Het boek Jesaja

Jesaja is één van de grotere profeten uit het Oude Testament. Zijn boek is maar liefst 66 hoofdstukken dik. De vraag is echter of het wel door één persoon geschreven. En zo ja, wie was, of misschien wel, wie waren die Jesaja eigenlijk? En waar gaat het boek over? Belangrijke vragen die een antwoord verdienen.

Inhoud Jesaja

De 66 hoofdstukken van Jesaja bevatten vooral profetieën en aankondigingen van oordelen van landen die optrekken tegen Juda. Deze landen zijn: Babylon, Assyrië, Filistijnen, Moab, Syrië, het Noordrijk, Ethiopië, Egypte en Arabië. Deze aanklachten vinden hun hoogtepunt in hoofdstuk vijf, met de 'wee u' uitspraken. Deze profetieën kunnen zijn gegeven tijdens de voorspoedige regeringen van Uzzia en Jotam.

Hoofdstuk 6 bevat het bekende roepingsvisioen van Jesaja. Hij ontving dit visioen in het sterfjaar van koning Uzzia, dat in 747 v. Christus wordt gedateerd. De rode lijn kan samengevat worden als dat God de God van de hele aarde is, en dat landen die zich veilig wanen, best vernietigd zouden kunnen worden als God dat wil. Het boek bevat echter ook oordelen tegenover Juda zelf. In hoofdstuk 1-5 en 28-29 waarschuwt Jesaja hen, omdat zij zich veilig wanen, omdat ze een verbond hebben gesloten met God. God zegt echter dat het verbond hen niet kan redden als ze doorgaan met afgodendiensten en het uitbuiten van de armen.

Structuur Jesaja

Het boek Jesaja is in drie gedeeltes op te delen. In het eerste deel van Jesaja (hoofdstuk 1-39) kom je terecht in de politiek van de tweede helft van de achtste eeuw voor Christus. De koninkrijken Juda en Israël worden bedreigd door Assyrië en willen samenwerking zoeken met Egypte en andere landen om het gevaar van Syrië te bestrijden.

In het tweede deel (hoofdstuk 40-55) van het boek gaat het over een tijd zonder hoop, waarschijnlijk de Babylonische ballingschap in de zesde eeuw voor Christus. Maar de profeet kondigt aan dat God het volk zal bevrijden. De profeet vergelijkt de terugkeer naar Israël met de uittocht uit Egypte.

Het derde deel van Jesaja (hoofdstuk 56-66) gaat het over de tijd na de Babylonische ballingschap. De nieuwe grote toekomst voor het volk blijft uit en de teruggekeerde ballingen ondervinden allerlei moeilijkheden. De profeet zegt tegen hen dat het zondige leven dat ze er op na houden de oorzaak is. Ze moeten eerlijk en rechtvaardig zij, en de sabbat in ere houden, en de offers en gebeden opdragen. God zal echt waarmaken wat hij heeft beloofd.

Persoonlijke gegevens Jesaja

Jesaja oefende zijn dienst uit tijdens het bewind van de koningen Uzzia, Jotam, Achaz en Hizkia. Dit plaats hem in het midden van de 8e eeuw voor Christus. Hij is waarschijnlijk begonnen een paar jaar voor de dood van koning Uzzia, zo rond 740 v. C. Hij heeft in ieder geval geleefd tot het 14e regeringsjaar van koning Hizkia, en misschien dat hij hem zelfs overleefd heeft. Dat zou hij zo’n 64 jaar a;s profeet dienst hebben gedaan. Jesaja moet in zijn jeugd de val van het Noordrijk hebben meegemaakt. In koningen en kronieken komt Jesaja diverse keren naar voren als adviseur van koning Hizkia. We weten dat Jesaja getrouwd was met een profetes (8:3). Waarom ze zo genoemd wordt weten we niet. Jesasja had ook twee zonen, die elk een symbolische naam hebben gekregen, Schear-JaschuB en Maher Schalal, de betekenis daarvan is respectievelijk ‘een rest of overblijfsel zal zich bekeren’ en ‘haastige roof, spoedige buit’. Jesaja wordt genoemd als de zoon van Amos. Sommige geleerden vermoeden dat dit de profeet Amos is.

