De Oorspronkelijke Religie van Tibet: Bon

Wie aan Tibet en religie denkt, denkt waarschijnlijk automatisch aan het boeddhisme, maar voordat in de achtste eeuw het boeddhisme naar Tibet kwam volgden de Tibetanen al hun eigen religie: Bon of Bonpo. Deze religie had ook grote invloed op het boeddhisme en het Tibetaanse boeddhisme heeft dan ook veel elementen van Bon in zich opgenomen. Andere wetenschappers accepteren Bon niet als een aparte religie, maar zien het als een van de twee types van Tibetaans Boeddhisme. Het is moeilijk om de twee religies te scheiden, omdat de oudste bronnen dateren uit de negende en tiende eeuw, de tijd nadat het Boeddhisme al in Tibet was doorgedrongen.

Oorsprong van Bon

Tonpa Shenrab Miwoche wordt wel gezien als de grondlegger van Bon, door sommige aanhangers van de religie. Hij zou afkomstig zijn uit Tagzig Olmo Lung Ring (het Bouwwerk van de negen Swastika's), dat gelegen zou zijn in Yung-drung Gu-tzeg, wat mogelijk de berg Kailash in west Tibet is. Hij zou de religie in het koninkrijk Shang Shung (of Zhang Zhung) geïntroduceerd hebben, wat een groot deel van het huidige Tibet besloeg. Vanwege de heiligheid Tagzig Olmo Lung Ring en berg Kailash zijn zowel het getal negen als de swastika van grote betekenis, voor zowel de Bon als voor Hindoes. De ervaringen van Shenrab zouden ongeveer gelijk zijn aan die van de Boeddhistische Sakyamuni en hij zou diverse demonen het onderspit hebben doen delven. Shenrab beweerde dat hij de wereldse incarnatie van de goden was en macht had over het heden. In de achtste eeuw viel Songtsen Gampo Shang Shung binnen en vestigde een verenigd Tibet, hij verklaarde het boeddhisme als staatsgodsdienst. Bon-priesters probeerden politieke en religieuze invloed uit te oefenen, maar de koninklijke familie gaf de voorkeur aan het boeddhisme. Gedurende de regeringsperiode van Lang Darma probeerden Bon-volgelingen het boeddhisme uit te roeien, maar dit mislukte. Hierna kwam Bon in de marge terecht.

Invloed Boeddhisme

Om niet volledig te verdwijnen als religie introduceerde Bon hervormingen en veranderingen en werden bepaalde aspecten van het boeddhisme geadopteerd. Maar omgekeerd had Bon ook invloed op de Tibetaanse versie van het boeddhisme. De bronnen blijven echter verdeeld over deze kwestie, sommige bronnen spreken de invloed van Bon op het boeddhisme in Tibet tegen. Ook de Dalai Lama, die Bon steunt, ziet meer in de versie dat het boeddhisme Bon beïnvloedde. .

Drie Bon Sektes

Tot op de dag vandaag is de Bon religie levend in Tibet, ondanks onderdrukking door zowel de boeddhistische meerderheid als ook door het communistische China. Vooral in de Dengchen regio, in de provincie Chambo zijn veel kloosters en monniken te vinden. Volgens een Chinese census zou zo'n 10% van de Tibetaanse bevolking Bon aanhangen tot op de dag van vandaag. Er zijn nog 264 Bon-kloosters te vinden in het hedendaagse Tibet. Tegenwoordig worden er drie Bon-sektes onderscheiden: Oude Bon, Yungdrung Bon en Nieuwe Bon. De oude versie is die van voordat het Boedhisme in Tibet kwam, de nieuwere versie is die van Yungdrung, waarin al veel boedhistische elementen te vinden zijn. Yungdrung betekent dan ook 'eeuwig'. Sommige bronnen geven aan dat Shenrab alleen door deze versie van Bon wordt erkend als stichter van de religie en vandaar grote overeenkomsten vertoond met Boeddha. Andere zien Shenrab als Lao Tzu, waarmee het Yungdrung Bon afgeleidt zou zijn van het Taoïsme. Anderen geven aan dat er invloed zou zijn van het Hindoeïsme op deze versie van Bon (een sekte gewijd aan Shiva in Kashmir). Het nieuwe Bon is grotendeels doordrenkt van boeddhisme en staat tamelijk ver af van Yungdrung, maar de aanhangers zien zichzelf staan in een langlopende traditie van Bon.

