mijn kijk op

Een christelijke kijk op gamen

Mogen christenen gamen? Dat is een vraag die veel gesteld wordt en waarop het antwoord lastig te geven is. Vanzelfsprekend spreekt de Bijbel niet over games, maar er zijn in de Bijbel genoeg teksten die raakvlakken hebben met bepaalde aspecten van gamen. Om tot een antwoord op de vraag te komen moeten deze geïnterpreteerd worden. Hiernaast moet men bij het stellen van deze vraag ook de inhoud van de games in kwestie evalueren, want niet alle games zijn gelijk geschapen.

Bijbelse overwegingen

De Bijbel biedt veel handvatten op basis waarvan een christen kan oordelen of iets goed of verkeerd is. Een aantal van deze handvatten hebben raakvlakken met bepaalde aspecten van gamen. Zo zijn er teksten over het opbouwen van mensen, het eren van God, het doel van het leven, Gods wil doen en het doen van goede werken.

Opbouwend?

"Alles is geoorloofd, maar niet alles is nuttig. Alles is geoorloofd, maar niet alles bouwt op." (1 Kor. 10:23 - NBG 1951)

In zijn eerste brief aan de Korintiërs schreef de apostel Paulus dat alles geoorloofd is. Er zijn echter veel zaken die een keerzijde hebben, ze zijn niet nuttig en bouwen niet op. Gamen is dus niet per definitie verboden, maar het is bij het gamen goed om na te gaan in hoeverre de speler hier beter van wordt.

Dit kan klinken als een vreemde vraag. Games zijn er toch niet om beter van te worden? Desondanks hebben games wel de potentie om mensen iets te leren. Zo zijn er games die erop zijn gericht om te leren, bijvoorbeeld rekenen of taal. Ook kunnen games vereisen dat mensen samenwerken om een doel te bereiken, ook met mensen die zij niet kennen en die een heel andere persoonlijkheid hebben. Ook kunnen videogames ervoor zorgen dat iemand zich ontspant.

Hiernaast vereisen games volgens cultuurtheoloog Bosman (bron 1) goede reflexen, reactievermogen, probleemoplossend vermogen, ruimtelijk inzicht, een goed geheugen en het vermogen om te multitasken. Ook wordt serious gaming gebruikt voor allerlei serieuze toepassingen, zoals het opleiden van artsen. Games kunnen daardoor een leuke manier zijn om iemand te trainen of iets te leren. Of zoals Paulus het gezegd zou hebben: iemand op te bouwen.

Aan de andere kant kunnen games mensen ook afbreken. Een voorbeeld hiervan is agressie die veroorzaakt wordt door gamen. Hoewel er geen duidelijke link is tussen agressieve spellen en agressief gedrag (bron 3), is er wel een link tussen het verliezen van spellen en de daarbij komende frustratie enerzijds en (zowel verbale als fysieke) agressieve uitbarstingen anderzijds (bron 7). Deze duren doorgaans kort, maar boosheid kan wel de relatie met God in de weg staan (vgl. Jak. 1:19-20). Ook past boosheid, met het daarbij komende gedrag, om zaken die onbelangrijk zijn niet in het christelijke leven (vgl. Rom. 3:10-15).

Het eren van God

"Of gij dus eet of drinkt, of wat ook doet, doet het alles ter ere Gods." (1 Kor. 10:31 - NBG 1951)

Even verderop in zijn brief aan de Korintiërs roept Paulus hen op om alles dat zij doen te doen tot eer van God. De context waarin Paulus deze oproep doet zijn situaties waarin christenen met aan afgoden gewijd vlees te maken kunnen krijgen. Zij mogen geen vlees eten waarvan hen is verteld dat dit gewijd is (1 Kor. 10:28-29), maar hoeven geen navraag te doen naar de status van vlees waarvan zij niet zeker weten of het gewijd is.

Bij het eten met anderen staat voor Paulus voorop dat die ander aan het gedrag van de christen kan zien wie God is en dat God goed is. Dit zou bij alles het geval moeten zijn. Bij games is de manier waarop de gelovige zich gedraagt daarom van belang. Is dit op een manier waarop God geëerd wordt of niet? Iemand die bij een game vals speelt en daarmee een ander benadeelt eert God hier niet mee. Iemand die volgens de regels speelt, vriendelijk is en zich sportief gedraagt doet dit wel.

Het doel van het leven

"Ik zeide tot mijzelf: Welaan, ik wil u op de proef stellen door vreugde, verlustig u dus in het goede. Maar zie, ook dit is ijdelheid. Van het lachen moest ik zeggen: Het is dwaas; en van de vreugde: Wat werkt zij uit?" (Pred. 2:1-2 - NBG 1951)

In zijn zoektocht naar het doel van het leven besloot de Prediker om te kijken of hij die kon vinden in vreugde en het doen van leuke dingen. Hij had hierbij veel plezier, moest veel lachen, maar kwam tot de conclusie dat het niets meer dan ijdelheid was. Het maken van plezier had geen zin.