Jesaja woonde en werkte in Jeruzalem. ( Jes. 7:3;22;1-2;37:2;38:1;39:3) Het was het politieke en godsdienstige centrum van Israël. Jesaja zag de boosheid en het zedelijk bederf.

Twijfel aan auteurschap

Aan het einde van de 18e eeuw ontstond er discussie of Jesaja wel de auteur was van het (gehele) boek. De wetenschappers Doderlein (1789) en Eichhorn (1783) leverde de kritiek op de literaire breuk tussen het eerste gedeelte van Jesaja (hoofdstuk 1 tot 39) en het tweede deel (hoofdstuk 40 tot 66). De term Deutero-Jesaja werd ingevoerd, als naam voor de onbekende schrijver van het tweede gedeelte. In een later stadium werd ook Trito-Jesaja (de derde Jesaja) geïntroduceerd, omdat men ook een breuk vermoedde van hoofdstuk 40 tot 55 en vanaf hoofdstuk 56 tot 66.

Het tweede deel van de tekst zou er op duiden dat het geschreven zou zijn na de ballingschap, dit onder vanwege de referenties aan Cyrus, de koning van Perzië (44:28, 45:1, 13) en de vernietiging van de tempel. Ook zou de toon verschillen. Het eerste gedeelte zegt het oordeel aan, het tweede deel is meer troostend van aard. De discussie hierover is echter nog niet beslecht. Andere geleerden zoals Margalioth in 1964 wijzen een meervoudig auteurschap af, omdat er juist sprake zou zijn van een opvallende eenheid van het boek qua stijl, thema en boodschap.

Thema’s in Jesaja

De bezorgdheid van Jesaja richt zicht met name op het verband tussen de gedrag van het volk en hun wijze van aanbidding. Een van de belangrijkste thema’s is het feit dat God de rituele offers van het volk weigert, zolang zij op een onrechtvaardige wijze hun medemens behandelen.

Afgodendienst

Jesaja neemt ook afstand van de Kanaänitische afgodendienst van het Joodse volk, waaronder de seksuele handelingen die het volk begaat. Deze zijn in de Torah verboden. Jesaja borduurt verder op de beeldspraak van andere profeten, die de band tussen God en Juda vergelijkt met een vrouw die overspel pleegt en haar echtgenoot in de steek laat.

God van de hele aarde

Een ander belangrijk thema is dat God de God van de hele aarde is. In die tijd was er sprake van veel lokale goden, maar God laat weten dat alleen hij God is. Niemand kan hem verslaan, ook niet in oorlogstijd. Als Gods volk leidt, dan is dat alleen, omdat God wil laten zien dat hij Heer is. God is daarnaast niet alleen begaan met het lot van het Joodse volk, maar door het Joodse volk wil God aan alle naties laten zien wij Hij is.

Een term die veel gebruikt wordt is ‘geheel Israël. In het hele boek komt deze term maar liefst 26 keer naar voren. Deze term wordt alleen hier gebruikt in het hele Oude Testament. Volgens geleerden zou Jesaja hiermee de eenheid van het boek willen aangeven.

Knecht des Heren

Voor christenen is een van de belangrijkste thema’s uit Jesaja d 'Knecht des HEREN' Daar zien we in verschillende hoofdstukken een beschrijving, waarin christenen zonder al te veel moeite Jezus Christus herkennen is. In Jesaja zijn er vier gedeelten die verwijzen naar deze knecht. (42:1-7; 49:1-7; 50:4-11 en 52:13-53:12) In het hele boek Jesaja vinden we deze titel slechts eenmaal terug en wel in Jesaja 42:19. Daar staat: "Wie is er blind dan Mijn knecht en doof als de bode die Ik zend? Wie is er blind als de volmaakte en blind als de Knecht des HEREN?". Wie het verband leest waarin dit vers staat, ontdekt dat het niet gaat om een verwijzing naar Gods Zoon, maar om het volk Israël. In vers 19 wordt gesproken over doofheid en blindheid.