De verhouding tussen Romeinen en wilde dieren

De Romeinen hadden een dubieuze houding tegenover wilde dieren, die ze massaal uit alle uithoeken van de door hen bekende wereld lieten overkomen om tentoon te stellen in arena’s. Wilde dieren hadden een speciale functie: ze waren zowel degene die geëxecuteerd werden, als de beulen. Deze gruwelijke spektakels pasten in het wereldbeeld dat de Romeinen hadden op de natuur en op wilde dieren.

Visie van de Romeinen op de natuur

Om te begrijpen waarom de Romeinen dieren massaal over lieten komen voor grote arenaspektakels, moet je eerst het Romeinse wereldbeeld begrijpen. De Romeinen waren een imperialistisch volk, dat er van uitging dat alles wat niet hun visie of mening deelde, onderworpen moest worden. De natuur controleren en zeker wilde dieren, die qua kracht dikwijls onze meerdere waren, gaf hen een comfortabel gevoel van controle.

Zoals vele volkeren uit de Oudheid hadden de Romeinen nog geen wetenschap en de natuur controleren was voor hen de grootste uitdaging. Mensen waren in die tijd nog aanhankelijker van de elementen en hun visie is niet met die van nu te vergelijken. Bij de Romeinen waren het bevechten en doden van wilde dieren een manier om zich minder machteloos te voelen ten opzichte van de natuur.

Bedenkt dat de Romeinen nog geen dierenrechten kenden zoals wij. Ze waren zich er niet van bewust dat ze met wezens die gevoelens hadden en pijn konden hebben. Je kreeg het aan een Romein niet verkocht dat hij fout bezig was. Dieren slachten voor de show was voor hen niet fout. Ze hielden er van om de kracht van deze dieren te testen op leven en dood.

Als je je er van bewust bent dat de Romeinen ook geen kaas gegeten hadden van mensenrechten en ook mensen elkaar tot de dood lieten bevechten en dit zelfs nog als een groter spektakel aanzagen dan dierengevechten, begrijp je meteen dat de moderne dierenactivist er weinig te vertellen zou hebben. Volgens de Romeinen hadden dieren geen ziel.

Verhouding mens en dier in die tijd

In de tijd van de Romeinen was de verhouding tussen mensen en wilde dieren ook anders. Als we in onze moderne tijd de meeste wilde dieren in dierentuinen vinden en deze in het wild sterk bedreigd zijn door de menselijke expansie, was dat toen anders.

Bij de Romeinen waren wilde dieren nog echt wilde dieren, die ze moesten vangen in de natuur. Er waren toen ook veel meer soorten, veel meer dieren en veel minder mensen. Bedenk dat de gemiddelde mens in die tijd de minderheid was tegenover de dieren. Als we nu nog honderd tijgers hebben van een bepaalde soort, tegenover miljarden mensen, dan had je in die tijd misschien maar honderd mensen tegenover miljoenen dieren. Is het niet beangstigend te moeten leven in een wereld waar je omringd bent door roofdieren, die veel sterker zijn dan jij? In zo een wereld leefden de Romeinen en daarom wilden ze die ook domineren.

Uitgestorven soorten

Hoeveel dieren de Romeinen in een periode van 700 jaar in hun arena’s gedood hebben, valt moeilijk op te maken. Hoogst waarschijnlijk zijn het er honderdduizenden, tot miljoenen. Bij de openingsceremonie van het Colosseum alleen al zijn er 9000 wilde dieren gedood.

Er zijn inderdaad veel diersoorten uit die tijd, die de Romeinen in hun arena’s opvoerden, uitgestorven. Enkel is het niet altijd zo dat de Romeinen ze uitgeroeid hebben. Van sommige soorten, zoals de Noord-Afrikaanse olifant, die niet gedood maar getraind werd door de Romeinen, is wel bekend dat hij ergens tijdens de Oudheid uitstierf, maar waarom is niet echt duidelijk. Wel weet men dat de massale jachtpartijen en slachtingen van wilde dieren door de Romeinen het landschap van Noord-Afrika voorgoed veranderd heeft en dat dit zijn gevolgen heeft gehad voor de verdere evolutie van het landschap. De Romeinen hadden geen ecologische kennis, zoals we vandaag hebben.

Dat veel diersoorten door de Romeinen gedecimeerd zijn, is zeker, maar er zijn soorten, zoals de nu sterk bedreigde Bengaalse tijger, die nog steeds bestaan. En de grote ster van de arena, die het meest bekend is, was de berberleeuw uit het Atlasgebergte. Deze soort is vandaag inderdaad uitgestorven, maar het laatste exemplaar is niet gedood door een Romein, maar wel door een Marokkaanse stroper in het begin van de 20ste eeuw.

Dieren als beul

Het Romeinse Rijk werd grotendeels gedomineerd door angst, niet alleen voor wilde dieren, maar ook voor mensen die de visie van het Rijk niet deelden en daarom een gevaar konden zijn voor de heersende orde. Men kende geen gevangenissen, maar stelde tegenstanders van het systeem gruwelijk terecht. Om deze openbare executies zo gruwelijk mogelijk te maken, werden mensen dikwijls weerloos voor wilde dieren, meestal leeuwen gegooid.

De groep die zo het meest geëxecuteerd werd, waren de eerste Christenen, omdat zij vanuit hun religieuze visie de keizer niet als God konden aanbidden. Het in vraag stellen van de goddelijke status van de keizer was een grote misdaad in die tijd, waar gegarandeerd de doodstraf op stond. Het gruwelijk en openbaar maken van deze executies diende voornamelijk als afschrikmiddel.

Romeinen versus moderne beschaving

Het is dus waar dat de Romeinen gruwelijke dingen met zowel mensen als dieren deden. Toch is het door onze moderne technieken van de laatste tweehonderd jaar meer dierenlevens geëist hebben, dan Romeinse spelen op een periode van 700 jaar.

Onze technieken zijn geavanceerder en nog steeds worden jachtsafari’s om wilde dieren te doden gepromoot als tijdverdrijf. De Romeinen hadden geen vuurwapens. Er stierven ook mensen bij de jacht en het transport van wilde dieren in die tijd. Als de Romeinen naar Afrika trokken om wild te vangen, deden ze dat inderdaad om deze dieren dikwijls een gruwelijke dood te laten sterven ter vermaak van hun medemens, maar dikwijls was het ook hun bron van inkomsten. Er is een periode geweest dat mensen naar Afrika trokken om er medemensen te verkopen en in erbarmelijke omstandigheden als slaven in de Nieuwe Wereld te verkopen.

Het is dus kortzichtig om de Romeinen enkel als harteloze dierenbeulen te zien. Dierenrechten zijn pas ontstaan in de 19de eeuw. Als je onze moderne vleesindustrie bekijkt, kan je ja afvragen of we in de grond beter zijn dan de Romeinen. Vergeet ook niet dat horror-films nog steeds populair zijn. Mensen houden van leedvermaak, maar de Romeinen hadden de technologie niet die wij nu hebben.