Creationisme: een overzicht

Het creationisme, een religieuze opvatting over het ontstaan van de wereld, kent een steeds grotere populariteit. De oorzaak voor deze hernieuwde interesse in het samenbrengen van geloof en wetenschap is niet eenvoudig te verklaren. Maar wat is dit creationisme nu precies?

Religie en wetenschap

Zoals in de inleiding beschreven spreken we dus over een mengvorm van wetenschap en religie. Het creationisme gaat er namelijk vanuit dat er een schepper is die verantwoordelijk is voor ons bestaan en de manier waarop wij nu leven. Het gaat hier dus om een intelligent wezen dat de wereld en het heelal geschapen heeft en/of heeft laten evolueren volgens zijn/haar wil.

De wetenschappelijke tegenhanger is het Darwinisme. Deze theorie gaat uit van een evolutie, van eenvoudige celstructuren tot de ingewikkelde wezens die wij zijn, waarbij wij de mens als het meest geavanceerde resultaat beschouwen. Volgens het Darwinisme zijn we geëvolueerd tot wat we zijn door toeval, ook wel als 'trial and error' genoemd, waarbij de sterkste variant van een levend wezen de overhand krijgt, en de zwakste uitsterft.

Varianten

Het creationisme kent verschillende varianten. Oorspronkelijk is het gegroeid uit christelijke gemeenschappen die het Darwinisme niet konden accepteren. Ook in de Islam is er echter een creationistische richting ontstaan. In het Hindoeïsme bestaan er stromingen die de oorsprong van de Aarde zo'n 15 miljard jaar in het verleden vast leggen.

Wij worden hoofdzakelijk met het christelijk creationisme geconfronteerd. In de Verenigde Staten is het creationisme echter uitzonderlijk populair geworden. Ongeveer de helft van de Amerikaanse volwassenen geloven sterk in 'de hand van God' als oorsprong van het universum en het leven.

Jongeaardecreationisme

Het letterlijke overnemen van het bijbelse scheppingsverhaal, dat zich zo'n 4000 jaar voor christus in 6 dagen voltrok.

Oudeaardecreationisme

Deze richting ziet het ontstaan van de wereld over vele miljoenen jaren plaatsvinden, maar niet volgens een evolutietheorie. De aanhangers van deze theorie gaan ervan uit dat er lange periodes waren waarin er geen nieuwe scheppingen plaatsvonden. De Aarde werd met andere woorden beetje bij beetje over deze miljoenen jaren door God bevolkt.

Progressief creationisme

De evolutie zelf is een sturing van het leven door God. Met andere woorden, het is een evolutietheorie, maar niet volgens het princiepe van Darwin. God zelf stuurt de evolutie met een specifiek, door ons ongekend doel en richting.

De argumentatie van de creationistische bewegingen

Deze zijn vooral gerelateerd met onzekerheidsfactoren en foutmarges in het wetenschappelijk onderzoek. Elk artikel, elke publicatie wordt onder de loep genomen, op zoek naar fouten. Zo zou de koolstofmethode in veel gevallen verkeerde resultaten opleveren wat de datering van de fossielen betreft. Bepaalde verouderde en achterhaalde, wetenschappelijke argumentatie wordt gebruikt om de nieuwe inzichten te ondermijnen. Om deze en andere redenen wordt het wetenschappelijk onderzoek dat de creationisten zelf uitvoeren 'pseudo-wetenschap' genoemd. De neiging tot het maken van samenzweringstheorieën draagt evenzeer bij tot het pseudo-wetenschappelijk karakter van het creationisme.

De argumentatie van de wetenschappelijke wereld

Zoals hierboven aangehaald worden veel beweringen van de creationisten door de wetenschappelijke wereld als pseudo-wetenschappelijk beschouwd. Naast het gebruik van verouderde stellingen, wordt het onderzoek zelf eveneens onder de loep genomen. De gebruikte invalshoek is per definitie niet wetenschappelijk omdat deze niet waardenvrij, of objectief is. Met andere woorden, de resultaten worden geïnterpreteerd volgens de denkbeelden van het geloof. De wetenschappelijke wereld duidt op de gevaren van het creationisme dat dikwijls als een uiting van fundamentalisme wordt aanzien. Ook wordt erop gewezen dat het creationisme een gevaar kan betekenen voor een verdere verruiming van de wetenschappelijke kennis.