De jonge man in een linnen gewaad in Marcus 14:51-52

In Marcus 14 wordt onder andere beschreven hoe Jezus werd verraden en gearresteerd. In het verhaal beschrijft Marcus echter iets vreemds. Een jonge man, die alleen een linnen gewaad aan had volgde Jezus en de mannen die Hem hadden gearresteerd. Wanneer de mannen de jonge man grijpen verliest hij zijn gewaad en rent naakt weg. Het verhaal roept de vraag op wie deze jongeman was. Hierover zijn dan ook verschillende theorieën ontstaan. Deze zijn echter allemaal moeilijk verdedigbaar.

De tekst

In Marcus 14:51-52 wordt het optreden van de jonge man als volgt beschreven: "En een jonge man, die een laken¹ om het naakte lichaam geslagen had, liep mede, Hem achterna, en zij grepen hem. Maar hij liet het laken in hun handen en nam naakt de vlucht"

Theologen hebben zich altijd afgevraagd wie deze jonge man was, en waarom hij achter Jezus aanliep toen Hij werd opgepakt. Hierover zijn de volgende vier theorieën ontstaan, namelijk:

1. dat hij de auteur van het evangelie (Johannes Marcus) was
2. dat hij dezelfde is als de jonge man uit Marcus 16:5
3. dat hij een leerling was die 's nachts les kreeg van Jezus
4. dat hij een prostituee was met wie Jezus de nacht doorbracht

Marcus zelf

Er zijn drie argumenten waarom de jonge man Marcus zelf geweest kan zijn. Het eerste luidt dat hij de enige evangelist is die de gebeurtenis belangrijk genoeg achtte om te benoemen. Het tweede luidt dat de apostel Johannes in zijn evangelie ook naar zichzelf verwijst zonder zijn eigen naam te noemen. Het derde luidt dat er details in het verhaal staan die alleen bekend zouden zijn bij degene die het overkwam.

Het belang van de gebeurtenis

Het feit dat de jonge man in zijn gewaad achter Jezus aankwam, gegrepen werd en naakt wegvluchtte, wordt door theologen als Hendriksen, Gould en Evans gezien als triviaal. Het feit is volgens hen het beschrijven eigenlijk niet waard, omdat het niks toe lijkt te voegen aan het verhaal over Jezus. Evans stelt dan ook dat het begrijpelijk was dat Matteüs en Lucas het verhaal hebben weggelaten uit hun evangeliën.

Dit roept de vraag op waarom Marcus de gebeurtenis wel belangrijk genoeg vond om te beschrijven. Een mogelijk antwoord is dat hij zelf de jonge man was en dat hij in het verhaal zijn eigen ervaring heeft willen beschrijven.

Het Johannesevangelie

Hendriksen wijst erop dat in het Johannesevangelie de apostel Johannes zichzelf ook beschrijft, zonder zijn eigen naam te noemen. Zo noemt hij zichzelf "een andere discipel" (Joh. 18:15-16) en "de discipel, die Hij [Jezus] liefhad". Het is mogelijk dat Marcus dit ook heeft gedaan.

De details

In het verhaal staan volgens McKenna twee details die alleen bekend geweest kunnen zijn bij de jonge man zelf, namelijk dat het een linnen gewaad betrof en dat de jongeman naakt was. Met dit idee zijn er echter twee problemen. Ten eerste kan de jonge man het aan de schrijver van het Marcusevangelie verteld hebben. Ten tweede waren de mensen die Jezus arresteerden hier ook bij, ook zij kunnen het verhaal hebben verteld aan anderen, waarbij de auteur het via via heeft opgevangen. Deze details zijn dus geen reden om aan te nemen dat de auteur zelf de jongen was.

De jonge man in Marcus 16:5

Volgens Meyer is het verhaal over de jongen in het linnen gewaad een symbolisch verhaal. Het linnen gewaad is een symbool van het gewaad dat nieuwe gelovigen bij hun doop droegen. De jonge man liet Jezus in de steek door weg te rennen, zoals de discipelen eerder al hadden gedaan. Daarbij verloor hij zijn 'doopgewaad'. Op een later moment, nadat Christus gestorven is zit de jonge man bij diens graf. Hierbij draagt hij opnieuw een 'doopgewaad'. De man liet Jezus in de steek, maar kwam daarna alsnog bij Hem terug, ondanks dat alle discipelen Hem hebben afgeschreven. Volgens Meyer is dit een uitdaging aan alle gelovigen om het discipelschap op te nemen, ook al is de prijs daarvoor hoog.

Het probleem met deze interpretatie is dat de jonge man in Marcus 16:5 doorgaans wordt gezien als een Hemelse gezant, of een engel (English en Evans). Hij wordt namelijk beschreven door Marcus als iemand die een wit gewaad droeg en aan de rechterkant van het graf zat (wat een uiting van autoriteit kan zijn). Hiernaast heeft Matteüs bij het schrijven over de opstanding hoogstwaarschijnlijk beschikking gehad over Marcus' evangelie en heeft hij deze jonge man in zijn beschrijving gezien als een engel (Mat. 28:1-3). Het lijkt hierdoor zeer waarschijnlijk dat de jonge man in Marcus 16:5 inderdaad een engel was en niet dezelfde persoon als de jonge man in Marcus 14:51-52.

