Begrafenissen en het herdenken van de overledenen in België

Begin november staan we allemaal even stil bij de dood en herdenken we onze overledenen. De meesten liggen begraven op een kerkhof of staan in een urne in het columbarium. Toch zijn er andere mogelijkheden, waar mensen niet altijd aan denken. Zo kan je je dierbare partner of kind voor altijd met je meedragen in een ring. Je as kan je laten uitstrooien in de zee of in een rivier. Ook via orgaandonatie kan je dierbare verder leven. Een beetje luguber misschien, maar toch eens iets om even over na te denken.

Rouwjuwelen: ringen en sieraden

Een ring met het profiel van de overledene, zodanig dat je hem of haar steeds bij je draagt. Dit idee komt van Nick Wouters, die er in 2010 een eerste prijs mee won op het International Funeral Awards. De Contura-ring komt in verschillende legeringen, namelijk goud, platina of titaan en in verschillende breedtes (van 8 tot 14 mm). Qua prijs kan je gaan van zo'n 500 euro tot zo'n 3000 euro. Voor wie nog verder wil gaan, bestaan er ook begrafenisondernemers die een klein beetje as van de overledene in een sieraad doen, dat dan rond de hals kan worden gedragen. De ontwerpen zijn velerlei. Het kan een kruisje zijn, maar ook een hartje, een letter, een geometrische vorm of een dolfijn. Ook as in een ring is mogelijk. Het as van overleden dieren kan men op deze manier ook steeds bij zich dragen.

Alternatieve doodskisten

In België zijn ze anno 2020 nog niet verkrijgbaar. In Nederland daarentegen heeft men al grafzerken met wel heel bijzondere vormen. Wat dacht je van een graf in de vorm van een biljarttafel, van een gitaar, van een krat bier of nog een Iphone. Om extra aan te geven wat de hobby of het beroep van de overledene was. Erg persoonlijk wel.

Biologisch afbreekbare urnen

In Vlaanderen is het sinds 2010 een feit: men kan de as van de overledene in een biologisch afbreekbare urne laten bewaren. Wanneer de urne dan helemaal verteerd is, wordt het as van de overledene terug één met de natuur.

As uitstrooien in de zee of in rivieren

In België mag de as van een dierbare worden uitgestrooid in de aan België grenzende territoriale wateren onder de voorwaarden die de Koning bepaalt. Op sommige plaatsen kan de as van de overledene ook in de rivier worden uitgestrooid. Dit is bijvoorbeeld het geval in Antwerpen sinds 2019. Ter hoogte van de wijk Nieuw Zuid vind je een speciale plaats waar de as van de overledene tijdens een korte ceremonie in de Schelde wordt geworpen. De as zit verpakt in een urne of omslag uit biologisch afbreekbaar materiaal. Nadat het omhulsel vergaan is, wordt de persoon terug één met de natuur.

Begrafenissen en asverstrooiing op andere plaatsen dan een begraafplaats

Het begraven of verstrooien van een overledene mag alleen wanneer de overledene zelf dit bij leven en welzijn schriftelijk heeft vastgelegd of door de ouders van een minderjarige na het overlijden. De as mag dan uitgestrooid worden op een andere plaats maar niet op een openbare plaats (behalve het kerkhof, want dit is ook een openbare plaats). Wanneer de grond eigendom is van een derde, moet deze zijn toestemming geven. Indien de overledene over dit alles geen testament heeft gemaakt, kan ook de echtgeno(o)t(e) of de wettelijk samenwonende hierover beslissen, samen met alle bloedverwanten in eerste graad. Is iedereen het eens, dan moet het op papier worden gezet.

Een urne thuis bijzetten

Ook dit mag in België, maar de persoon die de sierurne in huis heeft, is er wel verantwoordelijk voor. Partner en bloedverwanten in eerste graad moeten hun toestemming geven. Wil deze persoon de sierurne niet meer, dan moet deze bijgezet worden in een columbarium of moet de as uitgestrooid worden op een begraafplaats. Is de persoon die de urne in huis had overleden, dan moeten de nabestaanden voor de urne zorgen. De urne mag dus niet zomaar zonder meer vernietigd worden. Je kan ook gaan voor de "For ever Lasting Memorial", die in 2010 op de Funeral Awards met een prijs werd beloond. Het gaat hier om een kastje met deurtjes. In het kastje is een klein altaartje, een lade voor de as en een plankje voor een kaarsje. Je kan het open laten staan of dichtklappen. Maar ook wanneer de as op deze manier wordt bewaard, blijft de persoon die de as heeft hiervoor verantwoordelijk. De urne mag onder geen beding open gemaakt worden en de as mag niet uitgestrooid worden.

Verder leven door orgaandonatie

Snel beslissen

Wanneer iemand overlijdt ten gevolge van een ongeluk bijvoorbeeld, kunnen er binnen een bepaalde tijdspanne organen worden weggenomen en aan andere mensen geschonken worden voor transplantatie. Op deze manier kan een overleden persoon meerdere mensen helpen die falende organen hebben. De tijdspanne waarin de organen bruikbaar blijven, is erg kort en dus moeten de nabestaanden een zeer moeilijke beslissing op een zeer korte tijdspanne nemen op een moment waar ze heel wat anders aan hun hoofd hebben.

Testament

Wil een minderjarige persoon zijn organen doneren, dan kan die persoon zelf best bij leven een soort testamentje maken waar dit instaat, zodanig dat zijn nabestaanden de keuze niet voor hem moeten maken. Anders wordt het een heel persoonlijke beslissing door de nabestaanden. Sommigen zullen het niet over hun hart krijgen, omdat ze willen dat het lichaam van hun dierbare intact blijft. Anderen zullen het wel doen, omdat ze vinden dat hun overledene zo blijft voortleven in een ander mens.

Belgische wetgeving aangaande orgaandonatie

Voor volwassenen stelt de Belgische wetgeving dat elke Belg of buitenlander die langer dan 6 maanden is ingeschreven in het Vreemdelingenregister vanaf 18 jaar automatisch orgaandonor is, zonder verdere administratieve stappen. Toch kan familie in de eerste graad of partner de orgaandonatie weigeren na overlijden. Men kan bij leven zelf expliciet orgaandonatie weigeren of zich expliciet opgeven als orgaandonor. Dit kan je schriftelijk regelen via het gemeentehuis of bij ziekenhuisopname.

Schenking van lichaam voor wetenschappelijk onderzoek en praktisch onderwijs

Men kan er ook voor kiezen om zijn lichaam te schenken aan de wetenschap. Na het overlijden wordt het lichaam dan gebruikt voor onderwijs aan studenten van de Faculteit Geneeskunde en aan chirurgen, die er nieuwe technieken op aanleren. Op andere lichamen wordt dan weer wetenschappelijk onderzoek verricht. Kortom, je bewijst er de wetenschap een grote dienst mee wanneer je je lichaam schenkt.

Een onderwerp om op voorhand over na te denken

Het is een luguber onderwerp, toegegeven. Maar alles is zo wettelijk geregeld dat men er best maar eens rustig op voorhand kan over nadenken. Zo ben je voorbereid zodanig dat wanneer het moment zich voordoet je als nabestaande niet wordt overdonderd door de wellicht met goede bedoelingen geformuleerde mogelijkheden van begrafenisondernemers. En als nabestaande zal je op zo'n moment echt niet veel zin hebben om zelf opzoekingen te gaan doen op internet. Hopelijk heb je deze mogelijkheden en ideeën nog lang niet nodig maar één ding staat vast: eens moeten we allemaal gaan...