De verschillende functies van dieren bij de Romeinen

Als je denkt aan dieren bij de Romeinen, denk je onmiddellijk aan de gruwel van de arena’s. Toch waren de dierenspektakels in de amfitheaters slechts één facet van hoe de Romeinen dieren zagen. Van trouwe waakhond, tot leeuw voor executies: hier een overzicht van wat Romeinen allemaal met dieren deden.

Dubieuze houding

Volgens de Romeinen hadden enkel goden en mensen zielen, maar dieren niet. Toch hielden ze, al was het dubieus, van dieren. Thuis hadden ze een trouwe waakhond, die deel uitmaakte van het gezin, terwijl ze genoten toe te kijken hoe wilde dieren afgeslacht werden in de arena’s.

Dierenrechten kenden de Romeinen niet en ze snapten echt niet dat het levende wezens waren die konden lijden. Toch was het lot van een dier in het Romeinse Rijk niet altijd één van lijden en ondergeschiktheid.

Huisdieren

De Romeinen kenden ook huisdieren. Vooral honden waren populair als waak- en jachthond. Katten leerden de Romeinen eveneens kennen als goede huisgenoten, al was het omdat ze ervoor zorgden dat er minder muizen en ratten hun voorraad gingen verorberen.

Maar honden bleven dus populair en waren zeker deel van het gezin. Bij opgravingen in Pompeji hebben ze zelfs honden gevonden met zilveren penningen waar de naam van de hond en de eigenaar op vermeld stond. Dikwijls werden deze dieren wel gekoesterd en goed verzorgd.

Romeinen hielden dieren meestal wel uit praktisch nut. Een koe kan men melken, een schaap geeft wol en een kip geeft eieren. Ezels en paarden waren praktisch als rij- en lastdieren, of om karren te trekken. Soms werden dieren ook gehouden om esthetische redenen. Zo waren pauwen bijvoorbeeld mooi om de tuinen van de rijkere bevolking te versieren. Romeinen waren geen grote vleeseters en daarom werden dieren niet hoofdzakelijk voor hun vlees gekweekt en gehouden.

Militair

De Romeinen hielden paarden als rij- en lastdieren. Ook strategisch zag men het nut van het paard in en het Romeinse leger ontwikkelde een gesofistikeerde cavalerie, die meestal diende als hulptroepen en het voordeel had dat ze zich snel kon verplaatsen. Opvallend is dat de Romeinen zelden of nooit rijsporen gebruikten en hun paarden vooral met trens en teugel stuurden en aanspoorden.

Maar de Romeinen waren ook de eersten die hondenbrigades hadden in het leger. Ze maakten gebruik van zwaar gepantserde vechthonden, die de vijand angst moesten inboezemen. Deze honden kregen al een zware opleiding als pup en waren erg sterk. Het ras dat hiervoor gebruikt werd, was de mastiff. De huidige mastino napoletano schijnt een rechtstreekse afstammeling te zijn van de Romeinse strijdhonden.

Door hun ontmoetingen met de Noord-Afrikaanse Carthagers, maakten ze kennis met goed getrainde strijdolifanten. Eerst werden ze er zelf door aangevallen, toen de Carthaagse Hannibal Barkas met een immens leger en enkele olifanten de Alpen over trok. De Romeinen hebben toen zware verliezen geleden rond de tweede eeuw voor Christus, maar hebben zich terug opgewerkt en iets later de val van Carthago teweeg gebracht. Als buit hebben ze de olifanten meegenomen en tentoongesteld in het Circus Maximus. De olifant zal ook een speciale positie behouden in het hart van de Romeinen.

Entertainment

Hier komen we tot de grootste dierengruwel uit de Romeinse geschiedenis: de inzet van wilde dieren in amfitheaters. Vanuit alle uithoeken van de door de Romeinse bezette gebieden werden wilde dieren aangevoerd, dikwijls in erbarmelijke omstandigheden, om als dodelijk vermaak ingezet te worden in de arena’s. Veel dieren overleefden deze reis niet en zij die het wel deden, wachtte dikwijls nog een gruwelijker lot.

Het waren getrainde jagers, die de zware logistiek op zich namen om wilde dieren te gaan vangen en dikwijls over lange afstanden en op zee te vervoeren naar Rome. Bedenk dat men in die tijd nog geen vrachtwagens had en dat bijvoorbeeld een reis met olifanten op zee een gevaarlijke onderneming was.

Dieren werden ingezet voor allerlei vormen van vermaak. Meest bekend is dat men gevangenen, vooral Christenen voor de leeuwen gooiden, maar er waren nog andere vormen van gruwelijk vermaak met dieren. Zo waren er gladiatoren, zowel mannen als vrouwen, die vochten op leven en dood met wilde dieren, die ook tegen elkaar ingezet. De Romeinen wilden weten wie de sterkste was en daarom werden dikwijls dieren van verschillende regio’s die elkaar in de natuur nooit konden ontmoeten, tegen elkaar opgezet. Zo moesten bijvoorbeeld een leeuw en een tijger tegen elkaar vechten tot de dood.

Soms werden ze ook in de arena losgelaten om gedood te worden door jagers. Vooral keizer Commodus moet er van genoten hebben om wilde dieren met zijn boog neer te schieten vanaf de tribune. Toen een keizer zo ooit achttien olifanten lied afslachten, waren de kreten van deze dieren zo overweldigend, dat het publiek walgde en sindsdien werden deze dieren nooit meer gebruikt om te doden voor vermaak, maar nog wel afgericht om kunstjes op te voeren. Hoeveel dieren er zo in amfitheaters stierven, zullen we nooit exact weten, maar het kunnen er miljoenen zijn.