Jonestown Massacre: de vernietigende invloed van Jim Jones

In 1955 stichtte Jim Jones zijn eigen kerk: People's Temple. Zijn kerk combineerde communistische ideeën met het christendom. Er werd veel aandacht besteed aan het prediken van gelijkheid en aan het leveren van armen- en ouderenzorg. De kerk veranderde echter langzaam van karakter. Jim Jones werd beschuldigd van seksueel misbruik, hersenspoeling en gedwongen drugsgebruik. Om deze kritiek te ontvluchten stichtte People's Temple een eigen stad in Guyana: Jonestown. Het leven hier werd volledig gecontroleerd door Jones. Hij sloot zijn volgelingen compleet af van de buitenwereld en zaaide angst om iedereen onder controle te houden. Jonestown kreeg aandacht van de Amerikaanse overheid en media, en er werd een afgevaardigd congreslid met een team van journalisten heen gestuurd voor onderzoek. Dit bezoek had een fatale afloop voor sommigen in het team. Vervolgens vonden op 18 november 1978 meer dan 900 mensen de dood door een opgedragen massazelfmoord door Jim Jones.

Jim Jones

Op 13 mei 1931 werd Jim Jones geboren, in het Amerikaanse stadje Crete. Wegens gebrek aan geld moest het gezin verhuizen naar het stadje Lynn, waar Jim Jones opgroeide. Volgens jeugdvrienden was hij al op jonge leeftijd geobsedeerd door religie en de dood. Jim Jones’ vader was erg racistisch, hij was lid van de Ku Klux Klan. Jim Jones voelde zich echter erg betrokken bij het leed van minderheden, omdat hij zichzelf ook een beetje als buitenbeentje zag. In de loop der jaren ging hij zich het leed van de minderheden en armen in de samenleving steeds meer aantrekken. Ook werd hij communistisch.

People's Temple

De idealen van People's Temple

In 1955 stichtte Jim Jones de kerk People’s Temple in Indiana. Hij vond dat hij zijn communistische ideeën goed kon verspreiden door een kerk te stichten. Door zijn communistische ideeën te combineren met Bijbelse preken kon hij veel meer aanhangers krijgen. People’s Temple groeide uit tot een grote gemeenschap. Het grootste deel van de aanhangers van Jim Jones bestond uit afro-amerikanen, armen en drugsverslaafden. Veel mensen konden hulp krijgen via de kerk van Jim Jones, er was veel aandacht voor ouderen- en armenzorg. Dit kon worden betaald doordat veel leden grote delen van hun eigendom schonken aan Jim Jones. Veel mensen die zich normaal niet geaccepteerd voelden in de samenleving, voelden zich bij People’s Temple wel op hun plek. De diensten van de kerk waren vrolijk, er werd veel gezongen en gedanst. Maar langzaamaan kwam hier verandering in.

Omslag van de sfeer in People's Temple: wandaden van Jim Jones

Vanaf de jaren 70 zagen Jim Jones’ volgelingen hem veranderen. Hij ging in grote mate drugs en alcohol gebruiken, en ook vertoonde hij steeds meer paranoïde gedrag. Ook de gang van zaken in People’s Temple veranderde. Jim Jones ging steeds vaker nepgenezingen uitvoeren om aan geld te komen. Een voorbeeld hierbij is de genezing van een vrouw die in een rolstoel zat en niet meer kon lopen. Hij vroeg de vrouw in de zaal om op te staan en naar hem toe te lopen. De vrouw stond moeizaam op, bij het zetten van de eerste stappen viel ze bijna om, maar ze liep steeds beter en na een tijdje rende ze zelfs door de zaal heen.
Alle mensen uit de zaal zagen dit als een wonder. Later kwamen een paar leden van People’s Temple erachter dat deze vrouw eigenlijk een medewerker van Jim Jones was en altijd al kerngezond was geweest. De hele genezing was door Jim Jones in scène gezet. Jim Jones’ excuus hiervoor was dat de genezingen zouden zorgen dat mensen meer in hem gingen geloven, waardoor hij weer meer geld kon binnenhalen om de armen te helpen. Naast deze genezingen had Jim Jones meer manieren om geld van zijn volgelingen afhandig te maken. Hij vroeg ze steeds vaker om hun bezittingen en geld aan hem te doneren. De vrolijke bijeenkomsten van People’s Temple kregen ook een ander karakter. Tijdens de diensten werden mensen die zich niet aan de regels van de kerk hadden gehouden naar voren geroepen en in het openbaar vernederd en mishandeld.

