Cognitieve dissonantie

Het woord cognitie stamt af van het Latijnse woord cognoscere, wat weten of kennen betekent. Cognitie is het vermogen om dingen te leren kennen. Geheugen, begripsvorming, redeneren, taal en waarneming vallen hieronder. Dissonantie heeft de betekenis 'afwezigheid van overeenstemming'.

Onaangename spanning

Als individu heeft men eigen opvattingen, meningen, normen en waarden. Normaliter gedijt men het best bij consistentie; innerlijke samenhang en geen tegenstrijdigheden. Wanneer men kennis neemt van opvattingen of feiten die in strijd zijn met eigen mening, waarden of normen, ontstaat inconsistentie tussen wat we verwachten en wat we krijgen of waarnemen. Hierdoor ontstaat een onaangename spanning genaamd cognitieve dissonantie.

Bewust redeneren

Deze spanning kan worden weg genomen door de tegenstrijdige gedachten, waarden of normen nogmaals onder de loep te leggen. Door te rationaliseren, d.w.z. verstandelijk en bewust redeneren, tracht men de tegenstrijdigheid tussen de cognities te verkleinen.

Herziene ervaringen

Afgezien van het feit dat cognitieve dissonantie uiteindelijk onaangename spanning weg neemt, zorgt het eveneens ervoor dat twijfel verdwijnt en we tevreden kunnen zijn met de genomen beslissing(en). Dat komt dus zoals eerder gezegd, doordat (een deel van) de ervaring(en) wordt/worden herzien zodat er geen sprake meer is van tegenstrijd. Er worden nieuwe cognities toegevoegd of bestaande gewijzigd.

Praktijkvoorbeeld

Wegen zoeken om bijvoorbeeld een aankoop te rechtvaardigen hebben we praktisch allen vroeg of laat mee te maken. Tijdens zo'n situatie treedt er spanning op, die zorg draagt voor een tegenstrijdig gevoel, aangezien er een beslissing is genomen(in dit geval een aankoop) waar men (nog) niet geheel achter staat. Door allerlei goede argumenten op een rij te zetten kan men ervoor zorgen dat deze spanning verdwijnt. Aankoop is erg authentiek en/of van uitzonderlijke kwaliteit zijn argumenten die er voor zorgen dat de twijfel weg ebt en zo ook de cognitieve dissonantie.

Grondlegger theorie

De oorspronkelijke theorie is ontwikkeld door Leon Festinger, gepubliceerd in 1957 in 'When Prophecy Fails'. Festinger was een Amerikaanse sociaal psycholoog van Joodse komaf, uit New York.