Wat is automatisch gedrag?
Zet 's avonds de kachel altijd minder voor u naar bed gaat? Doet u alle lichten uit als u van huis gaat? Zet u uw televisie altijd echt uit, en niet op standby? Velen zullen niet al deze vragen met 'ja' kunnen beantwoorden en zoeken excuses als: 'Het is automatisme'. Automatisch gedrag heeft veel positieve kanten en kan heel handig zijn, maar aan de andere kant kan het slecht zijn voor het milieu. Wat is automatisch gedrag eigenlijk precies?Uit onderzoek is gebleken dat minimaal 95% van ons gedrag automatisch is, niemand ontkomt hieraan, wat zijn of haar functie of opleiding ook is. Automatisch gedrag is iets wat gedaan wordt, zonder dat daaraan een intentie of een duidelijk doel ten grondslag ligt, dit gedrag is nauwelijks te sturen of te controleren. Automatisch gedrag kan zeer handig zijn, omdat het vertoond kan worden naast gedrag waar wel concentratie voor nodig is, het maakt het dus mogelijk dat mensen twee dingen tegelijk kunnen doen, zoals bijvoorbeeld douchen en zingen of autorijden en praten met passagiers.
Voorwaarden
Gedrag moet aan één van de volgende voorwaarden voldoen om als automatisch gedrag bestempeld te worden:- het moet onbewust gedaan worden,
- het moet efficiënt zijn en mag geen aandacht vergen,
- er moet geen intentie aan ten grondslag liggen of
- het moet oncontroleerbaar zijn.
De vier criteria voor automaticiteit zijn derhalve: bewustzijn, efficiëntie, intentie en controle. Het meeste automatisch gedrag voldoet slechts aan sommige van deze criteria, het komt zelden voor dat gedrag aan geen enkel criterium of aan alle criteria voldoet. Een voorbeeld van een volledig geautomatiseerd gedrag is een reflex, dit gedrag voldoet aan alle criteria voor automaticiteit.
Soorten automatisch gedrag
Er wordt onderscheid gemaakt in drie soorten automaticiteit:- Voorbewuste automaticiteit; hiervoor is een proximale stimulus nodig. Het bewustzijn speelt hierbij geen rol. Een voorbeeld van een proximale stimulus is het (onbewust) zien van een persoon, er wordt dan automatisch een sociale categorie geselecteerd waar deze persoon toe behoord, denk hierbij bijvoorbeeld aan categorieën als man of vrouw en jong of oud.
- Nabewuste automaticiteit; dit verschilt in feite niet veel van voorbewuste automaticiteit, maar hierbij is meer nodig dan alleen en proximale stimulus, namelijk ook het bewustzijn. Een voorbeeld hiervan is het zien van een enge film, deze film heeft indruk gemaakt en er wordt over nagedacht. Na de film zijn andere activiteiten ondernomen en er is niet meer nagedacht over de indrukken uit de film. Later op de avond als de betreffende persoon naar bed gaat komen de indrukken echter weer terug. Dit betekent dat, op onbewust niveau, die film waarschijnlijk nooit echt weggeweest is uit de gedachten.
- Doelafhankelijke automaticiteit; dit is de minst zuivere vorm van automaticiteit, omdat er een doel aan ten grondslag ligt. Een voorbeeld hiervan is een vaste fietsroute die iedere dag afgelegd moet worden, op een bepaald punt moet linksaf geslagen worden en dit gebeurt zonder na te denken. Op het moment dat iemand die daar altijd linksaf gaat een keer rechtdoor moet, is de kans groot dat deze persoon dat vergeet, omdat hij of zij met hele andere zaken bezig was en uit gewoonte op dat punt linksaf is geslagen.
