in dienst van een ridder werd opgeleid tot schildknaap). In 1859 werd de knecht voor het eerst Pieter genoemd en sinds 1895 is de naam Zwarte Piet ontstaan. Tot die tijd had Sinterklaas maar één hulp. Pas in de 20e eeuw kwamen er meerdere Zwarte Pieten met Sinterklaas mee. Inmiddels komen er zelfs 600 (mannelijke én vrouwelijke) Zwarte Pieten aan tijdens de landelijke intocht.

Wat ook veranderde in de loop van de tijd zijn de dreigementen aan kinderen. Als je door het jaar heen niet lief genoeg was geweest, stopte Zwarte Piet je in de zak en ging je mee naar Spanje om Sinterklaas te helpen. Sinds de 20e eeuw is Zwarte Piet juist steeds meer een kindervriend geworden. Een andere verandering is de verhouding tussen Sinterklaas en Zwarte Piet. Vroeger was Sinterklaas de autoritaire man en waren de Pieten de hulpen. Tegenwoordig worden de Pieten steeds bijdehanter en wordt Sinterklaas steeds meer de oude, wat sullige man. De Pieten zijn Sinterklaas steeds slimmer af.

De ontwikkeling van een traditie

Een traditie is een traditie omdat we het altijd al zo doen. Dat klopt! Zo ervaren we dat als individuele mensen. Een traditie is ook een traditie, omdat we het met z’n allen altijd zo doen. Een traditie heeft altijd een collectief karakter. Je kunt in je eentje een traditie niet veranderen, daar heb een grotere groep mensen voor nodig.

Maar de andere kant is ook waar: een traditie kan niet eeuwenlang blijven bestaan zonder dat er iets aan verandert. Stel nu dat het feest sinds de 13e eeuw niet met z’n tijd was meegegaan… dan zouden veel mensen in de loop van de eeuwen zijn afgehaakt. Daarmee zou er automatisch een einde aan de traditie gekomen zijn. Een traditie kan alleen een (collectieve) traditie blijven, omdat het mee verandert met de tijd waarin we leven. Dus juist omdát het Sinterklaasfeest zich al die eeuwen heeft geëvolueerd, is het nog steeds een feest van ons allen, een traditie.

Dat is een belangrijke reden om in deze tijd 25 Sinterklaasliedjes te herschrijven. Veel kinderen weten tegenwoordig niet meer wat ze zingen. Want welk kind weet nog wat een roe, een gard of een bromtol is?

Wederzijds respect

Bij discussies rond dit soort grootse, collectieve tradities is de oplossing nooit om het radicaal te veranderen. Dus het afschaffen van Zwarte Piet kan geen oplossing zijn. Daarmee doe je een te grote groep Nederlanders onrecht aan. Aan de andere kant kan het niet veranderen van Zwarte Piet ook geen oplossing zijn. Immers, ook daar doe je een te grote groep Nederlanders onrecht mee aan.

De oplossing is om elkaar te respecteren, zonder dat je je eigen identiteit hoeft te verliezen. Wederzijds respect betekent: respect voor de ander en ook respect voor jezelf. Het één kan niet zonder het ander gaan. Of Zwarte Piet in de toekomst een andere naam krijgt en hoe hij er uit komt te zien is dan zelfs minder belangrijk geworden.