Verschillende definities van godsdienst uit de wetenschap

In de literatuur van de godsdienstpsychologie zijn reeds enkele fundamentele vragen gesteld over de definitie van godsdienst. Echter, zonder het soort antwoorden te krijgen dat de nieuwsgierigheid tevreden stelt. Aangezien over de hele wereld tientallen soorten godsdiensten zijn blijft het lastig om een definitie te vormen. Is een definitie van godsdienst eigenlijk wel mogelijk? Zoals met alle definities dekt het nooit de gehele lading. Zo is het bij godsdienst nog ingewikkelder om het te formuleren in een paar woorden.

Godsdienstpsychologie

De godsdienstpsychologie houdt zich onder andere bezig met het definiëren van een definitie van godsdienst. Voor de wetenschap is het een heet hangijzer om godsdienst in een definitie te formuleren. De theoloog Paul Tillich was vooral geïnteresseerd in de verbanden tussen godsdienst en geschiedenis. Als het aan Tillich lag zou zijn definitie de liefde als kernbegrip omvatten.

Paul Tillich

Zijn we nu aan het vluchten naar dat populaire en vage spreekwoord; ‘ik weet niet hoe ik het moet zeggen, maar ik weet het wanneer ik het zie’. Dit is helaas niet wetenschappelijk bevredigend, en we kunnen niet akkoord gaan met zo’n stelling. De beroemde theoloog Paul Tillich geloofde dat wij ons benevelde denken moesten ophelderen omtrent godsdienst. Hij merkte op;

Daar is nauwelijks een woord in de godsdienstige, theologische en gewone taal, welke onderwerp is voor misverstanden, vervormingen, en twijfelachtige definities dan het woord ‘geloof’. Het verward, misleid, en creëert in het andere geval scepticisme en fanaticisme, intellectuele weerstand en emotionele overgave, verwerping van oprechte godsdienst en onderwerping aan anderen.

Andere methode voor een definitie

Ondanks zijn ontevredenheid met de terminologie, kon Tillich geen vervanger vinden voor de ‘wezenlijke termen om geloof te definiëren’. Hij bestede een heel boekdeel aan een uiteenzetting ervan. We zijn geconfronteerd met een gelijkvormige taak, maar onze methode en benadering zijn anders, en we hopen dat ze helpen om Tillich’s bevinding verder op te helderen.

J. Milton Yinger

Sociale wetenschappers en religieuzen zijn gekweld door elke afleiding, nuance, en conclusie in elk woord en elke definitie van godsdienst wat ooit is aangeboden. Wij gaan daarom akkoord met de socioloog J. Milton Yinger die zegt elke definitie van godsdienst is waarschijnlijk alleen bevredigend voor de auteur zelf ‘. Toch had Yinger in een later boek moeite met een definitie op een intellectueel niveau. Hier besteedde hij maar liefst 23 pagina’s aan.

George Coe

Het is dezelfde oorzaak van frustratie bij de bekende godsdienstpsycholoog, George Coe(1916). Hij beweerde;
Ik zal met opzet afzien van het geven van een formele definitie van godsdienst...deels omdat definities weinig informatie bijdragen; ten tweede omdat de geschiedenis van de definities over godsdienst het bijna zeker maken dat iedere nieuwe poging tot een definitie, deze inleidende hoofdstukken onvermijdelijk ingewikkeld maken

Geen definitie van godsdienst mogelijk

We hebben niet het idee dat de situatie is veranderd sinds de jaren ’90 toen Coe zijn bewering opperde. Ondanks dat kunnen we het advies nemen van een andere geleerde, Dreser. Hij beweerde dat godsdienst net als poëzie en andere levende dingen, niet kan worden gedefinieerd. Maar sommige kenmerken zijn wel gegeven. Daarom moeten we de valkuilen vermijden van onproductieve, verreikende, en vooral theoretische definities van godsdienst. Daar zijn we gewoonweg niet klaar voor. Veel zijn er beschikbaar in de literatuur, maar de meest algemene, vaagste en abstracte manier in welke zij normaal zijn vastgesteld zijn, verminderen eerder hun bruikbaarheid dan dat zij het begrip godsdienst verhelderen.

Doel van een definitie van godsdienst voor de wetenschap

Ons doel is om onze lezers in staat te stellen om de verschillende manieren van definities over godsdienst te begrijpen. We doen veel samen met de westerse godsdienstige traditie, maar wat we willen zeggen is dat godsdienst vele functies uitvoert voor vele verschillende mensen. Hoewel deze functies aan de buitenkant in termen heel groot kunnen zijn, met de kern vertegenwoordigen zij de zelfde essentiële menselijke behoeften en functies, over welke wij meer willen zeggen.

Dialoog en verbinding nodig voor verdraagzaamheid

Om onderzoek te begrijpen met betrekking tot deze kwesties, benutten wij een klasse van definities dat op zijn minst heldere criteria verschaft; en wel ‘bruikbare definities’ welke we tot in detail zullen bespreken. Dit is niet om te zeggen dat er niet mag gediscussieerd worden over wat bruikbare definities zijn, integendeel, maar hun selectie moet wel gebaseerd zijn op een theorie. Er is discussie en dialoog voor nodig om met open vizier de verschillende opvattingen met elkaar in verbinding te brengen. Godsdiensten hebben allen gemeen dat ze vrede en verdraagzaamheid verkondigen. Voor niet godsdienstige mensen kan het verhelderend zijn als de dialoog op verschillende niveaus mogelijk wordt gemaakt.