Een onbekende helpen: niet zo evident

Een onbekende helpen, zullen we vaak niet doen omwille van allerlei situationele factoren zoals het 'bystander effect': tijdsdruk, meervoudige onwetendheid en publiekelijke geremdheid. Mensen die rekening houden met sociale normen en hiervoor extra gevoelig zijn, zullen vaak wel in gang schieten om een onbekende te helpen. Dit wordt verklaard door de sociale verantwoordelijkheidsnorm en de rechtvaardigheidsnorm. Toch is het helemaal niet zo eenvoudig om initiatief te nemen om een onbekende te helpen.

Het 'niet helpen' van een onbekende

Een oude onbekende man met een boodschappentas stapt op het voetpad en struikelt plotseling over een uitstekende kassei. Rondom de man bevinden zich zeker nog 25 mensen. Toch is het niet vanzelfsprekend dat iemand deze man zal helpen.

Gedachten

Verschillende mensen zullen vooraleer ze in gang schieten om eventueel te helpen bij verschillende gedachten stilstaan zoals:

• 'er zijn hier nog zeker 20 mensen die eventueel kunnen helpen, of ik nu help of niet dat zal het verschil niet maken'
• 'ik moet snel nog ergens naartoe en het lijkt niet zo erg te zijn met die man, het is vast niet erg dat ik niet help'
• 'aangezien er niemand in actie schiet zal de situatie wel niet zo erg zijn, het zal zich vanzelf wel oplossen'
• 'ik ga niet helpen hoor, wat zullen de andere mensen hiervan denken?'

Sociaal psychologische theorieën

In de sociale psychologie werden volgende gedachtegangen en uitingen in de praktijk in theoretische begrippen gegoten. Men kan deze 4 voorbeelden dus aan volgende wetenschappelijke termen koppelen:

"Het bijstander effect"
De "theorie van het 'bijstander effect" van Latané en Darley (1968) is wereldberoemd en deze verklaart dat "hoe groter de groep omstaanders is, hoe minder geneigd iemand zal zijn om te helpen". Indien er zich 30 mensen rondom een persoon bevinden zal er wel zeker iemand helpen. Indien 50 is dit nog zekerder... Tenminste zo is de redenering bij de mensen. In de praktijk zal zich juist het omgekeerde voordoen en zullen er steeds minder mensen de eerste stap zetten om te helpen omdat ze zelf verwachten naarmate de hoeveelheid mensen toeneemt, er zeker wel iemand zal helpen. Meer en meer mensen denken dit, dus minder en minder mensen zullen daadwerkelijk tot actie overgaan. Zo'n theorie ontstond natuurlijk niet zomaar. Jammer genoeg kwam deze tot stand na een tragische aanval op een vrouw van 28 jaar: Kitty Genovese. De vrouw werd in New York achtervolgd, neergestoken en verkracht. Maar liefst 38 mensen waren getuigen van deze misdaad en slechts nadat de feiten al lange tijd hadden plaatsgevonden besloot er 1 iemand om de politie te bellen. Al die tijd werd de vrouw mishandeld zonder dat er iemand hulp bood.

"Tijdsdruk"
"Tijdsdruk" (2007: 379) is een gekend fenomeen waarbij we zeer snel door de stad razen zonder 1 seconde te mogen verliezen en dit maakt soms dat we uit het oog verliezen dat er iemand hulp nodig heeft. Het kan er ook toe aanzetten dat we bewust geen hulp bieden om zeker niet te laat te komen op een eigen afspraak.

"Meervoudige onwetendheid"
Degene die zich rondom de man bevinden zijn van mening dat de situatie van de man niet zo erg is, want niemand lijkt er echt mee in te zitten. De mensen denken dus dat het niet zo erg is omdat er niemand de eerste stap richting de man zet. Dit doet vermoeden dat het totaal niet nodig is om te helpen en zelf de eerste stap te zetten. Uiteindelijk is er dus niemand die de eerste stap richting de man zet. Dit noemt men dus "meervoudige onwetendheid" (*).

"Publiekelijke geremdheid"
Wanneer iemand beslist om de andere persoon te gaan helpen komt die opeens in de spotlights te staan tussen al het volk dat daar ook rondloopt. Velen hebben een angst om meteen in de 'beoordelingszone' te komen te staan en zullen daarom geen initiatief nemen om die mens te helpen. 'Wat zullen de anderen van mij denken?' Ze worden dus met andere woorden 'door het publiek geremd(^)' om de eerste stap te zetten.

Het 'wel helpen' van een onbekende

Enkele brave zielen zullen het helpen van een onbekende als een morele verplichting zien. Wanneer ze iemand zien vallen, een vrouwtje zien dat staat te wachten om de straat over te steken of een mens zien die onwel wordt zullen ze als de bliksem in gang schieten om hun naasten te helpen. Deze mensen dragen sociale normen hoog in het vaandel en wel de volgende twee(-):

"De sociale verantwoordelijkheidsnorm"
De omschrijving zegt het al zelf: je sociaal verantwoordelijk voelen om iemand die in nood is te helpen. In die zin verwijst het naar de ethiek: het is een morele plicht dat men mensen in nood helpt.

"De rechtvaardigheidsnorm"
Als mensen in nood hulp verdienen moeten we ze helpen. Brave zielen zullen deze norm dan ook vaak accepteren en deze in de praktijk zo vaak mogelijk toepassen.