Loyaliteitstest of oefening voor massazelfmoord?

Ook voerde Jim Jones vreemde tests uit onder zijn volgelingen. Hij liet zijn volgelingen limonade drinken, waarna hij hen vertelde dat hij hier vergif in had gedaan. Hij wachtte hun reactie af en vertelde later pas dat de limonade niet vergiftigd was. Hij noemde deze actie een loyaliteitstest: hij wilde zien wie in zo’n situatie nog trouw aan hem bleef. Veel ex-sekteleden denken dat het meer was om zichzelf te testen: had hij de macht om mensen over te halen zichzelf voor hem te vermoorden? Ook wordt gedacht dat dit een oefening was voor een echte massazelfmoord, en hij wilde kijken wie in zulke situaties mee zou werken en wie zou tegenstribbelen. Ook speelden er nog meer dingen af in People’s Temple, die later door interviews met ex-sekteleden aan het licht zijn gekomen.

De stichting van Jonestown

In 1977 werd door de journalist Kilduff een artikel uitgegeven met kritiek op Jim Jones. Hierin waren ook interviews met ex-leden van People’s Temple verwerkt. Ze spraken over seksueel misbruik, hersenspoeling en gedwongen drugsgebruik. Jim Jones zag dit artikel als een grote bedreiging voor hem en People’s Temple. Omdat hij bang was dat hij zich niet tegen de beschuldigingen in het artikel kon verdedigen, vertrok hij met zijn volgelingen uit San Francisco naar Guyana en stichtte daar Jonestown.
Jim Jones vertelde zijn volgelingen dat ze niet langer in San Francisco konden blijven, omdat veel mensen het niet eens waren met hun denkbeelden. Hij vertelde ze ook dat de overheid achter de beschuldigingen in het artikel zat en dat alles verzonnen was. De overheid zou er volgens hem op uit zijn om People’s Temple aan te vallen. Daarom zouden ze veiliger zijn in Jonestown.

Het leven in Jonestown

Constante indoctrinatie en afsluiting van de buitenwereld

Eenmaal in Jonestown werd de vrijheid van Jim Jones’ aanhangers voor het grootste deel afgenomen. Het was verboden Jonestown te verlaten, dit zag Jim Jones als een van de ergste vormen van verraad, aan hem en aan waar ze in geloven. Ook was er een omroepsysteem in Jonestown, het geluid daarvan kon alle plekken in Jonestown bereiken. Hier doorheen klonken 24 uur per dag Jim Jones’ preken, zelfs ’s nachts werden de sekteleden continu toegesproken door Jones. Er waren in Jonestown geen TV’s of telefoons, communiceren met de buitenwereld was verboden. Men mocht zelfs geen contact meer opnemen met hun familie. De sekteleden waren totaal van de buitenwereld afgesloten, hierdoor kregen ze alleen Jim Jones’ visie op de werkelijkheid binnen.

Angst als methode om controle te kunnen houden

Jim Jones hield zijn volgelingen in bedwang door angst te zaaien. Hij vertelde hen dat het in Amerika veel te gevaarlijk voor ze was. Er zouden volgens hem concentratiekampen voor afro-Amerikanen zijn, bewaakt door leden van de Ku Klux Klan. Ook zei hij dat er binnenkort een atoomoorlog zou uitbreken, en dat Jonestown een van de beste plekken op aarde zou zijn om die oorlog te kunnen overleven. Op deze manier maakte hij mensen zo bang dat ze Jonestown niet meer durfden te verlaten en hield hij de macht over ze. In Jonestown voerde hij ook meer oefeningen uit voor massazelfmoord.

Protest tegen Jonestown

Ondertussen maakten familieleden van leden van People’s Temple zich zorgen om hun familie in Jonestown. Ze organiseerden demonstraties en schreven brieven naar de overheid. Ze kregen hierdoor aandacht van de overheid en de media.
Ook van Leo Ryan, een lid van het Huis van Afgevaardigden van de Verenigde Staten. Hij was benieuwd naar de situatie in Jonestown en besloot er met een groep journalisten heen te gaan, als onderdeel van een onderzoek naar misbruik in de sekte. Ook gingen een paar bezorgde familieleden van mensen in Jonestown mee.

