Smetvrees = proper huis?

Als we smetvrees zeggen, denken we vaak aan vrouwen die dag in dag uit de vloer schrobben met tandenborstels en sponsjes om denkbeeldige vuiltjes weg te krijgen. Toch kan smetvrees zich soms ook anders uiten: mensen die in een vuil huis wonen en bang zijn om te kuisen. Dit zijn de laatste personen die we het etiket "kuisfreak" op zouden plakken.

Obsessie

In het dagelijks leven gebruiken we al snel de term obsessie. Een obsessie uit zich door obsessief gedrag (dwangmatig gedrag). Het is niet zo dat de persoon die een obsessie heeft aan niets anders kan denken. De obsessie beheerst wel het leven van de persoon en een normaal leven wordt onmogelijk gemaakt door abnormaal gedrag.

De meest gekende obsessie is verzamelwoede. Deze personen verzamelen vaak van alles en nog wat (soms ook nutteloze voorwerpen zoals verpakkingsmateriaal) en kunnen moeilijk iets weggooien. Een ander veelvoorkomend obsessie is smetvrees.

Smetvrees

Smetvrees wordt soms poetsdrang genoemd. Deze benaming omvat slechts een klein deel van het probleem en legt de nadruk op het uiterlijk gedrag. Bij smetvrees heeft de persoon in kwestie angst van alles wat vuil is (de definitie van vuil is afhankelijk van persoon tot persoon: voor sommige kan het hier om denkbeeldige vuiltjes of bacteriën gaan en bij anderen modder of andere specifiek vuil). Het uit zich meestal in dwangmatig kuisen of vermijden van situaties waarbij hij of zij vuil kan worden.

Smetvrees herken je aan een overdreven aandacht voor hygiëne (vaak handen en zichzelf wassen, gebruik van zware chemische kuisproducten bij dagelijks onderhoud, kleren vaak wassen, enz...) en een grote drang naar perfectie.

Smetvrees wordt vaak geassocieerd met vrouwen, maar het komt ook voor bij mannen. Echter bij mannen wordt dit niet zo snel geconstateerd omdat het gaat om gedrag dat niet zo snel opvalt (in tegenstelling tot obsessief poetsen) zoals lang handen wassen, geen handen schudden met vreemden, toiletbril grondig poetsen op vreemde plaatsen (of behoefte ophouden), auto overdreven grondig kuisen, enz... .

Vuil huis en smetvrees?

Mensen met smetvrees leven vaak in een propere omgeving en vermijden vuile plaatsen (en soms ook onbekende plaatsen waar ze geconfrontreerd zouden kunnen worden met vuil). Toch is er een klein aantal dat niet in een hygiënische omgeving leeft, maar eerder in ongezonde omgeving. Deze mensen worden zelden geassocieerd met smetvrees omdat het uiterlijk gedrag niet overeenkomt van wat men verwacht bij smetvrees.

Bij deze categorie is er als het ware een overompeling van vuiligheid: ze zijn zich bewust van hun vuile omgeving en zijn er zelfs bang van. Het liefst van al zouden ze al het vuil wegwerken, maar dat lukt niet. Dit komt doordat ze niet weten waar te beginnen: er is zoveel werk in hun ogen (alle denkbeeldige vuiltjes moeten weg) dat ze doorslaan. Meestal begint het met een klein karweitje dat is blijven liggen maar dat in hun ogen enorme proporties aanneemt en stilaan stapelen de vuile karweitjes op. Uiteindelijk komen ze in een toestand dat ze alle vuil totaal negeren met gevolgen voor hun gezondheid en levensomstandigheden.

Terug naar een normaal leven

Het is makkelijk om te zeggen: "raap jezelf bijeen en begin eraan", maar helaas is het niet zo makkelijk. Naast de hoeveelheid werk dat ze zien is er namelijk het probleem dat ze bang zijn zichzelf vuil te maken. Deze angst is dan zo groot dat ze soms zelfs bepaalde kamers negeren en zichzelf grondig schrobben om alle vuil weg te krijgen.

In zeldzame gevallen kan de persoon zichzelf uit deze situatie halen, maar meestal is hulp van buitenaf nodig. Familie en vrienden kunnen raad en steun geven, maar dit is zelden genoeg. Daarom is professionele hulp aan te raden.

Vaak is deze situatie het gevolg van een depressie of stress en hebben deze mensen een periode van overmatige hygiëne (kraaknet huis) gevolgd door een periode van onhygiënische levensomstandigheden. De duur van de periodes hangt af van de persoon in kwestie en de omstandigheden. Door veel energie in hygiëne te steken, geraken ze snel door hun reserves en belanden ze in een neerwaartse spiraal dat bij het minste energie leidt tot overmatige hygiëne en poetsdrang. Om te genezen moet deze cirkel doorbroken worden.

Soms kan medicatie helpen. Toch is gebruik van antidepressiva niet zonder risico's. Om uit een depressie te geraken zijn er veel alternatieven, zoals bijvoorbeeld een gezonde levensstijl of nieuwe uitdagingen zoeken in het leven of een sabbatperiode. Dit verschilt van persoon tot persoon.

Er zijn verschillende therapiën die helpen. In sommige gevallen kan online therapie al voldoende zijn om inzicht te krijgen in het eigen gedrag, maar meestal is echte therapie (face to face) veel doeltreffender.

Tot slot

Smetvrees is een langdurig probleem: acute "poetsaanvallen" vallen hier niet onder. Soms kan een poetsaanval ook therapeutisch zijn. Typische voorbeelden van acute poetsdrang zijn zwangere vrouwen met nesteldrang of sommige vrouwen vlak voor hun menstruatie.