Aanranding en intimidatie

Het komt vaak voor dat de eerste intieme ervaring van jonge meiden niet uit vrije wil is, maar een geval van aanranding. Zo'n slecht begin is ingrijpend. Slachtoffers voelen schaamte, schuldgevoel, vernedering en machteloosheid, maar lijden in stilte. Waar ligt de grens tussen handtastelijkheid en aanranding? Zijn daders onbekenden die je in de bosjes sleuren? Is een kort rokje wel verstandig? Draait het bij aanranding om pure lust of is het eigenlijk een machtsdelict?

Wat aanranding is

'Aanranding van de eerbaarheid' is een zogenaamd zedenmisdrijf. Iemand, meestal een vrouw, wordt gedwongen tot het plegen of ondergaan van een 'ontuchtige handeling', een handeling gericht op fysiek genoegen en onder dwang, of die tegen het gevoel van zedelijkheid in de maatschappij ingaat. In de praktijk komt dit neer op het ongewenst aanraken of laten aanraken van intieme delen en/of zoenen onder dwang. Lichamelijk contact is wettelijk gezien daarbij geen voorwaarde. Zo is het zonder toestemming fotograferen van een topless dame op het strand ook aanranding, hoewel hier nog processen over gaande zijn. Het verschil tussen aanranding en verkrachting is dat er bij aanranding geen 'fysiek binnendringen' is, en bij verkrachting wel. Daarom valt ook tongzoenen onder dwang onder verkrachting, en niet onder aanranding. Aanranding lijkt in de eerste plaats met lust te maken te hebben, maar dat is slechts secundair. De aanrander wil hoofdzakelijk zijn macht laten gelden.

Mooie vrouw in de bosjes?

Het oude beeld dat een aantrekkelijke vrouw in het donker door een volkomen onbekende de bosjes in wordt gesleurd heerst nog steeds wanneer men denkt aan het woord 'aanranding'. In de praktijk echter is de dader veel vaker een bekende van het slachtoffer, bijvoorbeeld een ex, collega, familielid of buurtgenoot. Op een kwade dag ontpopt deze zich in een monster. Aanranding gaat daarom veel verder dan handtastelijkheid. De ondeugende tik op een bil, dubbelzinnige opmerkingen, een glijdende hand langs je borst, gefluister in je oor, een schuine mop, een bepaalde blik, een iets te vriendschappelijke hand op je schouder, het zijn vooral in bepaalde bedrijfsculturen veelvoorkomende verschijnselen. Bevalt het je niet, dan zeg je daar iets van en in het beste geval stopt het voorgoed. Soms is het moeilijk te bepalen of iets nu onbeduidend is, of een daadwerkelijke poging om je grenzen te overtreden. Let wel: Korte rokjes, een lage hals, doorschijnende topjes, naaldhakken en flirtgedrag zijn geen uitnodigingen voor anderen jou te dwingen tot wat dan ook. Ook al voelt het soms wel zo, als achteraf is gebleken dat de man in jouw nabijheid hier niet mee kon omgaan.

Leed binnenskamers

Een op de drie vrouwen in Nederland is ooit aangerand, maar het meeste leed blijft binnenskamers. Omdat aanranding vaak niet bewezen kan worden, worden daders vaak vrijgesproken. Het gevolg is weinig aangiften van dergelijke delicten. Het slachtoffer denkt bij voorbaat al geen kans te maken. Daar komt bij dat de ervaring zo schokkend geweest is, dat er grote moeite is om er met een bekende over te praten. Er zit schaamte bij, schuldgevoel, machteloosheid, wantrouwen, vernedering en het gevoel besmeurd te zijn. Het slachtoffer heeft enorme angst voor veroordeling van de buitenwereld: 'Dan had je maar niet... ', of 'Je bent ook zo stom doordat...' enzovoorts. Het gevolg is vele 'onbegrepen' psychische en lichamelijke klachten zoals depressie, angsten, fobieën, posttraumatische stressstoornis, hyperventilatie, buikpijn, hoofdpijn en de grote behoefte om de hele ervaring maar in de doofpot te stoppen. Daarbij ontstaat lange tijd een volstrekt onvermogen om weer van intimiteit te genieten. Het fundament van veiligheid, een basisbehoefte in de mens, is door aanranding fors aangetast.