Onderzoek en moord op congreslid Leo Ryan

Eerst wilde Jim Jones niet dat ze zou komen, en hij liet zijn volgelingen een petitie tekenen waarin stond dat ze niet welkom waren in Jonestown. Maar uiteindelijk werd Jim Jones overgehaald Leo Ryan toch binnen te laten, om hem te kunnen laten zien hoe goed het leven in Jonestown was en zo een einde te maken aan alle geruchten over Jonestown. Er werden veel voorbereidingen getroffen in Jonestown om indruk te maken op de bezoekers.
Leo Ryan en zijn team werden hartelijk ontvangen in Jonestown. De sekteleden hielden zelfs een ceremonie ter ere van hun gasten. Er werd gezongen en gedanst en Leo Ryan zag overal blije mensen. Hij ging hierdoor wel twijfelen aan de beschuldigingen tegen Jim Jones. Maar dit veranderde toen hij diezelfde avond nog briefjes kreeg toegestopt van verschillende leden, waarin stond dat ze graag met hem terug wilden en uit Jonestown wilden ontsnappen.
De volgende dag, op 18 november 1978, kwamen meer mensen naar het team van Leo Ryan toe om te zeggen dat ze wilden ontsnappen. Jim Jones praatte met deze mensen en probeerde ze over te halen om toch te blijven. Maar dit lukte niet, een paar sekteleden vertrokken samen met Leo Ryan naar het vliegveld. Toen ze eenmaal aangekomen waren bij het vliegveld, dook er een auto met leden van People’s Temple op die de groep beschoten. Bij de schietpartij kwamen vijf mensen om het leven, waaronder Leo Ryan en een sektelid dat mee was gegaan om te ontsnappen.

Jonestown Masscre

In Jonestown werd iedereen ondertussen naar het hoofdgebouw geroepen voor een bijeenkomst. Daar vertelde Jim Jones aan zijn volgelingen dat Leo Ryan vermoord was. Dit zou natuurlijk niet ongestraft blijven, volgens Jones zou de Amerikaanse overheid legers naar hun stad sturen om hen en hun kinderen te martelen. Daarna zei hij tegen zijn volgelingen: ‘If we can’t live in peace, then let’s die in peace’. Hij opperde het idee massale zelfmoord te plegen om aan de legers te ontkomen, en een waardige dood te kunnen sterven. Hij zei dat ze in deze wereld niet gelukkig en in vrijheid konden leven, en dat het beter was om dood te gaan dan om nog langer in deze wereld te moeten leven. Sommige mensen probeerden Jones over te halen om niet deze weg te kiezen. Maar langzaam aan omsingelden gewapende mensen het gebouw en zij richtten hun geweren op de bewoners van Jonestown.

Ondertussen werd er cyaankali gemixt met fruitdrank. Jim Jones beviel iedereen zelfmoord te plegen. Kinderen werden gescheiden van hun ouders en kregen als eerst het giftige drankje, of ze kregen een injectie met gif. Daarna werden de volwassenen naar de bak met giftige fruitdrank gebracht, en werd hen bevolen te drinken. Veel deden dit uit vrije wil, maar wie het niet wilde kreeg met geweld een injectie ingespoten.

Er was weinig kans om te ontsnappen, want de grenzen van Jonestown werden streng bewaakt door mensen met wapens. Jim Jones noemde deze massazelfmoord een daad van revolutionaire zelfmoord tegen de omstandigheden van een inhumane wereld. Jim Jones zelf heeft zich dood laten schieten door een van zijn volgelingen. Meer dan 900 mensen stierven die dag. Slechts 33 mensen hebben weten te ontsnappen.

Zelfmoord of massamoord?

Ondanks het feit dat deze gebeurtenis vaak wordt omschreven als massazelfmoord, kan het in feite meer gezien worden als een massamoord gepleegd door Jim Jones. Hij gaf zijn volgelingen het idee dat de dood de beste optie voor hun was, omdat er anders ergere dingen zouden gebeuren. Doordat Jim Jones angst zaaide onder zijn volgelingen, zagen ze dit als de enige uitweg.