Persoonlijkheidstheorieën kort besproken

In de psychologie is het begrip persoonlijkheid altijd erg belangrijk. Vanaf het eind van de 19e eeuw werden hier allerlei theorieën over bedacht. In dit artikel meer over de belangrijke personen en theorieën die zijn ontwikkeld.

Wat is persoonlijkheid?

Met persoonlijkheid wordt het unieke in een persoon bedoelt wat hem of haar onderscheidt van andere mensen. Iemands persoonlijkheid wordt vaak gezien als een stabiel geheel, omdat dit vaak in de loop de jaren weinig veranderd. Veranderingen in iemands persoonlijkheid zie je vaak na heftige gebeurtenissen. Voor de term persoonlijkheid wordt ook vaak het woord temperament of karakter gebruikt. Daarnaast wordt persoonlijkheid ook vaak gezien als het totaalproduct van temperament (aangeboren) en karakter (aangeleerd).

Karakterindeling op basis van lichaamsbouw

Al voor de jaartelling werd er veel nagedacht over persoonlijkheid. Oude theorieën legden vaak verband tussen persoonlijkheid en oerkachten (aarde, water, lucht, vuur) of lichaamssappen. Kretschmer (1921) bestudeerde 260 psychotische patienten en kwam daardoor tot een karakterindeling op basis van drie soorten lichaamsbouw:

1. Het lange, dunne type (leptosoom). Dit type was verbonden met eigenschappen als assertiviteit en agressiviteit en epilepsie.
2. Het brede, gespierde type (atletisch). Dit type zou eigenschappen vertonen van introversie tot symptomen van schyzofrenie.
3. Het kleine, dikke type (pyknisch). Dit type was vriendelijk, extravert en sociaal ingesteld en neigde naar manisch-depressiviteit.

Deze karakterindelingen spelen nauwelijks meer een rol in de huidige samenleving; wel gebruikt iedereen nog steeds termen als het gezellige dikkerdje.

Psychoanalyse van Freud

Wellicht een van de bekendste wat betrefd persoonlijkheidstheorieën is Sigmund Freud (1856-1939). Hij zei dat het onderbewuste een grote rol speelt bij een mens."Onbewuste factoren als driften hebben een grote invloed op ons gedrag en op de ontwikkeling van de persoonlijkheid." Dat we een onderbewuste hebben blijkt volgens Freud onder andere uit onze dromen, hysterische verlammingen en Fehlleistungen. Een fehlleistung is een veelzeggende vergissing, bijvoorbeeld een verspreking.

De mens wordt sterk gevormd door zijn vroege jeugdjaren.

• Id - Bij de geboorte heeft een mens alleen een id. Dit is een soort reservoir vol lusten en driften die het kind beheersen.
• Ego - ALs kind leer je door omgang met anderen (ouders) steeds meer controle te krijgen over deze 'primitieve' driften. Nu ontwikkelt zich het ego, wat het centrale en besturende deel van de persoonlijkheid wordt.
• Superego - Uit het ego ontwikkeld zich ten slotte langzamerhand het superego. Dit is bij de meeste kinderen na de kleutertijd al aanwezig. Dit superego is te beschouwen als een combinatie van geweten en de idealen die je voor jezelf hebt. Het superego staat een mens bij in de strijd tegen zijn driften.

Jung en zijn typologie

Carl Gustav Jung (1875-1961) was in eerste instantie een aanhanger en van Freud die na verloop van tijd van Freuds theorieën afwijkte. Het meest bekende van hem is zijn typologie. Hij werkte vier basistypen van de menselijke persoonlijkheid uit en zette daarbij contrasterende functies tegenover elkaar.

• Denken - voelen
• Waarneming - Intuïtie
• Introvert - Extravert

Deze punten vormen de basis van de MBTI - Myers-Briggs Type Indicator.

Basis voor huidige theorieën

In de huidige psychologie zie je dat deze theorieën veel invloed hebben gehad op de ontwikkeling van de huidige theorieën. Veel persoonlijkheidstesten zijn uitbouwsels van Jungs theorie en Freud wordt nog regelmatig aangehaald als het over het onbewuste gaat.