Dienstbaar leiderschap in kerk en samenleving

Er zijn verschillende manieren van leiderschap te onderscheiden. In kerk en samenleving is er behoefte aan een duidelijk soort leiderschap. Kerkelijke gemeenschappen passen bijbelse principes toe in het leiderschap. Het soort leiderschap wat berust is op macht keurt de bijbel af. Goed leiderschap kenmerkt zich door dienstbaar te zijn. Jezus deed verschillende uitspraken over dat Hij niet kwam om te heersen maar om te dienen. Christelijke gemeenschappen en organisaties zijn snel geneigd om een gezag structuur op te bouwen. In de Bijbel staan verschillende voorbeelden van leiderschap. Maar goed leiderschap heeft een duidelijk doel met onderliggende normen en waarden. Leiderschap waarin de leider zich bepaalde rechten of plichten toe-eigent stuit vaak op weerstand. De Bijbel geeft handvatten om leiderschap en dienstbaarheid in een goed balans te brengen.

Leiderschap en macht

Het begrip 'macht' wordt in verschillende organisaties gebruikt. Als bijvoorbeeld geld een rol speelt wordt het begrip macht ook nog eens vermengt met 'geld'. Die twee thema's zijn valkuilen voor een geloofsgemeenschap. Ook in kerken kan macht een belangrijke rol gaan spelen. Het is belangrijk om te weten welke soort macht op zijn plaats is in de kerk. We onderscheiden enkele soorten macht die in de kerk voorkomen:

• Formele macht: macht hebben door aangesteld zijn als leider of voorzitter
• Deskundigheidsmacht: macht hebben door inzicht en wijsheid
• Referentiemacht: macht hebben door uitstraling (charisma)

Kabood: De bijbel en leiderschap

In de bijbel vinden we geen woorden die direct met gezag te maken hebben maar wel enkele woorden die daarvan afgeleid zijn:

• Kabood: dit woord betekent gewicht of heerlijkheid. Kabood wijst op de heerlijke naam en majesteit van God die de mens geschapen heeft om op Zijn schepping te passen en te heersen.
• Chokma: dit woord betekent wijsheid. Wijsheid staat gelijk aan het vrezen en ontzag hebben voor God
• Agape: betekent liefde. Liefde die zichzelf niet zoekt maar Agape is vooral een dienende en lijdende opdracht. Dienen en lijden om Christus wil. Dit is ook de kern van een goede houding waarmee leiding moet worden gegeven in de kerk(en daarbuiten).

Dienstbaar leiderschap in de bijbel

In de bijbel zijn er enkele leiders met elk hun eigen stijl en gave. We noemen er drie:

• Mozes: een formeel leider. Zijn stijl werd regelmatig betwist.
• Paulus: een geestelijk leider met apostolisch gezag
• Nehemia: een stijl met organisatorische wijsheid met duidelijke doelstelling

Kenmerken van dienend leiderschap

Leiding geven in de bijbel heeft een dienend karakter (Kol. 3: 12-17). Enkele karaktereigenschappen die daarbij genoemd worden zijn:

• innerlijke ontferming
• goedheid
• nederigheid
• zachtmoedigheid
• geduld
• verdraagzaamheid
• vergevingsgezindheid
• liefde
• vrede
• dankbaarheid

Jezus Christus als basis van dienstbaar leiderschap

Bovengenoemde eigenschappen zijn het gevolg van een bekering en een levendige relatie met Jezus Christus. Men vindt dezelfde karaktereigenschappen in elkaar terug. Paulus spreekt over broederlijke liefde en roept op tot éénheid in de gemeente en waakzaam te zijn voor verdeeldheid. Paulus zegt dat de gemeente van Christus één is doordat zij juist zo gevarieerd is. Op die manier kan men elkaar goed aanvullen. De gemeente van Christus is één doordat:

• zij door één Geest tot één lichaam gedoopt is.
• de verschillende leden elkaar nodig hebben
• de basis Jezus Christus is

Dienstbaar leiderschap versus liefde en verkeerd godsbeeld

De wijze waarop iemand leiding geeft is afhankelijk van het godsbeeld wat hij heeft. Iemand kan God zien als een strenge en straffende God. Dit beeld kan overgenomen worden in een leiderschapsstijl. Andersom is natuurlijk ook het geval wanneer iemand een godsbeeld heeft van alleen maar liefde. Het is goed om een balans te vinden door de stijl altijd aan de bijbel te toetsen.

Gebed
Gebed is als het ware een 'transitioneel instrument' d.w.z. dat het gebed het goddelijke verbindt met het leiderschap van mensen. Door het gebed worden twee 'werelden' verbonden. Het is wel goed om te beseffen welk doel het gebed moet krijgen tijdens het leiderschap: God beïnvloeden door vragen te stellen of zelfreflectie.

Boeken over dienend leiderschap in kerk en samenleving

• The Servant: A Simple Story About the True Essence of Leadership. James C. Hunter
• Essentie van dienend leiderschap. Jan Kloosterman
• Mozes de manager. David Baron.
• Zeven eigenschappen van effectief leiderschap. Stephen R. Covey.
• Servant leadership. Robert K. Greenleaf.
• Echte leiders dienen. Inge Nuijten.

Lees verder

• Leiderschap in een onderneming en bijbels advies
• Leiderschap: lessen van Jethro en Mozes in Exodus
• Psalm 23: David en leiderschap in tijden van crisis