Een leerling

Evans wijst op een brief van Clemens van Alexandrië, geschreven rond 180 na Christus, aan ene Theodorus. In de brief beschrijft Clemens hoe Johannes Markus het evangelie volgens Markus schreef. Hiernaast citeert Clemens een paar teksten uit een geheim evangelie volgens Markus, waarvan het onduidelijk is of het een eerdere versie van het huidige Bijbelboek Marcus is, of een latere versie, of een vervalsing. In de geciteerde teksten staat dat er een jonge man was, die naakt, met alleen een linnen doek om zich heen, 's nachts bij Jezus kwam om te leren over het mysterie van het koninkrijk van God. Het is mogelijk dat deze leerling de jonge man was die in Marcus 14:51-52 beschreven wordt.

De vraag is echter of het geheime evangelie accuraat is. Volgens Evans is het waarschijnlijk een tweede-eeuwse aangepaste versie van het evangelie volgens Marcus. De redenen waarom hij dit denkt zijn dat dit ook de mening van Clemens was en dat de tekst 'te Markaans' is. Dat laatste wil in dit geval zeggen dat de teksten lijken op een mengelmoes van teksten die Markus geschreven heeft. Hierdoor lijkt het erop dat iemand heeft geprobeerd de teksten toe te voegen op een manier die niet opvalt.

Seksuele partner

Er zijn drie argumenten waarom de jonge man een seksuele partner van Jezus, of een prostituee, geweest zou kunnen zijn. Het eerste luidt dat de kleding van de jonge man dat suggereert. Het tweede luidt dat het gedrag van de jonge man dit suggereert. Het derde is de relatie die Jezus had met de apostel Johannes.

De kleding van de jonge man

Bij het lezen van Marcus 14:51-52 vraagt Kimpen zich af wat de jonge man naakt bij Jezus, op de Olijfberg, deed. Het antwoord op deze vraag is volgens hem simpel. Hij was Jezus' minnaar of geliefde en zij waren de liefde aan het bedrijven toen Judas en zijn mannen kwamen.

Een andere manier om de kleding te interpreteren is als de kleding van een prostituee. Prostituees die zichzelf aanboden hadden vaak maar één laag kleding aan. In dit geval zou Jezus met een prostituee geweest zijn. Dit is echter onlogisch omdat een prostituee niet zoveel loyaliteit voor een klant zou hebben dat hij de risico's zou nemen die de jonge man in Marcus 14:51-52 nam.

Er is echter iets mis met de vraag die Kimpen stelt. Het verhaal vertelt namelijk alleen maar dat de jonge man Jezus volgde. Het vertelt niet dat hij met Hem alleen was toen de mannen kwamen. Zo waren er ook andere omstanders op dat moment, waarvan één het oor van de slaaf van de hogepriester eraf sloeg (Mar. 14:47). Jezus en zijn vermeende minnaar waren dus niet alleen.

Een andere interpretatie van de kleding bieden Spence en Exell. Zij gaan ervan uit dat de jonge man in zijn bed lag toen hij het tumult hoorde van de groep mannen die Jezus had gearresteerd. Hierop zou hij snel een gewaad om zich heen geslagen hebben om te kijken wat er aan de hand was. De kleding van de jonge man lijkt dus nietszeggend.

Het gedrag van de jonge man

Kimpen merkt op dat de jonge man de enige is die meeloopt met Jezus wanneer Hij wordt opgepakt. De andere omstanders zijn dan al gevlucht (Mar. 14:47-50). Dat betekent volgens Kimpen dat de jonge man Jezus vurig verdedigde en dat is weer een aanwijzing dat de jonge man en Jezus een bijzondere band hadden. De vraag is echter of dit betekende dat deze jonge man de levenspartner van Jezus was.

Jezus' relatie met de apostel Johannes
Tijdens het laatste avondmaal lag de Johannes, de discipel "dien Jezus liefhad", tegen de boezem van Jezus (Joh. 13:23). Volgens Kimpen kan de term 'liefhad' van alles betekenen, maar hoeveel leraren laten hun leerlingen tegen zich aanliggen? In moderne tijden kun je als leraar al voor minder dan dat ontslagen worden.

Dat Johannes tegen Jezus aanlag wil niet zeggen dat de jonge man in Marcus 14:51-52 Jezus' minnaar (eventueel Johannes) was. Wel is het een indirecte aanwijzing dat dit mogelijk is.

Wie was de jonge man in het linnen gewaad?

De vraag wie de jonge man was is helaas niet te beantwoorden. Geen van de antwoorden is namelijk op een bevredigende manier te onderbouwen. Het idee dat het Marcus zelf was lijkt het best mogelijk, maar dat is slechts bij gratie van het feit dat er voor de andere drie theorieën geen enkel degelijk argument is.

---

¹ De jonge man droeg een sindon. In de NBG wordt dit vertaald als een 'laken', maar het moet volgens Spence en Exell worden vertaald als 'linnen doek'. De sindon doek kreeg zijn naam van de naam Sidon, de plaats waar een bepaalde soort linnen werd gemaakt. Dit was volgens Spence en Exell een lichte mantel die werd gedragen bij warm weer.