Op de vraag wat wél het doel van het leven is zou Paulus later geantwoord hebben dat dat is dat men in de hemel komt (1 Kor. 9:25). Daarom moet men een liefdevolle relatie met God opbouwen. Gamers moeten zich hierbij afvragen in hoeverre games hieraan bijdragen of juist hier afbreuk aan doen. In zijn eerste brief schreef Johannes namelijk dat men niet de wereld en hetgeen dat in de wereld is lief moet hebben, maar God. Als men de wereld wel lief heeft kan men God niet liefhebben (1 Joh. 2:15-17).

Hiermee is niet gezegd dat men gamen, of andere vormen van ontspanning, niet leuk mag vinden. Het woord voor 'liefde' dat Johannes gebruikte in de brief was namelijk het woord agape. Deze term betekent volgens Kopmels (bron 6) een liefde van iemand die bereid is offers te brengen en zelfs zichzelf op te offeren voor de ander, liefde van iemand die bereid is risico's te nemen en die het lijden en het conflictueuze niet schuwt.

Iemand kan het leuk vinden om te gamen (of een andere hobby uit te oefenen) zonder bereid te zijn offers te brengen voor het gamen. Iemand kan zelfs het plezier dat hij van gamen heeft opofferen om zijn liefde voor God te tonen, door de juiste prioriteiten te stellen. Op die manier kan gamen prima een plaats hebben in het christelijke leven.

Gods wil doen

"Leer mij uw wil te doen, want Gij zijt mijn God, uw goede Geest geleide mij in een effen land." (Psalm 143:10 - NBG 1951)

In één van zijn Psalmen vraagt David, de tweede koning van Israël, aan God om hem te leren Zijn wil te doen. Voor christenen is dit niet iets onbelangrijks. Zo bidden christenen in het onze Vader immers dat Gods wil moge geschieden (Mat. 6:10). Dat zou vanzelfsprekend moeten beginnen bij het gedrag van christenen. Daarom moeten christenen zich afvragen of het Gods wil is dat zij gamen.

Vanzelfsprekend is het niet Gods wil dat gelovigen de hele dag gamen. Maar hiermee is niet gezegd dat God niet wil hebben dat christenen games spelen. In Prediker 5:17 staat namelijk dat het goed is dat mensen naast het werken in het leven ook genieten. Dat men af en toe rust, ontspant en wat leuks doet is volgens de Prediker het recht van een mens. Als iemand kiest om dit te doen door te gamen dan hoeft daar geen probleem mee te zijn. Sterker nog: In zo een geval is het Gods wil dat iemand lekker een game speelt als hij daar zin in heeft.

Goede werken

"Want zijn maaksel zijn wij, in Christus Jezus geschapen om goede werken te doen, die God tevoren bereid heeft, opdat wij daarin zouden wandelen." (Ef. 2:10 - NBG 1951)

In zijn brief aan de Efeziërs herinnert Paulus hen eraan dat zij door genade behouden zijn en niet door iets uit zichzelf. In het bovenstaande vers voegt hij aan die herinnering toe dat wij zijn gemaakt om goede werken te doen. Daarom is het goed om stil te staan bij de vraag hoe gamen hierin past.

Volgens Grüsser e.a. (bron 5) kunnen games verslavend worden, omdat gamen vaak gebeurd met positive outcome expectancies (verwachtingen van positieve uitkomsten). Een voorbeeld hiervan is dat iemand zegt: 'als ik game, dan voel ik mij daarna ontspannen'. Door deze verwachting ontstaat een begeerte om te gamen. Uit een onderzoek dat Grüsser e.a. deden onder een groep van 7069 gamers, van gemiddeld 21,1 jaar oud, bleek dat ongeveer 12% van hen een pathologische gamer was. Dit houdt in dit geval in dat zij extreem veel gamen, (te) grote positieve verwachtingen van het gamen hebben (afhankelijk zijn) en extreem verlangen naar gamen.

Hiermee is niets gezegd over de vraag in hoeverre gameverslaving een maatschappelijk probleem is. Ook is hiermee niet gezegd dat games altijd de oorzaak van gameverslavingen zijn. Een gameverslaving kan het gevolg zijn van problemen die in de verslaafde zelf zitten of die hij heeft, zoals slechte schoolprestaties, problemen thuis of gepest worden. In zulke situaties zijn er mensen die vluchten in een game, waar ze een plek vinden waar ze er wel bij horen en zich goed voelen, maar kunnen ze net zo goed een andere vorm van vluchtgedrag vertonen (bron 2).

Wel zegt het dat het mogelijk is dat gamen verslavend is. In zulke gevallen kunnen games ervoor zorgen dat mensen geen of minder goede werken doen, omdat zij niet goed prioriteiten kunnen stellen. Als de positieve uitkomsten die mensen verwachten van het gamen dan ook nog eens niet bereikt worden kunnen games zelfs tot slechte werken leiden. Een voorbeeld hiervan is schelden of agressief worden bij verlies. In zulke gevallen past het gamen niet in het christelijke leven.