Biologische oorzaak van aanranding

Het mannelijk hormoon testosteron activeert agressief gedrag. In de puberteit en de vroege volwassenheid komt testosteron in zeer grote hoeveelheden vrij. Hoe dramatischer de hormoonproductie, hoe meer moeite de man heeft om zijn driften onder controle te houden. De meeste mannen leren echter vanzelf die controle te krijgen. Ze leren de vaardigheden die nodig zijn om een liefdesrelatie aan te gaan met wederzijds goedvinden. Er zijn echter mannen die er niet in slagen deze periode normaal door te komen. Dit heeft te maken met negatieve ervaringen in de kindertijd, sociaal-culturele invloeden en andere, individuele factoren. De man die mislukt in deze ontwikkelingsfase, is eerder geneigd om afwijkend gedrag ten aanzien van vrouwen te vertonen. Hij gaat lustgevoel en macht ten onrechte vermengen. Voorbeelden daarvan zijn lichamelijke intimidatie, geweld, aanranding en verkrachting.

Hoe een foute opvoeding tot aanranding leidt

Al in de vroege jeugd wordt het fundament gelegd voor de beleving van de omgang met anderen. Negatieve ervaringen veroorzaken dan ook problemen. Strenge straffen, geweld in het gezin, verlating van een ouder, langdurig verblijf in opvoedingsinstituten, kindermishandeling, geen sprankje liefde een geen stabiele basis zijn de voedingsbodem voor het latere aanranden van vrouwen. Wie in de vroege jeugd geen binding heeft gekend heeft moeite met zich in anderen in te leven. Zelf een duurzame relatie opbouwen mislukt dan ook. Het relatiepatroon is er een van oppervlakkigheid, emotionele eenzaamheid, onbevredigde gevoelens, grilligheid en gebrek aan intimiteit. Aanranding wordt dan gebruikt om toch nog ergens enige macht over te hebben. De handelingen geven een tijdelijke bevrediging (lees: demping van emoties), maar er wordt niets opgelost. Ook komt het voor dat de dader boos en wraakzuchtig is jegens vrouwen in het algemeen of een enkele vrouw. Fysieke agressie ontstaat dan doordat de vrouw hem bespotte, afwees of minachtte. Deze kwetsing van het mannelijk ego zoals de daders het zelf vaak noemen, is aanleiding om de vrouw minstens zo erg te vernederen: Aanranding als vergelding.

Aanranding omdat het 'zo uitkwam'

Zoals gezegd spelen persoonlijke problemen de hoofdrol in het leven van iemand die aanrandt. Pogingen om de macht te krijgen of te houden, wraakgevoelens ten aanzien van het verschijnsel 'vrouw'... het zijn de meestvoorkomende oorzaken van aanranding. Dit vervormde denken kan bij gelegenheid zijn. Zo werkt de gelegenheidsaanrander niet volgens planning maar de gedachte komt in hem op als hij een vrouw tegen het lijf loopt, bijvoorbeeld in de disco of tijdens een date. Er komen allerlei listen aan te pas om de vrouw meegaand te krijgen, maar het lot een handje helpen door haar dronken te voeren doet hij ook. Zo'n type man vindt dat het zijn recht is. Bijvoorbeeld omdat hij al iets voor de vrouw gedaan heeft, zoals het betalen van haar drankjes, of omdat zij met hem meeging naar zijn huis. Een minder vaak voorkomend type is de onbekende engerd die rondloopt in een slecht verlicht park of straat. Deze man vindt zichzelf zo onooglijk en onhandig met vrouwen dat hij lichamelijke 'liefde' dan maar probeert af te dwingen. Hij doet dit als vervulling van zijn al langer bestaande fantasie om een willekeurige vrouw gewoon te 'nemen' en haar zo voor zich te winnen.

Wat te doen bij aanranding, intimidatie en ongewenste intimiteiten?

In alle gevallen geldt: Praat erover!
Op school of werk: Neem de mentor, leidinggevende of chef in vertrouwen en meld wat er gebeurd is. Omdat leidinggevenden verplicht zijn een veilige omgeving te bieden en intimidatie te bestrijden, dienen zij de klacht serieus te nemen en stappen te ondernemen.
In de familie: Neem een ander familielid in vertrouwen. Werkt dit niet, meld de klacht dan bijvoorbeeld bij Slachtofferhulp.
Door onbekende, een buurtgenoot of een ex: Meld de klacht bij de lokale politie via het doen van een officiële aangifte zodat deze gegevens kan verzamelen en de dader kan vervolgen. Houd rekening met akelige, confronterende vragen en weet dat de politie veelvuldig te maken heeft met valse aangiftes!

"The very first part in healing is shattering the silence." ~ Erin Merryn