Shamanisme en Animisme

Bon wordt beschouwd als een religie met shamanistische en animistische praktijken, die door priesters, bekend als 'shen' of 'bonpo' worden uitgevoerd. De praktijken en rituelen werden 'cho' of 'chos' genoemd, later werd de boeddhistische term 'dharma' overgenomen. Veel rituelen hadden van doen met het goedgunstig stemmen van geesten en demonen, die in alle sferen van het Tibetaanse leven te vinden zijn. Men hoopte dat de rituelen tegen het kwaad konden beschermen, een goede oogst op zou leveren en bijvoorbeeld enige rijkdom op zou leveren. Het welzijn van mensen zou afhangen van de goedgunstigheid van de alomtegenwoordige geesten en demonen. Men kan deze goedgunstigheid verkrijgen door speciale rituelen uit te voeren, offers te brengen en soms door bepaalde plekken te vermijden. In het harde klimaat van Tibet kunnen deze rituelen voor een zekere zekerheid en gevoel van controle zorgen in een zeer onvoorspelbaar en vaak gevaarlijke omgeving. Daarom ook hebben veel elementen van Bon het boeddhisme overleefd, omdat het boeddhisme vooral gericht is op bevrijding aan het einde van het leven, voor het gewone dagelijks leven is weinig plaats. Bon blijft daarom een aparte plek innemen in het leven van de Tibetanen, ondanks het feit dat ze Boeddhist zijn. Ook zijn Tibetanen gefascineerd door magie en het occulte en ervan overtuigd dat hun land de woonplaats is van bovenaardse krachten die hun levens beïnvloedden. De bovenaardse krachten werden opgenomen in de boeddhistische wereldvisie, de belangrijkste goden werden manifestaties van de Boeddha en boddhasattva's. Ook mensen die grote kennis hebben van het boeddhisme kunnen vaak op bepaalde tijden bepaalde gebieden vermijden in verband met de gevaarlijke krachten die op dat moment ergens aan het werk zouden zijn.

Godheden en Wegen naar Verlichting

Er worden vier belangrijke vredelievende godheden erkend, ook wel bekend als de Vier Transcedente Heersers. Ze worden geleid door de godin Yum, de moeder, die gevolgd wordt door drie mannelijke godheden: Lha, de God, Sipa, de schepper en Tonpa, de leraar. Veel rituelen hebben te maken met boze godheden, onderverdeeld in Moeder Tantra's en Vader Tantra's. Ze worden afgebeeld met boze uitdrukkingen, veel armen en benen en met wapens. Meditatie over de boosaardige godheden is een manier om de realiteit te begrijpen en verlichting te verkrijgen, zoals in het boeddhisme.

Daarnaast zijn er negen wegen van Bon, de negen Yanas, waarbij men uiteindelijk verlichting bereikt. De Bonpo zien zichzelf als de grondleggers van dit pad, dat overeenkomt met dat van de Nyingma scholen van het boeddhisme. Dit zijn de negen wegen:

1. De weg van Voorspelling: astrologie, ritueel.
2. De weg van de Visuele Wereld: verklaart het psychofysische universum.
3. De weg van Illusie: riten voor het verdwijnen van vijandige krachten.
4. De weg van Bestaan: begrafenis en overlijdens rituelen.
5. De weg van de Leken-volgeling: tien principes voor gezonde activiteit.
6. De weg van een Monnik: regel en regulaties voor monnikken.
7. De weg van het Oorspronkelijke Geluid: integratie van een verheven volgeling in de mandala van de hoogste verlichting.
8. De weg van de Oorspronkelijke Shen: zoeken naar een echte Tantrische meester en spirituele binding tussen een discipel en zijn meester.
9. De weg van de Supreme Doctrine: de doctrine van grote perfectie.