Boeddhisme en andere godsdiensten en religies in India

India kent verschillende culturen. Het gevolg hiervan was dat er ook meerdere talen werden gesproken. India kent ook verschillende klimaten en een afwisselende natuurlijke omgeving, van bergen tot vlakke toendra´s en van heet naar koud. Door deze verscheidenheid kent India een boeiende geschiedenis aan gewoonten, vereringen, goden, mythen, doctrines, rituelen, en stromingen. Het aantal godsdiensten en religies in India is enorm. Godsdienstwetenschapper Ninian Smart heeft ooit eens gezegd dat een boek over godsdiensten een ringmap met losse vellen zou moeten zijn. Zo snel kan een godsdienst of religie ontstaan of veranderen. Dat is zeker voor India alleen al het geval.

Boeddhisme grootste godsdienst in India

India telt veel godsdiensten waarvan het Boeddhisme de meest bekende is. Maar het Boeddhisme is pas later ontstaan dan andere veel voorkomende godsdiensten in India. Het Boeddhisme heeft veel kenmerken van al die verschillende godsdiensten overnemen. Zoals Ninian Smart ook aangeeft in zijn handboek voor godsdiensten, zijn godsdiensten aan verandering onderhevig. Vooral in India ontwikkelt een godsdienst in de loop van de tijd en naar de behoefte van de mensen. Waarschijnlijk is het Boeddhisme de bekendste godsdienst omdat het gedurende de geschiedenis een maat gevormde godsdienst is geworden.

De diversiteit van religies en godsdiensten in India

Het aantal perioden in de geschiedenis kan als volgt opgedeeld worden:

• Tot 1000 v.Chr.: Vroege fase van beschaving bekend uit de Rgveda (oude heilige teksten)
• 800-400 v.Chr.: Preklassieke periode. In deze tijd is de heilige tekst Upanishads ontstaan. De leer van Mahariva, de grondlegger van het Jaïnisme. Tevens is in deze periode de leer van Gautama Boeddha ontstaan.
• Tot na 1000 n.Chr.: Grote Klassiek periode. Ontwikkeling van het klassieke hindoeïsme en het Mahayana boeddhisme
• 1000- 1750 n.Chr.: Opkomst Hindoeïsme en Islam:
• Na 1750: opkomst missie en zending, Britse kolonisatie en industrialisatie.

Facetten van de Indiase godsdiensten en religies

Aan de hand van verschillende dimensies die Ninian Smart benadrukt, ontdekken we een aantal facetten die centraal staan in de Indiase godsdienst:

• Yoga: ontdekken van het ware Zelf en bereiken van verlossen
• Godenverering (puja): Vishnu, Shiva en Bhakti
• Offer: planten en boter.
• Veda’s: oudste religieuze teksten van de Brahmanen
• Bodhi-boom: boom waar Boeddha zijn eerste verlichting bereikte
• Gangesrivier: bron van reinheid
• Tapas: een vorm van ascese die zich kenmerkt door warmte. Tapas is een tegenpool van Tantra omdat bij Tantra vooral verboden (magische) rituelen toegepast worden.

Mythische dimensie

India kent miljoenen goden. De bekendste zijn Brahma, Vishnu en Shiva. Een ander thema is de Avatar. Dit is een menselijke incarnatie van God. De Avatar daalt na een periode van moreel verval neer om de juiste leer en het goede gedrag te herstellen. Boeddha is geen neerdaling van God maar meer een bovenmenselijk persoon. Men is van mening dat verval toeneemt naarmate men verder verwijdert is van het tijdperk van de Boeddha.

Ander begrippen in de mythische dimensie zijn:

• Wedergeboorte of reïncarnatie bij het Boeddhisme is een oneindige periode en kent ontelbare levens.
• Het Karma is een lotsbestemming en wordt bepaald door de daden in een vorig leven.
• Samsara is de kringloop van het bestaan.
• Moksha is verlossing en het Nirvana is de uiteindelijke verlossing
• Kevala is een fase van isolement wat vooral bij het Jaïnisme voorkomt
• De Eeuwige Atman is de innerlijke kant van de ziel, het Zelf, bij meditatie wordt men één met het goddelijke wezen. De verlossing duidt niet op verbintenis met God maar op een eenzaam verdwijnen uit de kringloop van de wedergeboorte.

Morele dimensie

In de Indiase godsdienst heeft men eerbied voor levende wezens en dat heeft effect gehad op de Brahmanen die daardoor vegetariër zijn. Dit uitte zich ook in een manier van ascetisme of luxe opgeven. Men werd dan monnik in een klooster. Het alternatief hiervan is het Vier stadia van het leven. Dit houd in dat men begint als leerling, dan wordt men gezinshoofd, vervolgens trekt men zich terug en tenslotte wordt men dolende, een dakloze. Een typerende opvatting bij het boeddhisme is dat men de positie in het leven kan verbeteren door verdienstelijk te zijn in het leven.

Opvallende elementen uit de Indiase samenleving zijn:

• Alle leven respecteren
• Ascetische levenswijze
• Goede daden doen

Sociale en institutionele dimensie

In India kent men het kastenstelsel. Dit is omstreeks 1500 v.Chr. ontstaan door de Indo-Europese invasie van India. De binnendringers waren verdeeld in drie klassen:

• De priesters (Brahmanen)
• De krijgers (Kshatriya’s)
• De handwerklieden, kooplieden etc. (Vaisja’s) Deze derde groep was dienstbaar aan de eerste twee

Later kwamen er nog twee klassen bij:

• De Oneerbare beroepen (Shudra’s)
• De onaanraakbaren, de onreinen.

De eerste vier klassen staan bekend als de Varna’s, de kleuren. De binnendringers waren vermoedelijk van oorsprong licht van kleur. Later ontstonden er nog weer ander subgroepen (Jati’s) waardoor steeds meer onderscheid werd gemaakt door bijvoorbeeld afstamming. De boeddhisten hebben het kastenstelsel nooit aanvaard.

Materiële dimensie

De Indiase godsdiensten zijn kenmerkend door de vele en vaak rijk versierde tempels. Daarnaast kent men veel heilige grond, heilige rivieren, leermeesters, afbeeldingen, beelden en schilderijen. De Lingam, een stenen zuil met een ronde top is het meest krachtdadigste symbool in het boeddhisme wat staat voor de vruchtbare kracht van God.