De rol van Jezus in het Thomas Evangelie

In het Egyptische plaatsje Nag Hammadi werd in 1945 een oude kruik gevonden met zeer oude geschriften, waaronder ook het Thomas Evangelie. Tomas was één van de twaalf apostelen, dus ook één van meest intieme vrienden van Jezus. Het Thomas Evangelie wordt sinds zijn vondst veel gelezen en door theologen bestudeerd. Ondanks alle indrukwekkende uitspraken en verhalen die in dit Evangelie staan opgeschreven, is het nooit in het Nieuwe Testament opgenomen. De vraag is alleen; waarom eigenlijk niet?

De apostel en leerling Thomas.

Thomas was één van de twaalf apostelen en bovendien ook leerling van Jezus. De naam Thomas betekent tweeling. In de Willibrordvertaling van 1995 kunnen we bovendien lezen dat Tomas ook wel Didymus werd genoemd. Overigens komt de uitdrukking ongelovige Thomas ook van de apostel Thomas.

Uit het Evangelie van Johannes 20:
Jezus en Tomas

Tomas, een van de twaalf, ook Didymus genaamd, was er niet bij toen Jezus kwam. De andere leerlingen vertelden hem: ‘We hebben de Heer gezien.’ Maar hij zei: ‘Ik wil zijn handen zien, met de gaten van de spijkers erin; ik wil ze met mijn vingers voelen. Ik wil met mijn hand de opening in zijn zijde voelen. Anders geloof ik niet.’

Acht dagen later waren de leerlingen weer bijeen, en nu was Tomas erbij. Hoewel de deur op slot was, kwam Jezus. Ineens stond Hij in hun midden en zei: ‘Vrede!’ Vervolgens richtte Hij zich tot Tomas: ‘Kijk maar, hier zijn mijn handen; kom nu maar met je vinger. En kom met je hand om de opening in mijn zijde te voelen. Wees niet langer ongelovig, maar gelovig.’ Hierop zei Tomas: ‘Mijn Heer! Mijn God!’ Jezus zei: ‘Omdat je Me gezien hebt geloof je? Gelukkig zij die zonder gezien te hebben toch tot geloof komen.’

Het Evangelie van Tomas / Thomas.

In het Evangelie van Thomas staan 114 uitspraken die uit de mond van Jezus zelf komen. Omdat Jezus in dit Evangelie niet geheel overeenkomt met de Jezus uit de Bijbel, mogen we dan ook aannemen dat het daarom ook precies de rede is waarom de kerk dit belangrijke geschrift niet heeft erkent als een belangrijke Evangelie. En dat is erg jammer omdat het een boeiend en leerzaam deel uit het leven van Jezus betreft.

Enkele uitspraken van Jezus in het Evangelie van Thomas.

Zijn leerlingen vroegen hem en zeiden tot hem: Wilt U dat wij vasten? En hoe moeten we bidden? Moeten we aalmoezen geven? En van welk voedsel moeten we ons onthouden? Jezus zei: Vertel geen leugens en doe niet wat je haat, want alles zal aan het daglicht treden. Niets is verborgen, dat niet openbaar zal worden en niets zal bedekt blijven zonder ontsluierd te worden.

Jezus zei tot zijn discipelen: Vergelijk me en zeg me op wie ik lijk. Simon Petrus zei tot hem: U lijkt op een rechtvaardige engel. Mattheus zei tot hem: U lijkt op een wijze filosoof. Thomas zei tot hem: Meester, mijn mond is niet in staat te zeggen op wie U lijkt. Jezus zei: Ik ben jullie meester niet. Omdat jullie gedronken hebben, zijn jullie dronken geworden van de borrelende bron die ik heb toegemeten.

Jezus zei: Er worden geen druiven geoogst van doornstruiken, noch worden vijgen geoogst van distels, want deze brengen geen vrucht voort. Een goed mens brengt goede dingen voort uit zijn schatkamer; een slecht mens brengt slechte dingen voort uit zijn slechte schatkamer, die in zijn geest is, en hij spreekt kwaad, want uit de overvloed van zijn geest brengt hij kwaad voort.

Zijn leerlingen zeiden tot hem: Is besnijdenis heilzaam voor ons? Hij zei tot hen: Als het heilzaam was, zou hun Vader hen besneden geboren laten worden uit hun moeder. Maar de ware besnijdenis in de Geest, die is zinvol in ieder opzicht.

Simon Petrus zei tot hen: Laat Maria van ons weggaan want vrouwen zijn het leven niet waardig. Jezus zei: Zie, ikzelf zal haar leiden om haar mannelijk te maken opdat zij ook een levende geest kan worden gelijk jullie mannen. Want elke vrouw die zichzelf mannelijk maakt, zal het Koninkrijk binnengaan.

Maria Magdalena

In het Evangelie van Thomas wordt ook een paar keer gesproken over Maria Magdalena. Inmiddels is door deskundigen, die de oude geschriften van Nag Hammadi hebben onderzocht, vast komen te staan dat Maria ook een leerling was van Jezus. Jezus kuste haar zelfs op haar mond, en dat was in die tijd zeer ongebruikelijk bij een vriendschap tussen man en vrouw. Er gaan daarom steeds meer geluiden op die beweren dat Jezus en Maria een echtpaar vormden. En deze conclusie past natuurlijk helemaal niet bij de kerk. Want kerkelijke instanties beweren al vele eeuwen dat Maria Magdalena een zondares was.

Rebelse Jezus.

Jezus geeft in het Evangelie van Thomas regelmatig aan dat hij het vaak niet eens is met de Joodse rituele en inzichten in het geloof. Zo geeft hij aan dat besnijdenis door de mens is verzonnen en niet door God. Door zijn vrijheid van meningsuiting is hij wellicht uiteindelijk ter dood gebracht aan het kruis.

Profetische woorden.

Sommige stukjes in het Thomas Evangelie lijken een profetische boodschap te bevatten. Want hierin vertelt Jezus: 'ik heb het vuur in de wereld gebracht en ik behoed het tot het ontvlamt'. Misschien gaf Jezus met deze woorden juist aan het hij de enorme kennisoverdracht aan zijn discipelen als een vuur aan de schenen van onwetende mensen heeft gelegd en dat hij gaandeweg in zijn leven met woord en daad alles zal verklaren.

De vrouwen die voor Jezus zorgden.

In de Bijbel staat dat Maria, Johanna en Susanna tot een groep vrouwen behoorden die vaak uit eigen middelen voor Jezus zorgden. Het Evangelie van Thomas voegt hier een extra dementie aan toe: 'Mariam zei tot Jezus; aan wie zijn jouw discipelen gelijkend? Hij zei: zij gelijken aan jonge kinderen die bezit namen van een veld dat hen niet toebehoort. Wanneer de bezitters van het veld zullen komen zullen zij zeggen laat ons het veld.'
Onderzoekers denken dat de naam Mariam dezelfde naam is als Maria Magdalena, maar dat kan in twijfel worden getrokken omdat een grote groep vrouwen mee reisde met Jezus. Bovendien sprak Jezus met zowel mannen als vrouwen. Dat was in die tijd zeer zeker erg ongebruikelijk, maar dat was juist ook een van de vele redenen waarom Jezus zo op viel tussen de menigte.