Stoplichtmethode: zelfcontrole en grenzen stellen

De stoplichtmethode is een vaak gebruikte methode om de zelfcontrole te vergroten. Met oranje kan je bijvoorbeeld aanduiden dat er iets ingrijpends is gebeurd. Zo voorkom je dat je de grens overschrijdt en in rood belandt. Wanneer de stoplichtmethode als observatiemodel gehanteerd wordt om grenzen aan te geven, staat rood voor grensoverschrijdend gedrag (waar dikwijls een straf aan gekoppeld wordt), oranje voor waarschuwing en groen voor goed gedrag (waar een beloning aan kan vasthangen). Het oranje licht vervult een belangrijke rol als waarschuwingsmiddel. Het CROW besliste om de duurtijd van het oranje licht in het verkeer iets te verhogen.

Zelfcontrole

Voor zowel kinderen als volwassenen kan de stoplichtmethode een handige manier zijn om te leren omgaan met emoties. Het wordt vaak gehanteerd in voorzieningen voor bijzondere jeugdzorg of voor volwassenen. Wanneer iemand emotioneel overladen wordt is dit vaak ook in het gedrag aanwezig. Iemand die moeilijk met zijn emoties om kan gaan, kan deze tool gebruiken ter vergroting van de zelfcontrole en om destructief gedrag te vermijden. Zo kunnen ook begeleiders op de hoogte gebracht worden als het bijvoorbeeld even 'niet gaat'. Zij kunnen dan mede de aanleiding van de gebeurtenis bespreken en ervoor zorgen dat dit niet verder escaleert. Het is ook aangewezen bij kinderen en volwassenen die moeilijk hun emoties onder woorden kunnen brengen.

Grenzen stellen

Het model kan ook gebruikt worden om grenzen te stellen in de opvoeding, waarbij groen staat voor gepast en correct gedrag, oranje om een waarschuwing te geven en rood om grensoverschrijdend gedrag aan te duiden. Vaak wordt dit gekoppeld aan een straf of beloning. Oranje dient dan als waarschuwing dat als slecht gedrag doorgaat, men een straf zal krijgen. Het gevaar bestaat erin dat kinderen niet oprecht nastreven om 'goed' gedrag te stellen, maar zich alleen maar richten op de beloning. Niet altijd is er een beloning voorhanden wanneer je iets goed hebt gedaan, en daarin schuilt de valkuil bij deze methodiek.

Bijzondere jeugdzorg

In de bijzondere jeugdzorg is de stoplichtmethode een vaak gebruikte methode om ongepast gedrag, 'alarmgedrag' en gepast gedrag te koppelen aan rood, oranje en groen. Zo kan een kind snel zien of het goed zijn best heeft gedaan en wanneer het over de schreef is gegaan. Vaak wordt het gedrag gedurende de hele dag bekeken en krijgen de kinderen individueel specifieke werkpunten om zich aan te houden zoals bijvoorbeeld 'ik eet netjes'. Naargelang het kind zich aan deze puntjes houdt of niet, kan er dan een eventuele beloning of sanctie worden gegeven op het einde van de dag. Een zogenoemde 'dagbeloning' verliest iemand dan wanneer er gedurende de dag grensoverschrijdend gedrag heeft plaatsgevonden.

Het oranje licht als waarschuwingsmiddel

Wanneer iemand bijvoorbeeld boos is maar dit niet zo goed onder woorden kan brengen, is het van groot belang om aan te leren dat er ook een oranje licht is. Dit dienst als waarschuwing wanneer iemand zich bijvoorbeeld angstig, slecht of boos begint te voelen. Dit is belangrijk, want niemand gaat zomaar van 'groen': goed voelen naar 'rood' over: slecht voelen. Vaak is er een aanleiding vooraleer iemand van groen naar rood gaat. Wanneer het model als observatietool dient om grenzen aan te geven tijdens de opvoeding is het ook handig om oranje als waarschuwingsmiddel te gebruiken. Ineens van groen naar rood, of van rood terug naar groen gaan is nogal extreem. Daarom is het belangrijk om ook eerst een waarschuwing te geven alvorens over te gaan tot straffen (tenzij natuurlijk de overtreding te ernstig is om eerst een waarschuwing te geven).

Oranje licht In het verkeer

Dat milder zijn in de overgang gepast naar ongepast aanvaard is, wordt ook aangetoond via de regelgeving in het verkeer. Het onderzoeksbureau Goudappel Coffeng (2016) kwam tot de conclusie dat wanneer het oranje licht iets langer blijft, men sneller gaat stoppen. Zo twijfelden veel mensen wanneer het oranje was of ze nu nog snel moesten stoppen of toch doorrijden. Dit is minder als de duurtijd van oranje langer is. Zo werd de duurtijd van 'oranje' opgetrokken van een halve seconde tot een seconde. Dit hangt af van de maximumsnelheid op de weg. Zo is de duurtijd van het oranje licht op wegen waar men 50 kilometer per uur mag rijden verhoogd van 3 tot 3,5 seconden en op wegen waar men 70 km per uur mag is dit in plaats van 4 seconden nu 5. Dit besliste het kennisplatform CROW naar aanleiding van dit onderzoek.

CROW

Het CROW is een kennisorganisatie ten dienste van de overheid en gespecialiseerd op zes domeinen:

• infrastructuur
• aanbesteden
• contracteren
• openbare ruimte
• verkeer en vervoer
• werk en veiligheid