Aan de andere kant kunnen games juist rust en ontspanning bieden. In die gevallen dragen games bij aan goede werken omdat zij mensen helpen tot rust te komen om weer aan het werk te gaan. Zelfbeheersing en discipline zijn hier echter onmisbaar bij (vgl. 1 Kor. 9:25).

De inhoud van games

In de bovenstaande overwegingen is vooral aandacht geweest voor de plaats die gamen in het leven inneemt naast andere dingen die moeten gebeuren. Ook is er aandacht geweest voor invloed die games op spelers kunnen hebben. Een ander aandachtspunt is de theologische inhoud van spellen. Volgens Bosman (bron 1) zijn (en blijven) games religieus geladen "omdat ze uiting geven aan het diepmenselijk verlangen orde en zin in de chaos van het leven te brengen". Er zijn dan ook veel games gemaakt die christelijke inhoud bevatten.

Volgens Bosman (bron 2) zijn er drie categorieën van games met een christelijke inhoud, namelijk de evangelische variant, een variant die christelijke beelden gebruikt en een variant die inhoudelijk gebruikmaakt van christelijke beelden en verhalen voor de verhaallijn van een game.

Evangelische variant

De evangelische variant is volgens Bosman een game die probeert om de christelijke boodschap over te brengen. Dat kan zijn in een poging om mensen te bekeren of om kinderen te onderwijzen. Een voorbeeld hiervan is het spel Adam's Venture, waarin de speler de avonturier Adam Venture helpt om de hof van Eden en de tempel van Salomo te vinden.

Christelijke beelden

Games waarin gebruik wordt gemaakt van christelijke beelden gebruiken deze vooral als achtergrond. Hierbij kan worden gedacht aan kaarsen, wierrook, kathedralen, kloosters en wijwater. Deze zaken dienen als achtergrond, bijvoorbeeld bij een oorlogsspel met veldslagen die in dorpen en steden plaatsvinden of, zoals in veel gevallen, voor horrorgames. De beelden dienen dan puur om een bepaalde (atmo)sfeer te creëren. Een voorbeeld hiervan zijn de spellen uit de Doom-serie. In deze spellen wordt regelmatig in christelijke omgevingen gevochten.

Christelijke inhoud

Game-ontwikkelaars die inhoudelijk gebruikmaken van het christelijk geloof gebruiken het christelijk geloof vaak als inspiratie voor hun verhalen. Hun games zijn niet christelijk, maar zij maken wel gebruik van christelijke teksten, beelden en ideeën om hun verhaallijn op te zetten. Een voorbeeld hiervan zijn de Diablo-spellen, waarin veelvuldig gebruik wordt gemaakt van namen en begrippen uit de joods-christelijke traditie om de protagonisten, antagonisten en de realiteit om hen heen te beschrijven. Zonder dat de game zelf christelijk is of christelijke normen, waarden en ideeën wilt verspreiden.

Het afwegen van de inhoud

Met het gebruik van christelijke beelden of inhoud is niet direct gezegd dat games goed zijn en zonder gebruik hiervan is een game ook niet per definitie slecht.

Volgens Bosman (bron 2) is het vooral belangrijk om te kijken waar een game over gaat, wat is het doel van het spel? Als het gaat om blindelings en doelloos doden, verkrachten of vernieling veroorzaken dan adviseert hij om een game links te laten liggen. In zulke gevallen worden geweld en de dood verheerlijkt, iets dat niet past in de relatie met God (vgl. Spr. 8:36).

Is er echter sprake van een goede, leerzame, verhaallijn, dan hoeft de aanwezigheid van geweld volgens Bosman geen probleem te zijn. In zulke gevallen fungeren games als de vertelling van één of meerdere verhalen, waarbij de speler in het verhaal een rol speelt. Vaak komen hierbij grote levensvragen aan bod en wordt de speler ertoe gedrongen om over deze zaken na te denken, dat kan leiden tot nieuwe levensbeschouwelijke inzichten. Het geweld en de dood spelen in games met een goede verhaallijn doorgaans slechts één van de vele rollen en staan niet centraal.

Mag een christen gamen?

Op basis van het bovenstaande luidt het antwoord op de vraag of christenen kunnen gamen 'ja'. De redenen hiervoor zijn dat de Bijbel het niet verbiedt, dat games niet per se een christelijke levenswandel in de weg staan en dat games een positieve invloed op de speler kunnen hebben. Games kunnen namelijk helpen om de speler te leren samenwerken, vaardigheden eigen te maken en kennis op te doen. Als manier om te ontspannen passen games verder even goed in het christelijke leven als andere manieren om te ontspannen.

Men moet echter wel met gamen oppassen. Aan gamen zitten risico's vast, net zoals bij andere vormen van ontspanning. Games kunnen ervoor zorgen dat iemand gefrustreerd raakt, verslaafd wordt, of slechte dingen verheerlijkt in plaats van God. Ook kunnen ze op andere manieren tussen God en de mens in komen te staan. Als er echter geen sprake is van deze negatieve bijeffecten is het geen probleem dat iemand gamet, ook niet als dat veel is.