Woede: waar komt het vandaan, waartoe kan het leiden?

Slecht omgaan met woede heeft ernstige negatieve gevolgen voor je omgeving zowel als voor jezelf. Het kan lijden tot psychologisch, fysiek of seksueel geweld, tot wrede en ongebruikelijke straffen en tot emotionele en fysieke verwaarlozing. Zijn deze gevolgen op zich al erg genoeg, ze nemen bovendien je woede niet weg en verminderen hem evenmin. Het is een misverstand te denken dat uiting geven aan je woede leidt tot opluchting. Wat wel helpt? Jezelf in de hand houden! Enkele praktische tips.

Korte lontjes

Er wordt wel beweerd dat de samenleving de laatste jaren agressiever is geworden. Dat mensen tegenwoordig erg korte lontjes hebben; of ze nu stokoud zijn of piepjong. Dat je moet uitkijken wie je tegenover je vindt en dat je beter voorzichtig kunt zijn als dat er niet geruststellend uitziet. Dat je vooral niemand moet tegenspreken of je krijgt een grote mond. Een simpel alledaags voorbeeld: Het milieu is een populair onderwerp waar veel mensen zich zorgen over maken, waag het echter niet automobilisten erop aan te spreken als ze de motor laten draaien terwijl ze met de buurman staan te praten, of zelfs als ze in geen velden of wegen te bekennen zijn.

Met rede

Het gekke is dat het altijd de ander is die woedend reageert, uit zijn slof schiet, redeloos kwaad wordt en begint te schreeuwen. Zelf doe je dat nooit, of wel ...? Nou ja, als je het zelf doet is er altijd een goede reden voor. Die ander reageert stom, stelt zich aan, schiet niet op, bemoeit zich steeds met je, of irriteert je simpelweg mateloos; je weet ook niet precies waarom ... Dan heb je toch geen keus?!

Keuzevrijheid

En dat is nou toch vreemd, want je hebt natuurlijk wel degelijk een keus. Want als jij niet kwaad reageert is er niets aan de hand. Je kunt immers ook je schouders ophalen. Maar stel dat de ander het bloed onder je nagels vandaan haalt. Hij doet het erom. Hij wil je gewoon op de kast krijgen. Kun je dan niets anders doen dan hem zijn zin geven? Als dat zo is. Als je inderdaad inziet dat jij een probleem hebt omdat je geen andere manier van reageren weet dan woedend, lees dan verder.

Vormen van geweld

Geweld kent vele vormen. Wie door woede overmant wordt zit dermate in zichzelf opgesloten dat het hem (of haar) koud laat wat anderen van hem denken en of hij de ander, of zichzelf, pijn doet, geestelijk dan wel fysiek. Redelijk nadenken is er niet bij! In die zin is agressie letterlijk zinloos; zonder rede, zonder het verstand erbij te houden.

• Psychologisch geweld - Er is sprake van psychologisch geweld wanneer systematisch geprobeerd wordt het gedrag of het denken van een ander te beheersen. Bijvoorbeeld door die ander voortdurend ‘dom’ of ‘zielig’ te noemen, te kleineren, te bekritiseren, te vernederen, valselijk of onredelijk te beschuldigen of steeds opnieuw te dreigen met weggaan.
• Fysiek geweld - Er is sprake van fysiek geweld wanneer tegen iemand gebruik gemaakt wordt van fysieke kracht - in welke vorm dan ook - voor een ander doel dan zelfverdediging. Denk aan slaan, ruw vastpakken, duwen, trekken, etc. of iemand tegen de zin dwingen iets te doen of ergens heen te gaan.
• Seksueel geweld
• Wrede en ongebruikelijke straffen - Hieronder wordt verstaan: straffen die buitenproportioneel zijn of niet passen bij de leeftijd en het begripsvermogen van het kind.
• Emotionele verwaarlozing - Wanneer een ouder niet emotioneel beschikbaar is om interesse te tonen voor het kind, ermee te praten, het vast te houden of te voeden. Of wanneer een volwassene een ander voor langere tijd afzondert zonder te zorgen voor zinvolle geestelijke prikkels of menselijk contact.
• Fysieke verwaarlozing - Wanneer een volwassene niet voorziet in de basisbehoeften (kleding, onderdak, medische verzorging en toezicht) van zijn gezinsleden.

Averechts effect

Al deze uitingen van woede leiden dus niet tot opluchting en nemen de razernij niet weg. Het omgekeerde is eerder het geval. Geef je lucht aan je woede dan zul je merken dat het niet alleen lijkt of je agressie groeit, dat is ook zo! Terwijl het omgekeerde het geval is: als je jouw woede inslikt, bijvoorbeeld omdat je merkt dat het zich tegen je keert, dan blijkt opeens dat je ook heel rustig kunt reageren. Je kunt wel degelijk een knop omdraaien, je moet er alleen van overtuigd zijn dat dit beter is en je dichter bij je doel brengt (en er niet juist verder vanaf). Daar hoef je niet lang over na te denken, zoals blijkt wanneer je in een flits beseft dat je baan op het spel staat of dat je een fikse bekeuring krijgt als je zo door gaat.

Sober

Helaas is het zo dat je, zolang jij je veilig waant en de baas voelt over de situatie (of de ander), tekeer kunt gaan om pas later, als je rustig/nuchter/sober bent, de chaos om je heen te zien, of in schaamte op je eigen gedrag terug te kijken. Wat kun je doen om een volgende keer de baas te blijven over jezelf?

1. Zeg tegen jezelf: “Ik heb de mogelijkheid mijn woede in de hand te houden.” Zeg tegen de ander: “Ik voel dat ik kwaad word, ik heb een time-out nodig.”
2. Ga een uur weg, de kamer of het huis uit, om af te koelen. Zorg dat je met rust gelaten wordt. Ga lopen of sporten om je fysieke spanning kwijt te raken. Dit leidt je gedachten af zodat je je op iets anders kunt concentreren en de woede kan zakken. Rijd vooral geen auto!
3. Ga terug en zeg dat je er weer bent. Als jij je daarna nog niet in staat voelt om te praten over het beladen onderwerp zonder opnieuw in woede uit te barsten, neem dan opnieuw een time-out of laat het onderwerp een dag rusten. Lukt het daarna nog niet, dan heb je hulp nodig. Je prioriteit ligt bij het stoppen van disfunctioneel en gewelddadig gedrag.

Maak geen misbruik van time-outs door moeilijke onderwerpen uit de weg te gaan of de ander te bestraffen.

Tenslotte

Besef dat je met woede echt niets opschiet. Het kost jezelf onnodig negatieve energie. Je lost het probleem er niet mee op, je maakt het er alleen maar groter mee. En jij bent de verliezer. Misschien niet de enige, maar je verliest hoe dan ook. Vraag je af of het je dat waard is.